رفتار جنسي از ديدگاه زيست شناختي 

دستگاه عصبي مرکزي و محیطی و رفتار جنسي

از عوامل تأثيرگذار به رفتار جنسي، مغز و طناب نخاعي مي‌باشد مغز شامل: قشر مخ، دستگاه ليبميک، هيپوتالاموس، ساقه مغز و عصب رسانه‌ها مي‌باشد.

• قشر مخ: قشر مخ هم در کنترل تکانه‌هاي جنسي و هم در پردازش محرک جنسي که ممکن است به فعاليت جنسي منجر شوند، دخالت دارد. در حين تحريک جنسي برخي از مناطق مغزي در مردان فعاليت بيشتري نشان مي‌دهند. اين مناطق عبارتند از: قشر حدقه‌اي پيشاني که در هيجانات نقش دارد، قشر حلقوي  قدامي که در کنترل هورمون و انگيختگي جنسي نقش دارد.
• دستگاه ليبميک و هيپوتالاموس: در پستانداران دستگاه ليبميک به طور مستقيم در عناصر کارکرد جنسي نقش دارد. در مطالعات انجام شده در زنان مشخص شده است که بخش‌هايي از مغز که توسط هيجانات ترس يا اضطراب فعال مي‌شوند، در هنگام تجربه ارگاسم به نحو محسوسي آرام و بدون فعاليت هستند .
• مغز: نواحي ساقه مغز بر انعکاسهاي جنسي نخاع، کنترل مهاري و تحريکي دارند. نورونهاي وابران لگني در طناب نخاعي کمري ـ خاجي، سروتونين ترشح مي‌کنند که اثر مهاري بر ارگاسم دارد .
• عصب ـ رسانه‌هاي مغزي: بسياري از عصب ـ رسانه‌ها از جمله دوپامين، اپي نفرين، نور اپي نفرين و سروتونين در مغز بر عملکرد جنسي تأثير مي‌گذارند. مثلاً افزايش دوپامين سبب افزايش ميل جنسي مي‌شود و سروتونين، باعث مهار کارکرد جنسي مي‌گردد، اکسي‌ توسين نيز به هنگام ارگاسم آزاد شده و فعاليت‌هاي لذت بخش را تقويت مي‌کند .
• طناب نخاعي: سازمان‌دهي بعضي از بازتاب‌هاي اساسي مانند نعوظ، حرکت‌هاي لگن و انزال در مردان توسط نخاع تنظيم مي‌شوند و احتياجي به تنظيم مغز ندارند.
• دستگاه عصبي محيطي و رفتار جنسي: دستگاه تناسلي از دو جزء پايدار دستگاه عصبي خودکار ؛ سمپاتيک و پاراسمپاتيک و دستگاه عصبي بدني تأثير مي‌پذيرد. اعصاب بدني پيام‌هاي تحريک گيرنده‌هاي عصبي در نقاط خاص جنسي را به نخاع مي‌رسانند و در ايجاد اوج لذت جنسي نقش دارند . از مردان اعصاب پاراسمپاتيک در نعوظ انعکاسي و اعصاب سمپاتيک در نعوظ رواني و انزال نقش دارد، البته اعصاب بدني نيز بر انزال تأثير دارد. در زنان اعصاب پاراسمپاتيک در تورم کلتيوريس و ترشحات واژن و اعصاب سمپاتيک در عضلات ماهيچه‌هاي صاف نقش دارد. اعصاب بدني نيز باعث انقباض واژن و عضلات کف لگن مي‌گردد.

پاسخهاي رفتار جنسي

پاسخ جنسي يک تجربه رواني فيزيولوژيک است. انگيختگي هم با محرکهاي روانشناختي و هم با محرکهاي جسمي ايجاد مي‌گردد. ميزان تنش هم از لحاظ فيزيولوژيک و هم از لحاظ هيجاني تجربه شده و با ارگاسم، ادراک ذهني اوج لذت، واکنش جسمي و تخليه در ارتباط است. نگرش‌هاي روانشناختي نسبت به تمايلات جنسي و نگرش به شريک جنسي به طور مستقيم با واکنش‌هاي فيزيولوژيک پاسخ جنسي ارتباط دارند و بر آن تأثير مي‌گذارند.

مراحل پاسخ جنسي

هلن سينگر کاپلان ، پاسخ جنسي را شامل مراحل زير مي‌داند:

1. تمايل جنسي: اين مرحله جنبه ذهني و فيزيکي دارد و مستقل از عملکرد هورموني و عصبي بوده و انگيزه و تمنا براي شهواني بودن است و مي‌تواند توسط محرکهاي داخلي ؛ نظير تصورات جنسي يا محرکهاي خارجي ؛ نظير حضور شريک جنسي ايجاد شود در واقع اين مرحله متمايز از مراحل فيزيولوژيک بوده و گنجاندن آن جز بر مراحل پاسخ جنسي، نشانه تأکيد اثرات انگيزش، سائق و شخصيت بر پاسخ جنسي مي‌باشد .
2. تهييج يا برانگيختگي و تحريک: در اين مرحله بدن از نظر فيزيکي آمادگي انجام پاسخ جنسي را پيدا مي‌کند.
3. ارگاسم:بمعني رسيدن اوج لذت جنسي طي پاسخ جنسي مي‌باشد.

 متن بازنگري شده چاپ چهارم کتابچه تشخيصي و آماري اختلالات رواني (DSM-IV-TR) ،پاسخ جنسي را بصورت چهارمرحله در نظر گرفته است :

1. ميل جنسي
2. برانگيختگي
3. ارگاسم
4. فرونشيني

مراحل پاسخ جنسي طبق مدل مسترز و جانسون، بدين قرار مي‌باشد:

1. مرحله تهييج يا تحريک: اين مرحله بوسيله سيستم عصبي پاراسمپاتيک ايجاد مي‌شود و باعث ايجاد احساسات شهواني مي‌گردد. تحريک روانشناختي ؛ تخيلي يا وجوه شيئي يا شخصي محبوب يا تحريک فيزيولوژيک ؛ نوازش يا بوسه يا ترکيب اين دو باعث ايجاد اين مرحله مي‌گردد. در اين مرحله ميزان نبض و تنفس به همراه فشار خون افزايش مي‌يابد و احساس گرماي عمومي و انقباضات ارادي گروهي از عضلات، صورت مي‌گيرد. در مردان احتقان آلت تناسلي منجر به نعوظ گرديده و بيضه‌ها بزرگتر مي‌شوند. همچنين هورمون وازوپرسين  ترشح مي‌شود و بيضه‌ها بزرگتر مي‌شوند. ترشح هورمون وازوپرسين در مردان باعث احساسات جنسي در اين مرحله مي‌گردد . در زنان احتقان آلت زنانه منجر به ليز شدن مهبل مي‌شود و نوک پستان در هر دو جنس برآمدگي پيدا مي‌کند. در زنان علاوه بر افزايش اندازه پستان دانه‌هاي قرمز رنگ روي پستان ظاهر مي‌شود. همچنين طول واژن بيشتر شده و گشاد مي‌گردد و رحم خود را به سمت خارجي و بالاي لگن مي‌کشد.
2. مرحله کفه‌اي: در اين مرحله تنش جنسي و احساس شهواني شدت گرفته و احتقان عروقي به بيشترين حد خود مي‌رسد. و افزايش نبض و فشار خون ادامه مي‌يابد. در مردان بيضه‌ها بزرگتر شده و خود را به سمت بالا مي‌کشند. ترشح غده کوپر، مايع پيش انزال را ايجاد مي‌کند که گاهي حاوي اسپرم‌هاي زنده است. در زنان پستانها بزرگتر و نوک آنها دچار نعوظ بيشتر مي‌شوند. يک سوم تحتاني واژن متورم و کلفت شده و اصطلاحاً پلکان ارگاسم را به وجود مي‌آورد. کليتوريس بزرگتر شده، بالاتر رفته و زير سمفيزيس ‌پوبيس (عانه) قرار مي‌گيرد؛ رحم خود را به داخل لگن بالا کشيده و با ايجادتحريک جنسي کافي،زن ميتوانددراین مرحله به ارگاسم برسد .
3. مرحله ارگاسم: ارگاسم يک انقباض عضلاني است که به وسيله سيستم عصبي سمپاتيک ايجاد مي‌گردد. در اين مرحله فرد احساس رهايي ناگهاني از انقباضي که در طي مراحل قبلي ايجاد شده بود، مي‌نمايد. ارگاسم لذت بخش‌ترين بخش احساس جنسي است. در اين مرحله احتقان عروقي از بين مي‌رود. نبض، تنفس و فشار خون به افزايش خود ادامه مي‌دهد. درمردان، انزال در دو مرحله رخ مي‌دهد. در نخستين مرحله مايع مني حاوي اسپرم‌هاي زنده ايجاد مي‌شود و در مرحله دوم انقباضات پياز پيشابراه و آلت باعث رانده شدن مايع از انتهاي آلت به خارج مي‌شوند. در زنان 15-3 انقباض منظم در عضلات واژن، پرينه، مقعد و پلکان ارگاسم ايجاد مي‌شود. بسياري از زنان ترجيح مي‌دهند که قبل از انجام مقاربت و در حين تحريک کليتوريس به ارگاسم برسند. بعد از کليتوريس، تحريک نواحي حساس جنسي ديگر نظير نوک پستانها، پستانها، لب‌هاي کوچک، لب‌هاي بزرگ و واژن در ايجاد ارگاسم مؤثر است. تحقيقات مسترز و جانسون نشان داد که برخلاف مردان که پس از رسيدن به ارگاسم تحريک نمي‌شوند، زنان قادرند چندين بار به ارگاسم برسند و اين در صورتي است که کليتوريس آنها به اندازه کافي تحريک شود . مطالعات کنيزي نيز نشان داد که فقط 29% خانم‌ها به طور منظم با نزديکي به ارگاسم مي‌رسند و 18% خانمها اصلاً به ارگاسم نمي‌رسند. هرچند عده‌اي از اين افراد با تمرينات تحريک کليتوريس قادر خواهند بود که به ارگاسم برسند .اکسي توسين،هورموني است که در مرحله ارگاسم در زن و مرد از هيپوفيز ترشح مي‌شوداحساس لذت جنسي و دوام آن را باعث مي‌گردد.
4. مرحله تحليل: در اين تغييرات فيزيولوژيک دوران تهييج برعکس شده و بدن به وضعيت استراحت برمي‌گردد. همچنين به فرد احساس آرامش وخوشي دست مي‌دهد. مردان دراين مرحله وارد دوره مقاومت مي‌گردند. يعني به صورت فيزيولوژيک توانايي آغاز دوباره چرخه پاسخ جنسي را ندارند، در صورتيکه معمولاً اين دوره در زنان کوتاهتر از مردان است. در اين مرحله کليه تغييرات بدن و اندام‌هاي جنسي در طي مراحل قبلي به حالت اول برمي‌گردد.

منبع

برقی ایرانی،زیبا(1392)، اثر بخشی شناخت_رفتار درمانگری سالمندی(CBTO)بربهبود نشانه­های مرضی، همبسته­های شناختی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید