عوامل موثر در افزایش بهره وری

افزایش بهره وری انجام بهتر کارها نیست بلکه مهمتر از آن انجام کارهای درست است .منظور عوامل موثر در افزایش بهره وری تشخیص عوامل اصلی و کلیدی با کارهای درست است که می تواند طرف توجه و مورد علاقه مدیران در بهره وری باشد.تولید ˛ فرآیند های اجتماعی ˛ پیچیده ˛ انطباق پذیر و مداوم است.روابط درونی بین نیروی انسان ˛ سرمایه و محیط سازمانی_اجتماعی با توجه به برقراری توازن و هماهنگی و ادغام کلی آنها با یکدیگر در فرآیند تولید از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.افزایش بهره وری بستگی به آن دارد که مدیر به شیوه ای موفقیت آمیز بتواند نظام اجتماعی _ تولیدی را تشخیص دهد.در بین عوامل متعدد اثر گذار در بهره وری دو گروه عوامل داخلی و خارجی نقش دارند.

عوامل داخلی یا درونی توسط فرد یا مدیر بنگاه قابل کنترل است ولی عوامل خارجی یا بیرونی خارج از کنترل فردی یا بنگاهی است.برای بهبود عملکرد سازمان باید عوامل خارجی که در مدیریت و کارئی بنگاه موثرند در نظر گرفته شوند.از این رو اولین گام مدیریتی در راستای افزایش بهره وری تشخیص دامنه مشکلات در چهارچوب دو گروه عوامل داخلی و خارجی و گام بعدی تشخیص عوامل قابل کنترل است . ممکن است عوامل بسیاری برای یک بنگاه خارجی و غیر قابل کنترل ،ولی برای بنگاه دیگر کنترل پذیر باشد.مثالا بسیاری ازعواملی که برای یک بنگاه خصوصی عوامل خارجی است برای دولت ،نهادهای منطقه ای و ملی ،اتحادیه ها و گروههای ذی نفوذ می توانند عوامل داخلی باشد.زیرا دولت می تواند مالیات وضع کند ،قوانین بهتر کارگری به اجرا بگذارد ˛ دسترسی بهتر و سهلتر به منابع طبیعی داشته باشد ˛ ساختار اجتماعی را بهبود ببخشد ˛ سیاست قیمیت گذاری اعلام می نماید و ….. اما بنگاههای خصوصی از امتیازات فوق برخوردار نیستند.هر یک از عوامل داخلی و خارجی خود به عوامل جزئی تری قابل تفکیک هستند ،که به ترتیب آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

عوامل داخلی بهره وری بنگاه

عوامل داخلی بهره وری بنگاه در دو گروه قابل تقسیم می باشند .گروه اول عوامل سخت افزاری یا عواملی که به آسانی و در کوتاه مدت قابل تغییر نیستنند . این عوامل شامل محصول بنگاه ، تکنولوژی تولید ، ماشین آلات و تجهیزات ؛ مواد خام و انرژی است . گروه دوم عواملی است که تقریبآ به آسانی قابل تغییر اند . این عوامل شامل افراد سیستمهای سازمانی ، رو شهای کار ، و روشهای مدیریت است . این طبقه بندی ما را در اولویت بندی و اینکه چه عواملی به آسانی و با هزینه اندک قابل تغییر ند و چه عواملی با هزینه زیاد و دراز مدت می توا نند تغییر کنند ، یاری خواهد داد و رهنمود خو بی برای افزایش بهره وری خواهند بود .

گروه اول : عوامل سخت افزاری

الف -محصول منظور از عامل بهره وری محصول آن است که محصول عرضه شده تا اندازه نیا زهای ستانده را تامین میکند ، در بازار ، ارزش مصرف مبلغی است که مصرف کننده آمادگی دارد برای محصولی با کیفیت مشخص بپردازد . ارزش مصرف می تواند از طریق طراحی بهتر و مشخصات بهتر محصول افزایش یابد . گسترش تحقیق و توسعه ، بازاریابی و فروش از عوامل کلیدی بهره وری اند .

ب- ماشین آلات و تجهیزات : ماشین آلات و تجهیزات با رعایت موارد زیر می توانند نقش اصلی را در برنامه افزایش بهره وری داشته باشند :

تعمیرات خوب و به موقع
بهره و ری از کار خانه و تجهیزات در شرایط مطلوب
افزایش ظرفیت و کارایی کار خانه با حذف کمبود ها و اقدامات اصلاحی
کاهش زمانهای مرده و استفاده موثر و مطلوبتر از ظرفیت ماشین آلات و تجهیزات

ج – تکنولوژی : نو آوری در زمینه ی تکنولوژی منبع مهم افزایش بهره وری است . افزایش تولید کالاها و خدمات و بهبود کیفیت از طریق بکار گیری اتو ماسیون و توسعه روز افزون تکنولوژی اطلاعات مهمترین سهم را در افزایش بهره وری داشته اند تکنو لوژی جدید غالبآ ناشی از طراحی فرایند تولید ، تحقیق و توسعه ، آموزش پژو هشگران و مهندسان و جنگ با کهنگی و فرسودگی است.

د- مواد وانرژی : کوشش اندکی در کاهش مصرف مواد و نیرو می تواند نتایج باور نکردنی در افزایش بهره وری شامل مواد خام مستقیم و غیره مستقیم : مواد شیمیا یی ، مواد روغنی ، و پاک کننده ، سوخت ، لوازم یدکی ، لوازم مهندسی و بسته بندی می گردد که هرنوع صرفه جویی علمی دراستفاده از آنها افزایش بهره وری را به همراه دارد. در رابطه با مواد و انرژی جنبه های مهم افزایش بهره وری عبارتند از :

بهره گیری ازمواد و ارائه و محصول مفید با انرژِ ی کمتر در واحد محصول
استفاده از ضایعات ، قراضه ها و ضایعات و کنترل آنها
با لا بردن کیفیت مواد اولیه با استفاده از فرایند های اولیه و آماده سازی مواد اولیه برای فرایند های اصلی تولید
بهبود بخشیدن مدیریت انبار داری و جلو گیری از نگاهداری مازاد در انبار
بهبود بخشیدن نرخ برگشت انبار و آزاد سازی و جوه برای سایر فرایند ها ی تولید
افزایش منابع عرضه

گروه دوم : عوامل نرم افزاری

الف – افراد : افراد و یا انسا نها به صورت کارگر ، مهندس ، مدیرو کار فرما ، انحصار انجمنها و اتحادیه های صنعتی و بازرگانی وسایر اصناف سر چشمه اصلی بهبود و تکنولوژی هستند هر وظیفه ای دو جنبه کاربردی و سودمند دارد . جنبه کاربردی میزانی است که انسانها می توانند خویشتن را با کارشان تطبیق دهند.برای حفظ انگیزه انسانها عوامل متعددی میتوان مورد نظر باشد از جمله ایجاد ارزشهایی که افزایش بهره وری را به دنبال دارد و می تواند از طریق تغییر طرز بر خورد تلقی مدیران ، مهندسان و کارگران به وجود آید . انگبزه ها عامل اصلی رفتار تمامی انسانها شمرده می شوند وباید از آن در افزایش بهره وری سود جست.نقش انگیزه های غیرمادی بدنبال انگیزه های مادی باید بخوبی باز شناخته شود کارگران موفق درافزایش بهره وری باید بلا فاصله بصورت مادی پاداش گیرندولی درکناراین پاداش بایدازعوامل انگیزش روانی اجتماعی که موجبات رضایت افراد را فراهم می سازد استفاده کردوبه زحمات آنها در بالا بردن بهره وری ارج گذاشت.ایجاد زمینه های مشارکت وهمکاری استفاده ازنظرات آنان درهدفگذاریها توجه برفتارهای انسانی،حذف برخوردها و تضادها،برداشتن وموانع ارتباطی،ازعوامل افزایش بهره وری هستند رعایت استانداردهای عملکرد وسعی دربهبود، توجه به رضایت از نوع کاروشغل،مهم و پراهمیت دانستن کار وسودمند نشان دادن کارازعوامل افزایش بهره وریند.

ب- سازمان و سیستمها : رعایت اصول شناخته شده از ضروریات اداره هر سازمانی است هر سازمانی نیاز دارد فعالانه عمل کند و به سوی هدفهای خود پیش رود و در ضمن تداوم سرویس دهی و بازنگری ساختاری و خویش را در انطباق با هدفهای جدید حفظ کند . از دلایل بهره وری اندک در بسیاری از سازمانها از پیش بینی و جوابگویی به تفییرات بازار عاجز اند و تواناییها واستعداد های نیروی کار ، تکنولوژی جدید و سایر عوامل خارجی و محیطی را نادیده می گیرند در این سازمانها ارتباطات افقی و عمودی ضعیف است ، بوروکراسی حکومت می کند و تصمیم گیری با کندی صورت می گیرد . قسمتها و واحدهایی از سازمان که وظایف فنی خاصی را بر عهده دارند نیز محکوم به تغییرند .

ج – روشهای کار: جابجائی و جانشینی نیروی انسانی ، ابزاری که به کار گرفته می شود محلهائی که برای تولید انتخاب می شود ، موادی که به کار می رود ، و ماشینهائی که نصب و به کار گرفته می شود همه روشهای کار هستند روشهای کار با تحلیل سیستماتیک روشهای موجود ، حذف کارهای غیر ضروری و انجام کارهای ضروری تر وموثر تر با کوشش کمتر و هزینه کمتر است . کارهای مطالعاتی ،مهندسی صنایع و آموزش وابزارهای توسعه روشهای کار هستند که در افزایش بهره وری تاثیر حیاتی دارند.

د- روشهای مدیریت: مدیریت مسئول ادغام و استفاده موثر و از تمامی منابع در بنگاه تحت کنترل خویش می باشد یکی از نظری ها ، متکی به آن است که در بعضی از کشورها مدیریت مسئول 75 در صد دستیابی به بهره وری است یکی از کارشناسا ن بهره وری که مشاور بسیاری از شرکتهای ژاپنی است اعتقاد دارد که حدود 85 در صد مسائل بهبود کیفیت و بهره وری در ایالات متحده مسائل مشترکی است که در حیطه مدیریت قرارداد و نه در حیطه کارگری .

عوامل خارجی بهره وری بنگاه

عوامل خارجی شامل : عواملی نظیر سیاستهای دولت ، مکانیزم های نهادی و بنیانی ، شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ، محیط کسب و کار دسترسی به امکانات مالی ، برق ، آب ، حمل ونقل ، ارتباطات ، مواد اولیه است تمام این عوامل در بهره وری بنگاهها تاثیر دارند اما بنگاهها قادر به کنترل آنها نیستند، این عوامل باید شناخته شده و توسط مدیریت بنگاه در برنامه های بهره وری منظور گردند ، با توجه به تمام عوامل اجتما عی ، سیاسی ، اقتصادی و ارتباط سازمانی که بین مصرف کنند گان کارگران مدیران دولت و گروههای ذی نفوذ وبین نها دها وساختار های سازمانی در باره عوامل اصلی و کلان موثر در بهره وری وجود دارد ، اختصار به آنها اشاره می شود زیرا بهره وری عمد تآ مشخص کننده در امد حقیقی ، تورم و رفاه مردم است و کوشش سیلستمداران بر آن است که دلایل واقعی رشد یا کاهش بهره وری کشف کنند عوامل خارجی موثر در بهره وری بنگاه در سه گروه : اصلا حات ساختاری ، منابع طبیعی ، و دولت و عوامل زیر بنائی قابل تقسیم بندی است :

گروه اول: عوامل ساختاری

تغییرات ساختاری جامعه در بهره وری ملی سلزمانی بطور مستقل از مدیریت سازمان ، تاثیر می گذارند .در بلند مدت این تاثیر گذاری دو طرفه است همان طور که تغییرات ساختاری در بهره وری اثر می گذارد ، تغییرات بهرهوری موجب تعدیل ساختار می گردد این تغییرات تنها نتیجه توسعه اقتصادی و اجتماعی نیستند، بلکه موجب آن نیز می باشند :در ک این تغییرات به بهود سیاست دولت ، برنامه ریزی عینی تر و هدف دار افزایش بهره وری در بنگاه و توسعه زی بنائی اقتصادی و تغییرات اجتماعی و جمعیتی از عوامل مهم تغییر ساختارند .

تغییرات اقتصادی :مهمترین تغییرات اقتصادی درالگوی اشتغال،ترکیب سرمایه و تکنولوژی،اندازه بنگاه ر قابت می افتد .در مرحله اولی اشتغال ازکشاورزان به صنعت انتقال می یابد و موجب گسترش بخش صنعت و رشد سریع بهره وری در این بخش ، بخصوص در کشور های در حال توسعه می گردد. مرحله دوم تغییر ساختاری اشتغال از صنعت به خدمات است . خدمات شامل عمده فروشی ، خرده فروشی ، امور بانکی و مالی وبیمه ، املاک و مستغلات ، حمل و نقل، خدمات شخصی و کسب و کار است .البته در افزایش بهره وری در مرحله انتقال اشتغال از صنت به خدمات همانند اشتغال از کشاورزی به صنعت نیست تجربه کشوره ائی که مراحل فوق را طی کرده اند نشان می دهد که انتقال اشتغال از صنعت به خدمات با کاهش هزینه انرژی و سرمایه گذاری و افزایش هزینه و سرمایه گذاری در آموزش نیروی کار همراه بوده است .تغییرات در ترکیب افزایش نسبی ، طول عمر و نوع سرمایه ، بهره وری موثر می باشد . رشد سرمایه تابعی از پس انداز است و تغییرات تکنولوژی و اختراعات نیز در تر کیب سرمایه میزان سرمایه گذاری و افزایش و کاهش بهره وری موثر ند. تفاوت معنی دار ما بین بهره وری و تمر کز سرمایه اغلب نشانه ای از عدم استفاده از ظرفیتها و ضعف مدیریت جامعه و بنگاهها است .

تاثیر تحقیق و توسعه در ساختار اقتصادی و بهره وری عامل مهم دیگری در سطح کلان اقتصاد و نیز بنگاههاست . مدیریت تحقیق و توسعه تکنولوژی و کار برد روشهای تازه ، فنون جدید ، محصولات نو ، فرایند های بهنگام تولید به طور چشمگیری در افزایش میکرو پرو سورها ، ربات ها ، تجهیزات ارتباطی ، اطلاعات نام برد که نقش عمده ای در بهره وری و تغییرات ساختار ی اقتاصاد داشته اند.صرفه جویی در مقیاس یا اندازه گیری نسبی بنگاهها ی تولیدی رابطه نزدیکی با ببهره وری و ساختار صنعتی دارد . بنگاهای کوچک و متوسط ، در صورت تخصصی شدن در دراز مدت به خوبی می توانند قابل رقابت باشند .رقابت صنعتی در بهره وری اقتصادی و بنگاهی هر دو موثر است مجموع مدیریت اروپایی رقابت صنعتی را ایجاد توانائی فوری وآنی و خلق فرصت برای کار فرمایان در طراحی ، تولید و فروش کالا در محیط مربوط به خویش می داند ککه کیفیت و قیمت را رقبای داخلی و خارجی تعیین می کنند. تحرک اقتصادی کارائی صنعتی تحرک مالی حضور در بازار رقابت ، منابع انسلنی ، قوانین و مقررات مالی و مالیاتی و پولی و ارزی ، منابع و زیر بناهای اقتصادی توجه به صادرات خارجی توجه به نو آوری و اختراعات ، ثبات سیاسی و اقتصادی و میزانی ککه استراتژی های تبلور ی از روحیه اجتماعی می باشند . رقابت صنعتی و افزایش بهره وری موثرند.
تغییرات اجتماعی و جمعیتی : تغییرات ساختاری در نیروی کار هم اجتماعی و هم جمعیتی است . جمعیت آن تعداد افرادی که همه روزه وارد بازار کار می شوند روندی افزایشی دارد . بهره وری و مزد حقیقی در کشور های در حال توسعه روند صعودی چندنی ندارد ولی قیمت کالاهای آنها مجبور است در رقابت تغییرات جمعیتی در جویندگان کارگران شاغل ، مهارتهای کاری و نیز در عر ضه و تقاضای کالاها تاثیر حتمی دارد . جابجائی جمعیت از منطقه ای به منطقه دیگر در بهره وری و مرکز جمعیت اثر می گذارند و ساختار اشتغال و تولید را تغییر می دهد به علت گسترش امکانات بهداشتی بر طول عمر افراد افزوده می شود و بازنشستگی به تاخیر می افتد به موازات آن فشار اقتصادی افراد مسن را وادار به کار می کند تمام این واقعیات روزمره بهره وری اثر می گذارد و ارزشهای اجتماعی و فرهنگی تغییر می کند و سنتها به تدریج دگرگون اعتقادی وسنتها در تحولات اجتماعی و اقتصادی و ساختار آنها اثر میگذارد .

گروه دوم: منابع طبیعی

مهمترین منابع طبیعی نیروی انسانی ، زمین ، سوخت و مواد خام است و توانائی ملتها در ایجاد بسیج مصرف این منابع تاثیر انکار ناپذیری در بهبود بهره وری آنان دارد و لی متاسفانه غالبآ نادیده گرفته می شود در زیر به هریک از منابع طبیعی اختصارا اشاره می گرد :

الف- نیروی انسانی :

انسانها با ارزش ترین منابع طبیعی جامعه هستند چندین کشور پیشرفته نظیر ژاپن ، سویس و هلند که فاقد زمین کافی ، مواد سوختنی و مواد معدنی هستند که به خوبی در یافته اند که تنها مهمترین منابع طبیعی توسعه و رشد آنان انسانها و مهارت آموزش.

ب- زمین :

زمین به مدیریت صحیح ˛ احیا و سیاست ملی نیاز دارد و گسترش صنایع و افزایش جمعیت و استفاده بیش از حد از عوامل تخریب زمین می باشد.فشار برای افزایش بهره وری کارگر شاغل در زمین و یا هر هکتار زمین به نابودی خاک کمک می کند.چنین زمینهایی غالبا” به صورت ظاهری و با مصرف کود شیمیایی بیشتر اما با هزینه صعودی و با قبول آلودگی محیط زیست، کشت میشوند.

افزایش هزینه نهاده های نیرو طلب، محدودیت زمینهای موجود و نیاز مبرم به پرورش دام ،از جمله مسایل مورد بحث روز جهان است ومطلبی که کارآفرینان بنگاههای تولید باید بدان توجه نمایند آن است که برای زمین محدودیت خاصی را نه تنها از لحاظ بهره وری و استفاده بهینه در نظر داشته باشند ،بلکه نقش روز افزون آن را در بهره وری از یاد نبرند.

ج- سوخت :

انرژی منبع با اهمیت دیگری است که باید بدان توجه خاصی نمود.افزایش بهای نفت در دهه 70 کاهش بهره وری در سطح جهانی به همراه داشت و با وجود سرمایه گذاری های هنگفت ˛ بهره وری افزایش نیافت.تقاضا برای نفت ˛ صرف نظر از جنبه های سیاسی آن ˛ تابع قیمت و سوخت جایگزین است.به علاوه عرضه نفت بر ترکیب سرمایه و نیروی کار در اقتصاد کشورها تاثیر دارد و افزایش و کاهش عرضه آن نه تنها بر بهره وری بلکه بر محیط زیست تاثیر دارد.

د- مواد خام :

مواد خام نیز از عوامل اصلی بهره وری در صنایع هستند.بهای مواد خام همانند نفت برای سایر کشورها ˛ همیشه با نوسانات نسبتا” شدیدی همراه است.از آنجا که با ارزشترین و در دسترسترین مواد معدنی عمدتا” استخراج شده اند ˛ بهره برداری از معادن موجود که از کیفیت چندان مطلوبی برخوردار نیستند و در عمق بیشتری از زمین قرار دارند مستلزم سرمایه گذاری و در اختیار گرفتن نیروی انسانی متخصص است که بر هزینه تولید و در نتیجه کاهش بهره وری شتاب می دهد.

دولتها و زیربناها

سیاستها ، راهبردها و برنامه های دولت اثر مهمی بر بهره وری بنگاهها از طریق زیر می گذارند :

عملکرد و کارائی دستگاههای دولتی
مقررات و کارائی دستگاههای دولتی
مقررات دولتی نظیر سیاستهای کنترل قیمت ،مالیات ، مزد و حقوق
حمل و نقل و ارتباطات
انرژی
اقدامات مالی و بانکی نظیر نرخ بهره ، تعرفه ها ،مقررات واردات و صادرات
رقابت بنگاههای عمومی و دولتی با سایر بنگاهها ، کنترل ارزی
مقررات محیط زیست
اجبار به فعالیت در منطقه خاص
اعطای کمک مالی و سوبسید و یا قطع آن.

بسیاری از تغییرات ساختاری که بر بهره وری تاثیر می گذارد ناشی از وضع قوانین ،مقررات و عملکرد نهادهای دولتی است.به علاوه بهره وری دولت ، فوق العاده مهم است، زیرا موجب می شود دولت بتواند با همان هزینه ،خدمات بهتری را ارئه دهد و زمینه بهره وری بنگاهها و سازمان ها را بهتر فراهم کند.نقش دولت در توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و آثار تصمیمات آن بر کل اقتصاد و کارائی و بهره وری بنگاهها و مدیریت آنان راهگشا و تسهیل کننده فعالیتهای تولیدی بنگاهها و با اتخاذ سیاستهای لازم و ضروری در بلند مدت ، مشوق اصلی و یاری دهنده آنان باشد.

منبع

فروردین،علیرضا(1390)، عوامل مدیریتی موثر بر بهره وری سازمان از دیدگاه مدیران و کارکنان دانشگاه ،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاداسلامی تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید