مفاهیم ومبانی چند رسانه­ای آموزشی

منطق ارائه چند رسانه­ای

مایر دلیل ارائه چند­رسانه­ای را به این صورت بیان می­دارد: منطق ارائه چند­رسانه­ای ارائه مطالب در قالب کلمات و تصاویر است که کل ظرفیت شناختی انسان برای پردازش اطلاعات را بکار می­گیرد .

تعاریف چند رسانه ای

چند­رسانه­ای عبارتند از هر ترکیبی از متن، هنر، صدا، انیمیشن، و ویدیو که به شما توسط کامپیوتر و یا دیگر وسایل الکترونیکی یا وسایل  دیجیتالی دستکاری شده انتقال می­یابد. این تاثیرات با ارزشی است که ارائه شده است. هنگامی که شما توامان  برنامه­ای را با مالتی مدیا(عکس­های تاثیر­گذار و انیمیشن،و با احاطه صدا، کلیپ­های ویدئویی جذاب، و اطلاعات خام متنی) می­سازید، می­توانید اصل فکر و عمل مردم را الکترونیکی کنید. “واژه چند­رسانه به گرد­آوری انواع مختلفی از تکنولوژی­های دیداری و شنیداری با هدف ارتباط بر­می­گردد. انواع مختلف چند­رسانه­ای شامل متن، صوت، گرافیک، انیمیشن و انواع شبیه­ سازی­ها می­باشد “.

هرترکیبی از متن، گرافیک، صدا، انیمیشن و تصاویر ویدئویی که از طریق کامپیوتر یا سایر تجهیزات الکترونیکی در اختیار کاربر قرار می­گیرد، چند­رسانه­ای نامیده می­شود .واژه چند­رسانه­ای به استفاده از چندین رسانه شامل متن، گرافیک، صدا، تصاویر ثابت ویدئویی بر­می­گردد.چند­رسانه­ای تلفیقی از دو یا چند شکل رسانه­ای است که برنامه آموزشی را عرضه می­کند.استفاده از رسانه­های مختلف مانند صدا، ویدئو، انیمیشن، متن و غیره در کنار یکدیگر برای انتقال بهتر پیام را چند­رسانه­ای گویند که در مقابل برنامه­های صرفا متنی به کار می­رود. در چنین برنامه­هایی تا حد امکان از متن کمتر استفاده شده و بار اصلی انتقال پیام بر عهده سایر رسانه­های صوتی یا تصویری قرار دارد. چند رسانه­ای­ها را می­توان  بر اساس میزان تعامل آنها به خطی و غیر خطی تقسیم بندی نمود.

مایر در کتاب یادگیری چند­رسانه­ای خود، ابتدا چند­رسانه­ای را اینگونه تعریف می­کند:من چند­رسانه­ای را به مثابه ارائه مطالب با استفاده از کلمات و تصاویر معرفی می­کنم، منظور از کلمات، ارائه مطالب به شکل کلامی و لفظی نظیر متون چاپ شده و متون گفتاری (مانند صدای گوینده در یک برنامه آموزشی چند­رسانه ای) می­باشد و منظور از تصاویر ارائه مطالب به شکل تصویری نظیر گرافیک­های آماری شامل اشکال مختلف ،نمودارها ،عکس­ها و نقشه­ها و یا  استفاده از گرافیک پویا شامل انیمیشن و ویدئو می­باشد.از یک دید چند­رسانه­ای به مفهوم تجمع چندین رسانه در یک واحد است این رسانه ممکن است تصاویر ،نوشتار، فیلم، صدا و یا تصاویر متحرک باشد که توأمان در رساندن پیامی به کار می­رود از دید برتر با سیستم های چند­رسانه­ای محاوری­ای مواجه می­شویم که عبارت است از توانایی کنترل اجزاء توسط کاربر و ارتباط بر­قرار­­کردن با اجزاء به نحوی که دلخواه او باشد. تکنولوژی ارتباطات چند­رسانه­ای کامپیوتری فقط به عنوان یک ارائه­دهنده تعریف نمی­شود بلکه این تکنولوژی جدید، ابزارهای نیرومندی برای ارائه پیام به مخاطب از طریق چند حس بکار می­گیرد تا تجربه متفاوتی برای او باشد.

هورتون معتقد است که مالتی مدیاها، انیمیشن­های تعاملی با صدا هستند. این ابزار­­ها شامل قابلیت­هایی برای ایجاد و ترکیب رسانه­­های جدا از هم هستند در حالی که انیمیشن­ها ترسیمات و نقاشی­های هستند که به صورت منظم و در یک زمان مشخص به نمایش در­می­آیند. این تصاویر متحرک می­توانند از ترسیمات دو بعدی یا مدل سه بعدی تشکیل شوند. در تعریف چند­رسانه­ای گفته­ اند:

لغت چندرسانه­ای همواره برای رسانه­های مبتنی بر رایانه اطلاق نمی­شود بلکه در اصل چند­رسانه­ای به ترکیبی از محتوای شنیداری، بصری و چاپی گفته می­شود که به وسیله رسانه­ای گوناگون ارائه می­شود’ اما اکنون این واژه در صنعت رایانه پذیرفته شده است و مجددا به معنای تلفیق ویدئو، صوت، گرافیک و داده در یک دستگاه رایانه­ای تعریف شده است. چندرسانه­ای به معنای رسانه­های متعدد است رسانه­ها ابزار­هایی هستند که به منظور ذخیره، پردازش و برقراری ارتباط مورد استفاده قرار­می­گیرند. در برنامه­های چندرسانه­ای رسانه­ی­ متن ،گرافیک و صدا، انیمیشن و ویدئو به منظور انتقال اطلاعات با یکدیگر ترکیب می­شوند” ابزار­­های مالتی مدیا می­توانند انواع فرم­­های رسانه­ها (تصاویر گرافیکی،نیمیشن ،تصاویر ویدئو )را گرفته و ویرایش کنند. ابزارها، رسانه­ها را برای خلق نمایش­های متحرک تعاملی با هم در می­آمیزند .

تعاریف چند رسانه ­ای آموزشی

چند­رسانه­ای­های آموزشی می­توانند برنامه­هایی سازمان­یافته از تجارب یادگیری را برای افراد یا گروه­ها فراهم بیاورند که در آنها تاکید ویژه­ای بر یادگیری از طریق حواس مختلف صورت می­گیرد.مایر چند­رسانه­ای آموزشی را اینگونه تعریف کرده ­است یک پیام چند­رسانه­ای آموزشی عبارت ­است از : ارتباط با استفاده از کلمات و تصاویر که منجر به اشاعه یادگیری می­شود .دامنه­ی نرم­افزار­های چندرسانه­ای آموزشی بسیار گسترده است. برنامه­های خودآموز و برنامه­های آموزشی مختلفی چون آموزش زبان ،آشپزی و…در حوزه­ی نرم­افزارهای چندرسانه­ای قرار می­گیرند.برخی چندرسانه­ای را به عنوان یک ویژگی مهم برای چندرسانه­ای آموزشی دانسته­اند و آن را به عنوان کیوسک اطلاعاتی بیان داشته اند.چندرسانه­ای و فناوری­های آن که به صورت روز­افزونی در حکم نظام انتقال مواد آموزشی ایفای نقش می­کند فضای یادگیری را ایجاد می­کند که در دارای سه ویژگی است :

1. یادگیری در آن به صورت فردی صورت می­گیرد.
2. یادگیرنده خودش محیط یادگیری را دستکاری می­کند.
3. سرعت یادگیری متناسب با یادگیری تنظیم می­شود .

تاریخچه چند رسانه ای آموزشی

تاریخچه­ی چند­رسانه­ای آموزشی به 3000 سال قبل بر­می­گردد زمانی که چینی­ها از روشنایی آتش برای سایه انداختن نیمروخ عروسک­ها در پرده استفاده می­کردندو صدای تولید شده با سایه ها ترکیب می­شد.در حقیقت چند­رسانه­ای­ها به صورت عمومی از سال 1960 هنگامی که نوار­های متحرک استفاده شد شکل گرفتند و کم­کم با توسعه تکنولوژی، صدا، موسیقی، متن، عکس و… به آن اضافه شد.

اصطلاح چندرسانه­ای در سال 1950 وقتی که متخصصان آموزشی انواع متعدد رسانه­ها را برای حمایت از افزایش تاثیرات یادگیری پیشنها کردند مطرح شد. بیش از 50 سال است که متخصصان یادآوری می­کنند که اگر افراد در امر یادگیری خود درگیر باشند بهتر می­آموزند. اگر فناوری­های چند­رسانه­ای تجارب صحیح و تعامل چند­حسی را در اختیار یادگیرنده قرار­دهند می­توانند به معلمان در بهبود کیفیت، گیرایی و جذابیت آموزشی کمک کنند. چند­رسانه­ای­ها تجارب یادگیری چند حسی را در اختیار دانش­آموزان قرار می­دهند.

 برخی از پژوهشگران حضور چند­رسانه­ای­ها را در امر یاددهی- یادگیری را به­گونه­ای از قبل اعلام کرده­اند. به طوری که ادوارد ثورنداک در سال 1912 چند­رسانه­ای تعاملی  را پیش­بینی کرد، سیدنی پرسی در سال 1994 طراحی وسیله برای ارائه سوالات امتحانی و نشان دادن بازخورد آنی را طراحی کرد و اسکینر در سال 1968 اعلام کرد که یادگیری می­تواند توسط بازخورد­های مداوم و سریع تقویت شود.

عناصر نظام­های چند­رسانه ای

عناصر در نظام چند­رسانه­ای عبارتند از:

.1متن،  2. تصاویر گرافیکی، 3. صدا ،4. انیمیشن و5. تصاویر ویدئویی

متن: شاید بتوان گفت متن اصلی­ترین عنصر در برنامه چند_­رسانه_­ای است برخلاف سایر عناصر، عنصر متن بیشترین تاثیر را بر کیفیت تعامل چند­رسانه­ای دارد. عموما متن اطلاعات مهم را به دنبال دارد و متن به عنوان پیوند دهنده­ی بین سایر عناصر عمل می­کند. به طور کلی متن ساده­ترین عنصر یک عنصر محصول چند­رسانه­ای است صدا و تصیر و انیمیشن و ویدئو همه قبل از اینکه در محصول چند­رسانه­ای استفاده شوند نیاز به پردازش دارند. اما متن می­تواند به سادگی به وسیله­ی صفحه کلید تایپ و وارد رایانه شود و یا مستقیما از روی صفحات کتاب دیجیتالیز گردد. متن فضایی کمتر از بسیاری از رسانه­ها اشغال می­کند. در چند­رسانه­ای­ها متن و نوشتار می­تواند با سایر رسانه­ها ترکیب­شده و مجموعه نیرومندی برای انتقال اطلاعات به وجود بیاورد .در یک پروژه چند­رسانه­ای از متن برای عنوان­ها، منوها، پیمایش و بیان محتویات پروژه استفاده می­شود .

تصاویر گرافیکی: تصایر گرافیکی امکان بیشترین خلاقیت را برای یادگیری فراهم می­سازند .آنها می­توانند عکس ،نقاشی، گراف­ها از صفحات گسترده تصویری از سی­دی­رام باشند و یا گاهی اوقات از اینترنت گرفته­شده ­باشند اگر اسکنر داشته­باشیم حتی کارهای گسترده شده دستی را هم شامل خواهدشد.تصاویر گرافیکی که در درسها وجود دارند تنها به هدف این است که مباحث پیچیده را به شیوه­ای که فهمیدن آن آسان باشد ارائه دهند.

تصاویر می­توانند انگیزه یادگیرندگان را برای توجه­کردن، درک و فهم بهتر، کمک به یادآوری و توسعه تفکر سطح بالا و تشکیل مفاهیم افزایش دهند. تصاویر گرافیکی مفاهیم انتزاعی و نا­آشنا را به خوبی نمایش و شرح می­دهند.موثرترین تصاویر به جزئیات مهم یادگیری تاکید می­کنند. تصاویراضافی به ویژه برای یادگیرندگانی با گستره توجه محدود و مهارت­های تمییز منجر به حواس پرتی می­شوند. افزودن جزئیات و واقع­نگری به نمایش ها، یادگیری را افزایش نمی­دهد جزئیات غیر­ضروری بی­آنکه موجب پیشرفت یادگیری شوند زمان یادگیری را افزایش می­دهند.

صدا:صدا که شیوه ای از ارائه محسوب می­شود  یکی از ابزار­های محیط چند­رسانه­ای است که در بسیاری از اوقات برای اهداف دوره­های یادگیری و کاراموزی به کار گرفته می­شوند به طوری که سخنرانی، جلوه های صوتی  و موسیقی به غنای محیط یادگیری می­افزاید.در این میان صدای افراد ابزاری آشنا و قوی برای تدریس محسوب می­شود به طوری که یکی از ویژگی­های نرم­افزار­های چندرسانه­ای قابلیت بکارگیری صوت می­باشد که آن را از دیگر رسانه­ی چاپی مثل کتاب متمایز می­کند. بسیاری از طراحان چند­رسانه­ای معتقد­اند که افزایش انگیزشی که با، بکارگیری صوت در چند­رسانه­ای به وجود می­آید یادگیری از طریق چند­رسانه­ای را تسهیل می­کند.صوت در تکمیل اثر­گذاری تصاویر ،فیلم­های ویدئویی و تصاویر کامپیوتری روی بیننده  نقش مهمی را ایفا می­کند تصویر، پیام­های مختلفی را به مخاطب انتقال می­دهد اما در این انتقال کمبود عنصر صدا کاملا مشخص است در صورت صرف­نظر کردن از صوت آنچه را که ارائه می­شود مثل یک فیلم صامت خواهد­بود صدای مناسب منجر به برانگیزانندگی تخیل و صدای نامناسب منجر به آزار­ و اذیت می­شود.

انیمیشن: انیمیشن­ها تصور از حرکت هستند که از طریق نمایش­های پی­درپی تصاویر ایستا پدید می­آیند اصولا انیمیشن ها برا ی به نمایش گذاشتن یک عقیده یا توضیح دادن یک مفهوم به کار گرفته می­شوند. می­توان از انیمیشن­ها برای تاکید بر جزئیات ویژه یا جنبه­هایی از پدیده­های پیچیده استفاده کرد.انتقال­ها و پویا­نمایی ها، یکی از آسانترین راه­ها برای بالا بردن نشاط در جریان ارائه آموزش هستنددر بیان تفاوت انیمیشن  تصاویر ویدئویی می­توان گفت که که انیمیشن ها طراحی می­شوند در حالی که تصاویر ویدئویی معمولا از زندگی واقعی گرفته می­شوند.

تصاویر ویدئویی:ازآنجا که تصاویر گرافیکی قادر به نمایش حرکات پیچیده نمی­باشند برای نمایش اینگونه حرکات از فیلم های ویدئویی دیجیتال استفاده می­شود. تصاویر ویدئویی مثل انیمیشن یک مولفه­ی کلیدی در چند­رسانه­ای­های آموزشی است و وقتی در دوره الکترونیکی قرارداده می­شوند علاقه و لذت یادگیرندگان را افزایش می­دهند. ظرفیت تجسمی ویدئو، قدرتمند است و وقتی که مفاهیم بسیار پیچیده است می­توان از تصاویر ویدئویی برای گیرا­تر کردن مفاهیم استفاده کرد.ویدئو ترجیحا باید به عنوان مکمل  اطلاعات متنی به کار برده شود و نمونه_­های خوبی از موضوعات و مفاهیم متنی می­توانند باشند. اگر تصویر ویدئویی با بقیه­ی اطلاعات روی صفحه مرتبط باشد و بیش از اندازه نباشد می­تواند علاقه را بر­انگیزاند.

یکی از دلایل برای استفاده از تصاویر ویدئویی، قابلیت فراخوانی واکنش هیجانی و احساسی افراد است یک چنین واکنشی می­تواند مشوق انگیزشی نیرومندی باشد. ویدئو مانند دیگر رسانه­ای آموزشی می­تواند مزایا و معایبی را به دنبال داشته باشد با اینکه امکان یادگیری کیفی، دستیابی به تخصص­ها و مهارت­های موجود در سطح جهان برای یادگیرندگان از راه دور، آموزش مفاهیم انتزاعی، ناآشنا و وقت­گیر و مواردی که خطرناک­اند را فراهم می­کنند ولی باید مشکلاتی چون بزرگ بودن فایل­های ویدئو­های دیجیتال را نسبت به فایل­های صوت و متن به آن اضافه کرد .

از سویی تولید تصاویر ویدئویی آسان نیست و اگر قرار است تصاویر ویدئویی در سطح گسترده­ای استفاده و پخش شوند منابع زیادی مورد نیاز است. تصاویر ویدئویی که برای نمایش در رایانه­ها تولید می­شوند تا حدودی متفاوت­اند و وضوح پایینی دارند . یکی از نکات مهم در چند­رسانه­ای­های آموزشی علاوه بر تعامل ویژگی هم­افزایی مواد و رسانه­های موجود در چند­رسانه­ای است. به بیان دیگر چند­رسانه­ای به مراتب بهتر از دیگر ابزار­های مجزا و رسانه­های جدا از هم عمل می­کنند.

نکات مهم در طراحی انیمیشن آموزشی

• انیمیشن باید با گفتار همراه باشد
• بازخورد ارائه دهد و از بازخورد به گونه ای استفاده شود که خودآموز باشد.
• برای کاربران سنین کم از انیمیشن استفاده کنید چون پیچیدگی بار شناختی را کاهش می­دهد
• نقاط طلایی صفحه نمایش را به انیمیشن اختصاص دهید .
• حداقل امکان به جای متن از گفتار استفاده کنید.
• با در نظر گرفتن موارد مختلف از تخیل استفاده کنید مثلا کاشت بذر از زبان درخت

خصوصیات کاربرد انیمیشن در آموزش

• انعطاف­پذیری انیمیشن، موضوعات مختلف را می­توان در قالب انیمیشن نمایش داد.
• افزایش انگیزش و کاستن از خستگی کاربران
• ارائه موضوعات با حرکت­های گوناگون و نگرش­های متنوع
• تعاملی بودن و درگیر کردن مخاطب

 استفاده از چند­رسانه­ای در آموزش

چری موارد زیر را دلیل مناسبی برای استفاده از چند­رسانه­ای می­داند:

منجر به مشارکت یادگیرندگان در فعالیت­ها می­شود.همه­ی مهارت­های زبانی اعم از خواندن، نوشتن و گوش­دادن وصحبت­کردن در سمت وسوی زمینه­های مربوط به برنامه تحصیلی را در خود می­گنجاند. مهارت­های همکاری را در یادگیرندگان ایجاد می­کند.دلایل واقعی برای خواندن نوشتن و اصلاح ارتباطات را فراهم ­می­کند مخاطبین فرای معلم و کلاس به یادگیرندگان تخصیص می­دهد.یادگیرندگان را وادار می­سازد که منابع را تجزیه­و­تحلیل کنند و با روش­های جدید فکر کنند.به معلم جهت نگاه جدید به یادگیرندگان، کلاس­ها و درس­ها کمک می­کند که منجر به گرفتن بازخورد و تجدید­نظر در راهبرد­های تدریس خواهد شد .پروژه­­ی چند­رسانه­ای به تفکر سطح بالا و مهارت حل مساله نیاز دارند این پروژه ها تفکر غیر­خطی را ارتقاء می دهند و یادگیرندگان را برای درخشش در کلاس درس متفاوت می­سازند.

پروژه های چند­رسانه­ای نقش معلم را از سخنران و مرجع اقتدار در کلاس درس به مربی و تسهیل­کننده تغییر می­دهند آنها کلاس یادگیرنده محور ایجاد می­کنند. سواد فراگیران را بالا برده و مهارت ارتباطی فناوری محور که برای کار در عرصه حاضر و آینده لازم خواهد بود را ایجاد می­کند. چند­رسانه­ای به معلم اجازه می­دهد هوش چند­گانه و سبک­های یادگیری و کلاس درس را شناسایی کند.چند­رسانه­ای دامنه­ای از منابع و روش­ها را به کار می­گیرد تا یادگیرندگان بهتر یاد بگیرند.

کلیات طراحی در چندرسانه­ای­های آموزشی

معتقد است در فرایند طراحی چند­رسانه­ای لازم است موارد زیر به کار رود:

1. سادگی : صفحه نمایش چند­رسانه­ای باید قابل خواندن و قابل دسترسی باشد.
2. تعادل : از عناصر مختلف رسانه­ای و صدا و متن و تصویر زیاد از حد استفاده نشود.
3. هماهنگی : رنگ و ساختار شکل در صفحه تناسب داشته باشند.
4. مسیر یابی درست : جهت استفاده درست از کلیدها، اطلاعات لازم در مورد آنها به کار برده شود.

منبع

اسمعیلی بجدنی، زینب (1393)، تاثیر عامل آموزشی متحرک در چند­رسانه­ای بر یادگیری، پایان ­نامه کارشناسی ارشد، تکنولوژی آموزشی،دانشگاه علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید