« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »مفهوم مشاوره تحصیلی
راهنمایی و مشاوره تحصیلی نوعی رابطه یاورانه فردی و گروهی است که به دانش آموزان در شناخت تواناییها و استعدادهایشان ،شیوه یادگیری، برنامه ریزی، انتخاب رشته تحصیلی، و حل مشکلات آموزشی و انضباطی کمک مي‌کند تا بدین ترتیب آنان بتوانند تواناییهای خود را شکوفا سازند، از امکانات موجود استفاده بهینه بنمایند، مشکلات تحصیلی خود را حل کنندو با محیط آموزشی سازگار شوند.راهنمایی و مشاوره تحصیلی غالبا در موقعیتهای آموزشی صورت مي‌گیردو هدف آن افزایش رشد شخصی، ذهنی و اجتماعی دانش آموز است.شرتزر هدف اصلی مشاوره در موقعیتهای آموزشی را کمک به دانش آموزان در زمینه‌هاي کشف شخصیت، تواناییها و محدودیت‌هاي خویشتن؛ فراگیری و نحوه ارتباط و سازگاری با دیگران؛ توفیق در کار مدرسه؛ ادامه دادن به تحصیل؛ برنامه ریزی برای تعلیمات آموزشی و حرفه ای برای آینده و غلبه بر احساس تنهایی، خشم، ترس و عدم اطمینان مي‌داند .
راهنمایی و مشاوره در موقعیتهای آموزشی با مشاوره در مراکز غیر آموزشی متفاوت است.به طور کلی راهنمایی ومشاوره در موقعیتهای آموزشی را مي‌توان به این صورت خلاصه کرد :
- مشاورمعمولا پیام روشنی دارد و آن این که به دانش آموزان برای یادگیری بهتر کمک مي‌کند.
- دانش آموزان در دسترس هستند و مشاور هر روز مي‌تواند آنان را ملاقات کند.
- مشاور معمولا با افراد سالم سروکار دارد، زیرا اغلب دانش آموزان سالمند.
- مشاور با رشد دانش آموزان مرتبط است و کمتر با بحرانها سروکار دارند.
- مشاور مورد حمایت سیستم آموزشی است.
- مشاوریک مشاور عمومي‌است و با تحصیل، خانواده، مسائل اخلاقی، انضباطی و اجتماعی دانش آموزان سروکار دارد.
مشاوران در نظام جدید آموزش متوسطه در دبیرستانها خدمت مي‌کنند و یکی از وظایف عمده آنان راهنمایی و مشاوره تحصیلی است. مشاوران برای اجرای این وظیفه تلاش مي‌کنند که به دانش آموزان در این زمینه‌ها کمک کنند.
- دانش آموزان، اولیای آنان و کارکنان مدرسه را با اهداف و برنامه‌هاي راهنمایی و مشاوره ونقش مشاور آشنا کنند.
- با مشاوره فردی و گروهی دانش آموزان را با ویژگیها و توان فردی خویش آگاه کنند.
- با معلمان و مربیان برای شکوفایی استعداد تحصیلی دانش آموزان همکاری کنند.
- دانش آموزان و اولیای آنان را با آیین نامه ها، مقررات و دستورالعملهای تحصیلی آشنا کنند.
- دانش آموزان، اولیاء وکارکنان مدرسه را با نظام جدید آموزش متوسطه، رشته تحصیلی و ضوابط ورود به آنها، ارتباط رشته تحصیلی با رشته‌هاي دانشگاهی و بازار کار آشنا کنند.
- اطلاعاتی در مورد امکانات تحصیلی منطقه را جمع آوری کنندو به دانش آموزان ارائه دهند.
- پرونده تحصیلی دانش آموزان را بررسی کنند و انهایی را که به کمک نیاز دارند شناسایی کنند.
- دانش آموزانی را که مشکلات تحصیلی و رفتاری دارند شناسایی و در حل مشکل آنان تلاش کنند.
تحصیل و فراگیری دانش برای رشد همه جانبه فرد ضروری است.تحصیل مقدمه ای برای احراز شغل و پیشرفت اجتماعی است و به تعالی ذهنی و معنوی فرد کمک مي‌کند.شکست در تحصیل به شکوفا نشدن شخصیت فرد و نرسیدن به کمال ذهنی،اجتماعی و معنوی فرد منجر مي‌شود. راهنمایی و مشاوره تحصیلی به فرد کمک مي‌کند.تا متناسب با تواناییهای خود از امکانات موجود استفاده کند، به حل مشکل تحصیلی خود بپردازد و با انتخاب رشته مناسب تحصیلی برای شغل آینده خود برنامه ریزی نماید و از شکست تحصیلی و نرسیدن به رشد اجتماعی،حرفه ای و معنوی پیشگیری کند.
فرایند راهنمایی و مشاوره تحصیلی شامل این مراحل است:
مرحله اول)شناخت دانش آموزان. برای شناخت دانش آموزان مشاور قدمهای زیر را بر مي‌دارد؛
ایجاد رابطه یاورانه و فضای پذیرش و اعتماد. مشاور با استفاده از فنون ازتباط و ایجاد شرایط اعتماد زمینه را برای یک رابطه یاورانه خوب آماده مي‌کند. برای ایجاد شرایط اعتماد؛ مشاور به صورت هماهنگ عمل مي‌کند؛ خلوص نیت، پذیرش مثبت و تفاهم دارد و راز دار است.
بررسی زمینه رشد دانش آموزان. توجه به میزان رشد دانش آموزان و مراحل آن برای راهنمایی و مشاوره تحصیلی لازم است. از هر سنی انتظار خاصی مي‌رود و از یک دانش آموز دبستانی نمي‌توان انتظار داشت که مفاهیم تجردی را کاملا درک کند و قضاوت اخلاقی درستی داشته باشد. باید رشد بدنی، عاطفی، ذهنی، اجتماعی، و اخلاقی دانش آموزان ارزیابی شود و با توجه به شاخصها در هر مرحله از رشد، مشخص شود که دانش آموز تا چه اندازه ویژگیهای لازم و متناسب با مرحله رشد خود را دارا است.
شناسایی و ارزیابی تواناییها، استعدادها و علایق دانش آموزان. مشاور با مشاهده رفتار، انجام دادن مصاحبه مشاوره ای، انجام دادن آزمونهای روانشناختی، تواناییها، استعدادها و علایق دانش آموزان را مي‌شناسد.شناخت این ویژگیها به او کمک مي‌کند تا در برنامه درسی، انتخاب رشته تحصیلی و حل مشکلات تحصیلی از آنها بهره گیرد و با توجه به این خصوصیات به دانش آموزان در انتخاب دروس، رشته و حل مشکلات تحصیلی کمک کند.
بررسی میزان اطلاع دانش آموزان از مقررات آموزشی و رشته تحصیلی. آشنایی با مقررات آموزشی و رشته تحصیلی به دانش آموزان کمک مي‌کند تا برنامه ریزی بهتری داشته باشند و رشته متناسب با استعداد وتوان خود انتخاب کنند. مشاور ضمن بررسی میزان اطلاع دانش آموزان از شیوه‌هاي مختلف اطلاع رسانی برای افزایش اطلاعات آموزشی و برنامه ریزی از آن استفاده مي‌کند.مشاور برای اطلاع رسانی مي‌تواند از روشهای سخنرانی و سئوال و جواب، تشکیل گروهها و کارگاههای اطلاع رسانی، بروشورهای اطلاعات آموزشی، نوارهای ویدئویی، دیسکتهای رایانه و سی دی‌هاي حاوی اطلاعات مورد نیاز استفاده کند .
بررسی نقاط قوت و ضعف دانش آموزان. برخی از دانش آموزان ممکن است توان و استعداد خوبی داشته باشند ولی به دلائلی دچار ناتوانی یادگیری شوند. این دانش آموزان مطالب درسی را فرا نگرفته و در درس خاصی ضعیف هستند.مشاور با شناخت نقاط ضعف این دانش آموزان به آنان کمک مي‌کندتا با تدوین برنامه به یادگیری درس خاصی بپردازند و دروسی را که فرا نگرفته اند جبران کنند.
مرحله دوم ) طرح برنامه درسی و هدایت تحصیلی دانش آموزان . مشاور در این مرحله قدمهای زیر را بر مي‌دارد:
تدوین برنامه درسی برای دانش آموزان. مشاور با کمک دانش آموزان به تدوین برنامه درسی آنان مي‌پردازد. تقدم و تاخر دروس و رعایت پیش نیاز و تدوین برنامه متناسب با یادگیریهای قبلی دانش آموزان از افت درسی، و ناتوانی یادگیری آنان پیشگیری مي‌کند. دانش آموزان از دوره ابتدایی تا آخر دوره راهنمایی برنامه ای ثابت داشته و عادت به انتخاب و برنامه ریزی دروس نکرده اند. بنابراین در دبیرستان دچار مشکل مي‌شوند.مشاور به دانش آموران دبیرستانی در تدوین برنامه ای مناسب و رضایتبخش کمک مي‌کند تا از اتلاف وقت و توان آنان پیشگیری شود.
هدایت تحصیلی دانش آموزان.مشاور، دانش آموزان را به مناسب ترین شاخه یا رشته تحصیلی بر اساس استعداد و علاقه آنان و به تناسب امکانات و نیاز کشور هدایت مي‌کند.
کمک به انتخاب و تصمیم گیری دانش آموزان.
تصمیم گیری و انتخاب آموختنی است. مشاور فرایند تصمیم گیری و انتخاب را به دانش آموزان آموزش مي‌دهد.در این فرایند دانش آموزان به موقعیت اجتماعی – خانوادگی و اقتصادی خود توجه و رشته‌هاي مختلف تحصیلی را بررسی مي‌کنند و در انتخاب رشته به سه جنبه عملی بودن، تاثیرآن بر زندگی خود و مفید بودن آن توجه مي‌کنندو رشته ای را که عملی تر، موثرتر و مفید تر است انتخاب مي‌کنند.
مرحله سوم )شناخت مشکلات رفتاری دانش آموزان و ارتباط آنها با تحصیل و کمک به حل آنها. برخی از دانش آموزان دچار اضطراب یا ترس مرضی اند یا رفتارهای ایذایی و پرخاشگرانه دارند یا خجالتی و مردم گریزند و یا بیش فعالند. دانش آموزانی که در اظهار نظر اشکال دارند یا اضطراب از امتحان دارند در کلاس سئوال نمي‌کنند یا نمي‌توانند در امتحان به سئوال‌ها پاسخ دهند در نتیجه درس را فرا نمي‌گیرند و نمره مطلوبی کسب نمي‌کنند و افت تحصیلی مي‌یابند. مشاور در شناخت مشکلات عاطفی و رفتاری دانش آموزان و کمک به حل آنها از مشاوره فردی، گروهی و خانوادگی استفاده مي‌کند.
مرحله چهارم)مشورت با اولیاء، مدیران و معلمان برای تسهیل یادگیری دانش آموزان . مشاور در هنگام مشورت با والدین الف)مرحله رشد فرزندان را برای آنان بازگو مي‌کند، ب)رفتار فرزندان را برای آنان تشریح مي‌کندو توضیح مي‌دهد که چگونه رفتار یاد گرفته شده است، ج)نتایج ارزیابی خود را در مورد فرزندان با آنان در میان مي‌گذارد، د)به آنان کمک مي‌کند تا رشته تحصیلی مناسبی را از فرزند خود انتظار داشته باشند، ه)ارجاع آنان را به موسسات مربوط ساده مي‌کند.
مشاور در مشورت با معلمان مي‌تواند به آنان در این زمینه‌ها کمک کند، 1) به آنان کمک کند تا خود را واقع بینانه بنگرند، 2)جنبه‌هاي مثبت و منفی رفتار خود را در نظر بگیرند، 3) از جریان‌هاي احتماعی در کلاس آگاه باشند، 4) به تغییر رفتار دانش آموزان و تبادل نظر با آنان بپردازند، 5) فضای تهدید و اضطراب در کلاس را تقلیل دهند و 6) با اولیاء مدرسه و خانواده برای کمک به دانش آموز همکاری کنند.
در مشورت با مدیران، مشاور مي‌تواند به آنان کمک کند تا الف) زمینه ای را برای تبادل بیشتر کارکنان و ایجاد فضای باز آموزشی فراهم سازند، ب) با ایجاد کمیته مشورتی در طرح و رفع مشکلات آموزشی بکوشند، ج)در تنظیم برنامه از کمک همکاران استفاده کنند، د) با ایجاد برنامه‌هاي کمکی به رفع مشکل عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان بپردازد و ه) برای ارتباط بیستر خانه و مدرسه اقدام کنند.
مرحله پنجم)پیگیری نتایج، در این مرحله مشاور نتایج بدست آمده ازارزیابیها، هدایت تحصیلی، راه حلهای انتخاب شده برای تعیین رشته تحصیلی و حل مشکلات عاطفی – رفتاری و مشورت با اولیای خانه و مدرسه را پیگیری مي‌کند تا در صورت ناصواب بودن نتایج، روش خود را تغییر دهد. پیگیری نتایج به مشاور در تایید یا رد دیدگاهها، روشها و فنون مورد استفاده خود کمک مي‌کند، پیگیری و ارزشیابی کارهای انجام شده به بهبود روشها، تکمیل فنون و ابداع راه حلهای جدید مي‌انجامد.
راهنمايي و مشاوره در دبستان
راهنمایی و مشاوره در برگرنده تمام سطوح آموزشی است وبه تسهیل رشد، پیشگیری و درمان مشکلات رفتاری دانش آموزان مي‌پردازد. مشاور در دبستان نقش هماهنگ کننده را دارد.کوذکان در دبستان به محبت، تفاهم، انعطاف، صداقت، یکرنگی، خونسردی، و تبادل نظر اهمیت مي‌دهد. حضور مشاور در آنجا فضای گرم، ارتباط دوجانبه و باز، شرایط پذیرش و تفاهم ایجاد مي‌کند و پلی بین خانه و مدرسه مي‌زند. مشاور خود را وقف رشد عاطفی، ذهنی و اجتماعی کودکان مي‌کندو به آنان اعتماد به نفس، خودپذیری، سازنده بودن و جرات داشتن مي‌آموزد.
فعالیت مشاور دبستان شامل این مراحل مي‌شود:
- مرحله اول) کمک به سازگاری کودکان با محیط دبستان.
- مرحله دوم) شناخت و ارزیابی تواناییها و استعداد دانش آموزان.
- مرحله سوم) کمک به دانش آموز برای رشد مهارتهای اجتماعی.
- مرحله چهارم) کمک به حل مشکلات تحصیلی دانش آموزان.
- مرحله پنجم) کمک به حل مشکلات عاطفی دانش آموزان.
- مرحله ششم) کمک به حل مشکلات رفتاری دانش آموزان.
- مرحله هفتم) کمک به حل مشکلات اخلاقی دانش آموزان.
- مرحله هشتم) مشورت با مدیر، معلمان و کارکنان دبستان.
- مرحله نهم) مشاوره خانوادگی با والدین.
- مرحله دهم)آموزش خانواده. آشنا کردن خانواده‌ها با مراحل رشد فرزندان، شرایط یادگیری و روشهای آموزشی و تربیتی با آموزش آنان میسر است.آموزش خانواده یکی از وظایف اصلی مشاور دبستان است.
راهنمایی و مشاوره در دوره راهنمایی
دوره راهنمایی زمان تغییرات همه جانبه و چشمگیر بدنی، عاطفی، اجتماعی و ارزشی در دانش آموزان است . به همین دلیل راهنمایی و مشاوره در این دوره ضرورت بیشتری مي‌یابد. دانش آموزان در دوره راهنمایی با رشد سریع بدنی و بلوغ، رفتن به سوی رسش اجتماعی با تمام تجلیات آن یعنی استقلال، مسئولیت و انضباط، دست یافتن به مجموعه ای از ارزشهای فردی، کسب هویت شخصی و عضویت در گروه همسالان روبه رویند.
مشاوره در دوره راهنمایی شامل مراحل متنوع و گسترده ای است که مي‌توان به این صورت دسته بندی کرد :
مرحله اول) اطلاع رسانی به دانش آموزان در زمینه بلوغ و تحولات آن.نوجوانان از تغییرات بلوغ اطلاع چندانی ندارندو معمولا والدین نیز در این باره سکوت مي‌کنند و آنان برای کسب اطلاعات به دوستان، کتاب، فیلم، ویدئو، انترنت، و غیره پناه مي‌برند.ولی این منابع اطلاعات ناقص و گاهی نادرست به نوجوانان مي‌دهد. اطلاع رسانی از بلوغ و تحولات مربوط به آن باید ابتدا به وسیله والدین و سپس مشاوران صورت گیرد.یکی از وظایف مشاوران در دوره راهنمایی اطلاع رسانی در زمینه بلوغ به دانش آموزان است.اگر دانش آموز راهنمایی از خدمات مشاوره ای آگاه بوده و مشاوری با صلاحیت در مدرسه وجود داشته باشد به او مراجعه مي‌کندوپاسخ سئوالهای خودرا در مورد بلوغ پیدا مي‌کند.
مرحله دوم) ارزیابی استعداد و توانایی دانش آموزان، با تحول بلوغ، دانش آموزان راهنمایی به ارزیابی مجدد تواناییهای خود مي‌پردازد و گاهی خود را دست کم مي‌گیردو فکر مي‌کند که استعداد کاری را ندارد. مشاور با ارزیابی توانمندیهای دانش آموزان به آنان کمک مي‌کند تا استعدادها و تواناییهای خود را بشناسد و به صورت واقع بینانه به خود بنگرند و بر آن اساس رفتار کنند.
مرحله سوم) کمک به دانش آموزان برای دستیابی به تصور واقعی و هویت موفق از خویشتن، تحول بلوغ، تصویر بدنی و هویت شخصی نوجوان را تهدید مي‌کند.تصویر بدنی به تصویر واقعی یعنی برداشت فرد به بدن خود آن گونه که هست، تصویر ایدآل یعنی مناسب ترین و دلخواه ترین تصویر از خود و تصویر خیالی یعنی تصویری که فرد آرزو مي‌کند آنگونه باشد تقسیم مي‌شود. نوجوانان غالبا تصویر خیالی و ایدئالی از خود دارند و از تصویر واقعی بدن خود غافلند. مشاور باید به نوجوان کمک کند تا به تصویر واقعی و خود پنداره مثبت برسد و هویت موفقی داشته باشد.وی این وظیفه را از طریق مشاوره فردی و گروهی انجام مي‌دهد.
مرحله چهارم) کمک به دانش آموزان برای داشتن روابط مناسب اجتماعی، تحولات بلوغ در روابط اجتماعی نوجوان تاثیر مي‌گذارد.نوجوان معمولا آن کودک مطیع و پیرو قبلی نیست و ممکن است گفته‌هاي پدر و مادر را نپذیرد و با آنان مخالفت کند. در این دوره نوجوان به دوستان خود اهمیت مي‌دهد . دوستیهای وی بر اساس یک نیاز اجتماعی و برای ایجاد روابط سالم و سازنده است. وقتی نوجوان دوستی پیدا کرد به او اعتماد مي‌کند و مایل است دوستی خود را مستحکم سازد و در صورت دخالت والدین ترجیح مي‌دهد به سمت دوستان برود. مشاور با مشاوره فردی با نوجوان به او کمک مي‌کند تا ارزش خویش را باز یابد و از توانمندیهای خود استفاده بهینه نماید؛ همچنین مشاور با مشاوره خانوادگی به نوجوان و خانواده او کمک مي‌کند تا رابطه خانوادگی خود را تصحیح کنندو شرایطی را به وجود آورند که مورد قبول و پذیرش اعضای خانواده باشد.
مرحله پنجم) کمک به تربیت جنسی دانش آموزان.تغییرات بلوغ باعث بیدار شدن غریز جنسی در نوجوان مي‌شود و تربیت او را ضروری مي‌سازد.تربیت جنسی جزء جدایی ناپذیر وظایف مربیان است.مشاور مي‌تواند بهترین اطلاع رسانی و کمک به نوجوان در زمینه مسائل جنسی باشد.
مرحله ششم) کمک به دانش آموزان برای یافتن راه حل برای مشکلات تحصیلی. در این دوره دانش آموزان بیش از پیش دچار افت تحصیلی مي‌شوند.تغییر مقطع تحصیلی از ابتدایی به راهنمایی، داشتن دبیران متعدد و بی میلی و بی انگیزشی را نمي‌توان دلیل این افت دانست و نوجوان را سرزنش کرد. افت تحصیلی در این دوره ممکن است معلول عوامل متعددی باشد، از جمله: 1) آشفتگی فکری نوجوان، 2) بی علاقگی به تحصیل، 3) احساس ناتوانی، 4) اختلافات خانوادگی، 5) انزوا و کناره گیری، 6) ندانستن شیوه مطالعه، 7) تنظیم نکردن وقت، 8) گذراندن وقت با دوستان، 9) مشکلات اقتصادی، 10) فقدان یک نظام آموزشی کارآمد، 11) اشکال در محتوای کتب درسی، 12)اضطراب و افسردگی.در این صورت مشاور ابتدا به ارزیابی استعداد و علایق دانش آموزان مي‌پردازدو آنان را با تواناییهای خویش آگاه مي‌سازد.
مرحله هفتم) کمک به تربیت اخلاقی دانش آموزان، تربیت اخلاقی پیچیده ترین و دشوار ترین قسمت تربیت در دوران بلوغ است. در دبستان اخلاق عرفی بر کودک حاکم بوده و او از قواعد مرسوم و مورد قبول اجتماع پیروی مي‌کند.نوجوان بسیاری از رفتارهای مورد قبول اجتماع را زیر سئوال مي‌برند.او پایبند اخلاق مبتنی بر اصول است و آنچه را درست است مي‌پذیرد نه این که جامعه آن را درست بداند. نوجوان به الگوها اهمیت مي‌دهد و معیار اخلاقی او رفتار الگوها و سر مشق هاست. مشاور با ارائه الگوی مناسب از خود و ارائه معیار اخلاقی مناسب به نوجوانان کمک مي‌کند تا اصول و روشهای اخلاقی درستی را در نظر گیرند و به آن عمل کنند.
مرحله هشتم) کمک به حل مشکلات رفتاری دانش آموزان، مشاور فرصتی را برای دانش آموزان ایجاد مي‌کند تا خود را بشناسند، روشهای گوش دادن، ابراز نظر کردن، مشارکت و همکاری را یاد بگیرند و از نیازها و ارزشهای دیگران مطلع شوندو یاد بگیرند که به دیگران احترام بگذارند و به آنان کمک کنند و از آنان یاری بطلبند و رفتار پرخاشگرانه خود را کنترل نمایند.
مرحله نهم) مشورت و مشاوره با کارکنان مدرسه،مشاور شرایط حساس دوران بلوغ و ویژگیهای این دوره را برای کارکنان مدرسه بیان مي‌کند.او تلاش مي‌کند تا بین کارکنان مدرسه و نوجوانان رابطه ای دوستانه، صمیمي‌و گرم ایجاد کندو به مسئولان مدرسه کمک کند.
مرحله دهم) مشورت و مشاوره با والدین دانش آموزان، غالبا نوجوانان در خانواده به حساب نمي‌آیند و درگیر مسائل خانوادگی نمي‌شوند . انتظارات والدین نیز از فرزندان نوجوان بیش از اندازه است. دربسیاری از موارد والدین مي‌خواهند کمبودهای خود را به وسیله ای نوجوانان جبران کنند. گاه روابط والدین با نوجوان سرد، خشک، همراه با سرزنش، توبیخ، اهانت، و تهدید است. در این صورت نوجوانان احساس مي‌کنند که به خانواده خود تعلق ندارند. در اینجاست که مشاور به کمک خانواده مي‌شتابد و به تصحیح مناسبات خانوادگی مي‌پردازد. مشاور به خانواده کمک مي‌کند تا روابط دوستانه،منطقی و توام با محبت با نوجوان خود داشته باشند و زندگی خود را برای خود و نوجوان خویش رضایتبخش نماید.
راهنمایی و مشاوره در دبیرستان
دبیرستان آخرین محلی است که پیش از دانشگاه به آموزش و پرورش دانش آموزان مي‌پردازد و ویژگیهای خاصی دارد که آن را از دبستان و راهنمایی ممتاز مي‌کند. این ویژگیها عبارتند از : 1) دبیرستان موسسه بزرگ و پیچیده ای است که از انبوه دانش آموزان نامتجانس تشکیل شده است . 2) مدیر دبیرستان نافذ ترین شحص در آن محیط است که فعالیتهای مختلف در دبیرستان به ابتکار و تلاش او بستگی دارد. 3) هیات آموزشی در دبیرستان تخصص‌هاي گوناگون دارد. 4) روحیه تحصیلی در دبیرستان بیش از دبستان و راهنمایی است .5) فعالیتها در دبیرستان معطوف به مواد درسی است و برنامه دبیرستان شدیدا بر محور درس، انجام دادن تکالیف و نمره متمرکز است. 6) سالهای دبیرستان برای دانش آموزان سالهای تصمیم گیری در مورد انتخاب دوست، رشته تحصیلی و انتخاب شغل است.
خدمات مشاوره ای در دبیرستان در صورتی به بار مي‌نشیندکه دانش آموزان را در زمینه تحصیل، شغل، روابط خانوادگی، روابط اجتماعی، مهارتهای زندگی و داشتن فلسفه ارزشی یاری دهد. دانش آموزان دبیرستان بیش از هر زمان دیگر به گفتگو و تبادل نظر با مشاوران نیازمندند که بار علمي‌و تجربه علمي‌داشته و از قدرت ارتباط، انعطاف، پذیرش و جلب اعتماد کافی برخوردار باشند.
خدمات مشاوره ای در دبیرستان شامل این مراحل است؛
مرحله اول ) ایجاد ارتباط یاورانه و جلب اعتماد دانش آموزان. دانش آموزان دبیرستان در صورتی مشاور را مي‌پذیرند که رابطه باز؛ صاذقانه؛ دوستانه و صمیمي‌داشته باشد. مشاور با یکرنگی، پذیرش بدون شرط، تفاهم و همدلی، وضعیتی را ایجاد مي‌کندکه دانش آموزان به او اعتماد کنند. جوانان در این سن به کردار بیش از گفتار اهمیت مي‌دهند. وقتی در رفتار و کردار مشاور هماهنگی، ثبات و بی ریایی را ببینند او را مي‌پذیرند، به حرف او گوش مي‌دهند و با او احساس یکرنگی مي‌کنند و حرف دل خود را با او در میان مي‌گذارند.
مرحله دوم) کمک به دانش آموزان در شناخت خویشتن. دانش آموزان در این سن غالبا به دنبال کسب هویت شخصی اند. هویت شخصی عبارت از افتراق و تمیزی است که فرد بین خود و دیگران مي‌گذارد. هویت شخصی یک سازه روانی – اجتماعی است و شامل طرز فکرها و عقایدی مي‌شود که معرف فرد است. همچنین نحوه ارتباط فرد با دیگران را مي‌رساند. اگر جوان در طول رشد خود و براساس تجربیات حاصل از برخورد اجتماعی، هویت شخصی خود را شکل دهد و بتواند خود را بشناسد و از دیگران جدا کند تعادل روانی او حفظ مي‌شود . ولی اگر سرخوردگی و عدم اعتماد جایگزین اعتماد به خویش شود و نوجوان گوشه گیر و منزوی گردد دچار ابهام در نقش مي‌شودو هماهنگی و تعادل روانی او به هم مي‌خوردو دچار بحران هویت مي‌شود. برای کمک به دانش آموزی که دچار بحران هویت است از مشاوره فردی و گروهی مي‌توان استفاده کرد. مشاوره فردی به تامین شرایطی مي‌پردازد که به برداشت مثبت دانش آموز از خویشتن مي‌انجامد و بر روشهای شناختی، معنا بخشی و واقعیت درمانی تکیه دارد. مشاور گروهی نیز به شناخت هویت و توجه به کسب مهارتهای اجتماعی دانش آموزان کمک مي‌کند.
مرحله سوم) دادن اطلاعات تحصیلی و شغلی به دانش آموزان. مشاور دانش آموزان را با رشته‌هاي تحصیلی، آیین نامه‌ها و مقررات مربوط آشنا مي‌سازد و امتتیازهای لازم را برای رفتن به رشته‌هاي مختلف محاسبه مي‌نماید. و دانش آموزان را با مشاغل مختلف آگاه مي‌کند.
مرحله چهارم) کمک به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصیلی. انتخاب رشته تحصیلی بر عهده خود دانش آموز است و مشاور در این انتخاب به آنان کمک مي‌کند. وی ابتدا با انجام آزمون‌هاي استعداد و علایق، امتیاز مربوط به آنها را مشخص مي‌کند. آنگاه امتیاز والدین و دبیران را محاسبه مي‌نماید. سپس مجموع آنها را با امتیاز مشاور و امتیاز معدل جمع مي‌کند و بر اساس امتیاز کسب شده و ضوابط مربوط به نمرات درسی در برگ توصیه نامه رشته تحصیلی اولویت اول، دوم، تا پنجم را مي‌نویسد؛ این اولویتها پیشنهادی است. مشاور به دانش آموزان کمک مي‌کندتا با توجه به استعدادها ، علاقه و عملی بودن و مفید بودن، یکی از رشته‌هاي ریاضی و فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی، معارف اسلامی، فنی و حرفه ای، و کار دانش را انتخاب کند.
مرحله پنجم) کمک به دانش آموز در رشد حرفه ای، رشد حرفه ای فرایندی است که به ویژگیهای شخصیت فرد، نیازهای او و احتیاجاتش بستگی دارد. رشد حرفه ای جریانی است که در طول زندگی اتفاق مي‌افتد و در دبیرستان به صورت انتخاب رشته تحصیلی و حرکت در جهت شغل خاص تجلی مي‌کند. مشاور در انتخاب درست شغل به دانش آموزان به این صورت کمک مي‌کند که الف) علایق و رغبت آنان را مشخص مي‌کند، ب) استعدادهای بدنی و ذهنی آنان را برای مشاغل مختلف تعیین مي‌نماید، ج) اطلاعات شغلی را در دسترس آنان قرار مي‌دهد. د) امکانات محیطی را بررسی مي‌کندتا امکان ورود به شغل خاص را تعیین کند. ه) فشارهای خانوادگی و اجتماعی را در انتخاب شغل به حداقل مي‌رساند. و) مراکز آموزشی را برای کسب مهارتهای شغلی در اختیار دانش آموزان مي‌گذارد.
مرحله ششم) کمک به دانش آموزان در کسب استقلال و قبول مسئولیتهای فردی. دانش آموزان دبیرستانی برای استقلال فردی و داشتن یک هویت موفق باید قبول مسئولیت کنند. والدین باید در خانه مسئولیتهای را به جوان خود محول کنندو ازاو انجام دادن آن را بخواهند. مسئولیت دادن به جوانان موجب مي‌شود که در جهت اعتلای آن مسئولیت تلاش کنند.
مرحله هفتم) کمک به دانش آموران در رشد اجتماعی. جوانان به فعالیتهای اجتماعی تمایل دارند. آنان ترجیح مي‌دهند که بیشتر با دوستان خود باشند؛ برای جوانان کناره گیری و انزوا مشکل آفرین است. اگر جوانان به حال خود رها شوند و والدین و مربیان توجهی به گرایش اجتماعی آنان نکنند خودشان دست به کار مي‌شوند و ممکن است به دام دسته‌ها و گروههای نابهنجار بیفتند. مشاور در دبیرستان باید با ترتیب دادن مشاوره گروهی به رشد اجتماعی جوانان بپردازد.
مرحله هشتم) کمک به دانش آموزان در شناسایی و حل مشکلات عاطفی – رفتاری. دانش آموزان دبیرستانی گاهی دچار اضطراب از امتحان، بیان مطالب در کلاس، جمع و اضطراب در نتیجه کمال طلبی مي‌شوند. مشاور مي‌تواند با استفاده از روشهای حساسیت زدایی و تغییر طرز فکرها، اضطرابهای مشروط و خود انگیخته آنان را مرتفع سازد.ممکن است دانش آموزان دچار افسردگی شوند. افسردگی در این دوره بیشتر از نتیجه هجوم و افکار مهاجم، غیرمنطقی و تحریف شده است. مشاور با استفاده از روشهای شناختی – رفتاری به این دانش آموزان کمک مي‌کند تا به خود مثبت خویش توجه کنند و به مقابله با این افکار بپردازند.
مرحله نهم) کمک به دانش آموزان در شناخت و هدایت جنسی. امروزه جوانان با شیوع وسایل برانگیزاننده جنسی مواجهند. وسایل ارتباطی از قبیل تلفن، تلویزیون، ویدئو، و اینترنت نقش عمده ای در این زمینه دارند. جوانان ممکن است دچار کامجوییهای بدلی از قبیل استمنا، همجنس بازی، نظر بازی و خود فروشی شوند. مشاور برای کمک به دانش آموزان ابتدا باید اطلاعات لازم را به صورت فردی به دانش آموزان بدهد، مخصوصا آنهای که در معرض خطراند.برای حل مشکلات جنسی قبل از هر چیز مشاور به ارزیابی و شناخت مشکل جنسی مي‌پردازدو مشکلات بیماریهای بدنی ، اشکال در ایجاد هویت شخصی، اشکال در روابط خانوادگی، اشکال در روابط اجتماعی، افسردگی، اضطراب، مشکلات تحصیلی، مشکلات مالی، ناآگاهی جنسی، بزهکاری، اعتیاد، و بیماری روانی را بررسی مي‌کند. سپس با استفاده از روشهای رفتاری – شناختی به فرد کمک مي‌کند تا ارزش خود را باز یابد. مشاور از مشاوره گروهی برای کمک به پذیرش جمعی، از مشاوره خانوادگی و از مشاوره تحصیلی و شغلی برای حل مشکلات تحصیلی و کمک به انتخاب شغل مناسب و راهنمایی برای آمادگی و احراز شغل استفاده مي‌کند. مشاوره توانبخشی نیز در موارد لزوم بکار مي‌رود.
مرحله دهم) کمک به فرد برای دستیابی به فلسفه مناسب درزندگی. جوانان غالبا داشتن نوعی فلسفه زندگی را برای خود ضروری مي‌دانند. آنان وقتی برای اولین بار به دنیای اطراف خود نگاه مي‌کنند تلاش مي‌کنند تا شخصیت خود را ارزیابی کنند. آنان احساس مي‌کنند که در باره جهان هستی، معنای وجود و وجود خودشان به پاسخ نیاز دارند. مشاور به جوانان کمک مي‌کند تا معنایی برای زندگی خود بیابند و فلسفه واقع بینانه، ارزشمند، هدفدار و متعالی در پیش گیرند .
مرحله یازدهم) مشاور خانواده و جلب همکاری با آنان. مشاور از خانواده‌ها دعوت مي‌کند تا به تبادل نظر در مورد چگونگی رفتار با فرزندان خود بپردازند. والدین باید بدانند که در این سن جوانان بیش از پیش به محبت، تفاهم و احترام نیاز دارند. درک جوانان به وسیله والدین کلید حل بسیاری از مشکلات در این دوره است. در مشاوره خانوادگی اعضای خانواده از آسیب شناسی خانواده، تاثیر متقابل اعضاء بر یکدیگر آشنا مي‌شوند و فضایی را ایجاد مي‌کنند که در آن اعضا رشد کنند و در پیشگیری و حل مشکلات یکدیگر را یاری نمایند.
مرحله دوازدهم) ایجاد هماهنگی در دبیرستان و تلاش برای ایجاد جو سازمانی کارآمد. مشاور در دبیرستان نقش هماهنگ کنند را دارد. او تلاش مي‌کند که به مدیر دبیرستان در اداره مدرسه کمک کندو از بروز مسائل انضباطی جلوگیری و در حل آنها اقدام نماید. او به دبیران کمک مي‌کند تا روند آموزشی آنان به خوبی پیش رودو مشکلات اجتماعی در کلاس حل شود، همچنین به دانش آموزان در داشتن انضباط و رعایت مقررات کمک مي‌کند. مشاور با شرکت موثر در شوراهای مربوط تلاش مي‌کند تا مشکلات را بررسی و راه حلهای مناسب را پیشنهاد نماید و با همکاری همه دست اندر کاران دبیرستان به حل آنها کمک کند .
منبع
بهرامي، عباس(1394)، تأثير مشاوره تحصیلی بر انگیزش تحصیلی ، هویت فردی و بهداشت روان ، پایان نامه درجه کارشناسی ارشد، روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامي
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید