« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »مفهوم بهزيستي روانشناختي
بهزيستي روانشناختي جزء روانشناختي کيفيت زندگي است که به عنوان درک افراد از زندگي خودشان در حيطه‌ي رفتارهاي هيجاني و عملکردهاي رواني و ابعاد سلامت رواني تعريف شده که شامل دو جزء است. جزء اول قضاوت شناختي افراد در خصوص چگونگي پيشرفتشان را شامل مي‌شود و جزء دوم سطح تجربه‌هاي خوشايند را در بر مي‌گيرد .
برخي از نظريات، بهزيستي روانشناختي را از نظر مؤلفه‌ها يا فرآيندهاي ويژه نظير فرآيندهاي عاطفي مفهوم‌سازي مي‌کنند. برخي ديگر از نظريات، بهزيستي روانشناختي را شامل فرآيندهاي جسماني، سلامت فيزيکي افراد مي‌دانند و خاطر نشان مي‌‌سازند که بين سلامت جسماني بالا و کيفيت بالاي زندگي رابطه وجود دارد و برخي ديگر از نظريه‌پردازان نيز بهزيستي روانشناختي را بيشتر به صورت فرايند شناختي که رضايت از زندگي نشانگر آن است توصيف مي‌کنند .
نظريات ديگري نيز در توصيف بهزيستي روانشناختي بر نقش فرآيندهاي معنوي، نظير هدفمندي در زندگي که منجر به عملکرد بهينه مي‌گردد تأکيد مي‌کنند. برخي نيز بر فرآيندهاي فردي و اجتماعي از قبيل برخورداري از توجه مثبت نسبت بـــه خود و تسلط بــــر خــود و پيــوندهـــاي معنــي‌دار بــا ديگــران اشـــاره مي‌کنند . بنابراين به نظر مي‌رسد که بهزيستي روانشناختي مي‌تواند با توجه به فرآيندهاي عاطفي، جسماني، شناختي، معنوي، فردي و اجتماعي مفهوم‌سازي شود.
در نظريه ريف ، بهزيستي روانشناختي به معناي تلاش براي استعلا و ارتقا است که در تحقق استعدادها و تواناييهاي فرد متجلي مي‌شود. وي بهزيستي روانشناختي را فرآيند رشد همه جانبه‌اي مي‌داند که در طول عمر گسترده است.بهزيستي روانشناختي ازديدگاه ريف، تلاش براي کمال در جهت تحقق تواناييهاي بالقوه واقعي فرد تعريف شده است.
ريف بمنظور تعريف معيارهاي بهزيستي روانشناختي مطالعات مازلو درباره‌ي خودشکوفايي، مطالعات راجرز در مورد انسان با کنش کامل، پژوهش‌هاي يونگ ، درباره‌ي تفرد، ديدگاه آلپورت ، درباره‌ي باليدگي، الگوي اريکسون،از رشد رواني- اجتماعي، ديدگاه بوهلر ، درباره تمايلات اساسي زندگي، ديدگاه نيوگارتن درباره‌ي تغيير شخصيت در بزرگسالي و ملاک‌هاي مثبت سلامت رواني از ديدگاه جاهودا را مورد بررسي قرار داده است.ريف و کيز، الگوي بهزيستي روانشناختي را شامل شش عامل خودپیروی، تسلط محیطی، رشد شخصی، رابطه مثبت با دیگران، هدف در زندگی و پذیرش خود می‌دانند.
اینک مؤلفه‌هاي بهزيستي روانشناختي در نظريه‌ي ريف ، با شرح و تفصيل بيشتري ارائه مي‌شود:
خودپيروي: به اين معناست که فرد بتواند بر اساس معيارها و عقايد خويش عمل کند، حتي اگر برخلاف عقايد و رسوم پذيرفته شده در جامعه باشد. به عبارت ديگر انسان خودپیرو فردی است که از هر گونه قرارداد اجتماعي و سنت‌هاي جامعه رها باشد و توانایی مقابله در برابر فشارهای اجتماعی و عمل بر اساس راه‌حل‌های فردی را داشته باشد.
تسلط بر محيط: يکي ديگر از کليدهاي بهزيستي روانشناختي، تحت کنترل داشتن جهان پيرامون است به عبارتي هر کس بايد بتواند تا حد زيادي بر زندگي و محيط اطرافش تسلط داشته باشد و اين عمل در گرو اين است که فرد محيط خود را مطابق خصوصيات و نيازهاي فردي خود شکل دهد و بتواند آن را به همان شکل حفظ کند. تسلط بر محيط تنها با تلاش و عملکرد فرد در متن کار، خانواده و زندگي اجتماعي به دست مي‌آيد. اين جنبه از بهزيستي روانشناختي به اين نکته اشاره دارد که براي ايجاد و حفظ محيط کاري و خانوادگي مطلوب، هر فرد همواره نيازمند نيروي خلاقه است .
رشد شخصي: رشد شخصي توانايي شکوفا ساختن کليه نيروها و استعدادهاي خود و پرورش تواناييهاي جديد است که مستلزم روبرو شدن با شرايط سخت و مشکلات مي‌باشد. زيرا روبرويي با اين شرايط باعث مي‌شود که فرد نيروهاي دروني خويش را بجويد و نيز تواناييهاي جديد را به دست آورد .
روابط مثبت با ديگران: عبارت است از توانايي برقراري روابط صميمي و نزديک با ديگران و اشتياق براي برقراري چنين روابطي به همراه توانايي عشق ورزيدن به ديگران. بنابراين مي‌توان گفت افرادي که از بهزيستي روانشناختي برخوردارند، توانايي برقراري روابط صميمي و گرم و مبتني بر اعتماد را دارند .
هدف و جهت‌گيري در زندگي: توانايي پيدا کردن معني و جهت‌گيري در زندگي و داشتن هدف و دنبال کردن آن از وجوه مهم بهزيستي روانشناختي است. اولين و روشن‌ترين نظريه در مورد هدفمندي زندگي را فرانکل، مطرح کرده است. ديد او نسبت به ارتقا سطح زندگي، اهداف و معناي زندگي آنقدر عميق بوده که توانسته در سالهاي پس از آزادي، روشي از روان‌درماني (معنا درماني) را براي کمک به همنوعانش در يافتن معناي زندگي پيدا کند. با استفاده از اين روش مي‌توان در سختي‌ها و رنج‌ها پايداري و مقاومت کرد .
پذيرش خود: آخرین مؤلفه‌‌ی کليدي بهزيستي روانشناختي، داشتن نگرش مثبت درباره خود است. البته نه به معناي خودشيفتگي يا عزت نفس بسيار بالا و غير معمول که به معناي احترام به نفسي که بر اساس آگاهي از نقاط قوت و ضعف خود باشد. ريف و کيز ، بر اين باورند که يکي از مشخصه‌هاي بسيار مهم در داشتن شخصيتي کامل و تکامل يافته، آگاهي از کاستي‌ها و پذيرش اشتباهات خويش است.
کووارد و ريد ، در نظريه خود بهزيستي روانشناختي را حسي از سلامت مي‌دانند که آگاهي کامل از تماميت و يکپارچگي کل جنبه‌هاي فرد را شامل شده و از عناصر معنوي تشکيل شده است. در همين راستا نظريه رايان و دسي ،احساس رضايت از زندگي، پيشرفت بسنده، تعامل کارآمد و موثر با جهان، ايجاد پيوند مثبت و رابطه‌ي مطلوب با جمع و اجتماع و پيشرفت مثبت را از مشخصه‌هاي بهزيستي روانشناختي مي‌دانند.
بهزيستي روانشناختي در نظريه ريف و کيز، نوعي رضايتمندي و خرسندي افراد از کيفيت زندگي است که حالتي مثبت از رفاه جسماني، روان شناختي و اجتماعي را شامل مي‌شود. از طرفي بر اساس نظريه‌ي ويسينگ و وان ادن ، بهزيستي روانشناختي ترکيبي از کيفيت‌هاي ويژه، از قبيل احساس انسجام، رضايت از زندگي، تعادل عاطفه و نگرش کلي نسبت به خوش‌بيني يا جهت‌گيري مثبت نسبت به زندگي است.
زنجاني طبسی،اظهار میدارد که بهزيستي روانشناختي سازه‌اي چند بعديست کــه بـصورت بروز مي‌يابد. :
- عاطفـه: احساسات مثبت
- شناخت: زندگي قابل درک و کنترل
- رفتار: علاقه بـــه کار و فعـــاليت
- خودپنداره: توانايي اثبات خويشتن
- روابط بين فردي: تعاملات اجتماعي سازنده
کارداماس ، موارد مشمول احساس بهزيستي روانشناختي را رضايت کلي از زندگي،حس انسجام و پيوستگي در زندگي و تعادل عاطفي برشمرده است. برخي از نظريه‌پردازان بر اين باور هستند که بهزيستي روانشناختي ارزيابي‌هاي افراد از زندگي کنوني و سالهاي قبل را دربر مي‌گيرد. اين ارزيابي‌ها شامل واکنش‌هاي هيجاني افراد به حوادث، حالات رواني و قضاوت‌هاي آن‌ها در خصوص ميزان رضايتشان از زندگي، کمال و بسندگي و رضايت از زمينه‌هاي خاص زندگي مانند کار و ازدواج را شامل مي‌شود .
آقايوسفي، علي‌پور و شريف ، بهزيستي روانشناختي را فرايند منطقي و مفهوم استوار بر پايه‌ي فرهنگ و خلاصه‌اي از ارزش‌ها، عقايد، سمبل‌ها، تجارب شکل گرفته از فرهنگ مي‌دانند که مي‌تواند راهي براي شناخت و فهم شرايط و تجارب انسان در زندگي فراهم کند. لذا بهزيستي روانشناختي نيروي قدرتمندي در راستاي هدايت، حفظ و پيشبرد سلامت و تندرستي در جوامع و فرهنگ‌هاي مختلف است.
منبع
شیبانی،ندا(1393)، پيش‌بيني بهزيستي روانشناختي بر اساس تاب‌آوري و اميد به زندگي دربیماران دیابتی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی ارسنجان
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید