مدلهای تابآوری
مدلهای مختلفی از تابآوری در ادبيات پژوهشی که تمايل به تمرکز بر تعامل بين چالشهای استرسور/ زندگی و فرايندها / عواملِ حفاظتی دارند، توصيف شده است .
مباحث نظری در خصوص تابآوری و مدلهای تابآوری را می توان به شکل زير خلاصه و جمعبندی نمود:
مدلهای تابآوری به طور کلی از روندی توصيفی در خصوص تعامل عوامل خطرآفرين و عوامل حمايتی پيروی میکنند و تنها تفاوت مدلهای مذکور، در ميزان اهميت دادن به عوامل خاص خطرزا و حفاظتی است، نه تعريف تابآوری. بر اين اساس، لازم است فعاليتهايی پژوهشی از نوع تجربی و با هدف تعيين عوامل مؤثر در هر يک از خطرآفرينها و حفاظتکنندهها به تناسب نوع مشکل و نيز شخصيتها به عمل آيد تا در تبيين سببشناسی، مداخله و پيگيری روند تغييرات افراد مورد استفاده قرار گيرند. اگر ما فقط به ذکر عوامل حفاظتی و خطرآفرين بسنده کنيم و تعامل اين دو گروه از عوامل را علت اختلالات تصور کنيم، چيزی بيشتر از رويکردهايی که مورد انتقاد روان شناسی مثبتنگر هستند، بيان نکردهايم. به نظر میرسد نقطهی تمايز رويکرد توانمندی ها در مقايسه با رويکردهای مشکلنگر، در تحليل مسير و تعيين سهم هر يک از توانمندیها باشد، نه صرفا بيان توانمندیها، زيرا اگر فقط دلخوش به بيان توانمندیها باشيم، فهرستی به مراتب غنیتر از آنها را میتوان در نظريههای قديمی حتی در مباحث اخلاقی پيدا نمود.
براي توصيف تأثير استرس و ويژگيهاي فردي بركيفيت سازگاري وتطابق، مدلهايي را ارائه ميدهند:
- مدل جبراني
- مدل چالش
- مدل محافظتي.
مدل جبرانی
عامل جبراني متغيري است كه تأثير مواجهه با خطر را خنثي مي كند. اين عامل در تعامل با عامل خطرزا قرار ندارد، بلكه تأثيري مستقيم برپيامد مورد نظر دارد . در اين مدل يك عامل محافظ در جهت مخالف يك عامل خطر عمل مي كند. شكل زير بيان گر اين مدل است.
مدل عامل محافظتي
مطابق با اين مدل يك عامل محافظتي به منظور كاهش احتمال يك پيامد منفي با يك عامل خطرزا در تعامل قرار ميگيرد. در اين مدل يك عامل محافظ، اثرات عامل خطر را بر پيامد رفتاري منفي، تعديل ميكند. مثلاً حمايت والديني رابطة فقر و خشونت را تحت تأثير قرار مي دهد. شكل زير بيانگر اين مدل است.
مدل چالش
مطابق اين مدل عامل خطر خود ارتقاءدهنده ذاتي تطابق موفق است. در اين مدل همچنين خطر خيلي كم چالش كافي ايجاد نميكند و سطوح بالاي خطر نيز ميتواند به رفتار ناسازگارانه منجر شود ولي سطوح متوسط خطر، فرد را با چالشي روبرو ميكند كه در صورت غلبه برآن موجب تقويت شايستگي ميشود. اگرچالش به صورتي موفقيتآميز صورت گيرد، به فرد كمك ميكند تا براي مشكل بعدي آماده باشد.
فرآيند تابآوري درون بافت اجتماعي رخ ميدهد. دو بافت اجتماعي اوليه كه رشد و تحول كودكان و نوجوانان را تحت تأثير قرار ميدهند، مدارس و خانوادههايشان هستند. شايستگي و عمل كرد كودكان و نوجوانان ارتباط نزديكي با كيفيت محيطهاي اجتماعيشان دارد. خانوادههايي كه كارآيي بهتري دارند، احتمال بيشتري دارد كه فرزنداني شايسته و تابآور داشته باشند .
هرچند تابآوري به عنوان يك مفهوم از تحقيقات مربوط به رشد فردي موفقيتآميز برخاسته است، اخيراً مفاهيم نظري به سمت كاركرد خانواده سوق داده شده است .
منبع
یکتایی،فرحدخت(1393)، اثربخشی آموزش تابآوری روانی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان ناشنوا،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی رشت
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید