ديدگاه­هايي پيرامون  سرمايه­ي اجتماعي

فولي و ادواردز ، با معرفي بورديو، كلمن و پوتنام به عنوان سه شاخه­ي به نسبت متمايز در پژوهش­هاي مربوط به سرمايه­ي اجتماعي ضمن اين­كه از آنها به عنوان نظريه­پردازان كلاسيك سرمايه­ي اجتماعي ياد مي‌كنند.با تأكيد بر ديدگاه آنها، عمده­ترين تعاريف پيرامون سرمايه­ي اجتماعي را به آنها نسبت مي­دهند و اظهار مي­دارند در حالي­كه بورديو ، به سرمايه­ي اجتماعي به عنوان ابزار تمايز اجتماعي نگاه مي­كند، كلمن و پوتنام از آن به عنوان ابزار پيوند اجتماعي ياد­ مي­كنند. البته با وجود تمايز در ديدگاه آنها، هر سه نفر سرمايه‏ي اجتماعي را مشتمل بر ارتباط­هاي فردي و كنش­هاي متقابل بين­فردي، همراه با مجموعه‌هاي مشتركي از ارزش­ها مي­دانند كه در رابطه با تعاملات بين افراد مي­باشد .

بورديو، با تعريف سرمايه­ي اجتماعي به عنوان ؛ مجموعه­اي از منابع واقعي و مجازي كه از طريق برخورداري از شبكه­هاي پايا و كم و بيش نهادينه­ شده­ي روابط دو جانبه، براي يك فرد يا گروه انباشته مي­شود آن را مشتمل بر دو بُعد شبكه­ي اجتماعي و جامعه­پذيري مي­داند و اظهار مي­دارد كه بهره­برداري از منافع شخصي حاصل از اين روابط ـ به عنوان پايه­ي انسجام گروهي ـ منوط به آگاهي، شناخت و عمل به هنجارها و الگوهاي روابط بين­فردي مي­باشد .

كلمن ، نيز با عطف به تعريف بورديو، سرمايه­ي اجتماعي را بخشي از ساختار اجتماعي مي­داند كه به كنش­گر اجازه مي­دهد تا با استفاده از آن به منافع خود دست يابد. بنابراين، به نظر او سرمايه­ي اجتماعي با كاركردش تعريف مي­شود . يعني سرمايه­ي اجتماعي علاوه ­بر اينكه به عنوان يك دارايي منحصر به فرد از يك ساخت اجتماعي به تسهيل فعاليت­هاي شخصي و گروهي افراد كمك مي­نمايد؛ دستيابي به اهداف و منافع مُعيّني ـ مانند انتظارات و تعهدات دو جانبه، اعتماد و بده­بستان و تثبيت هنجارها و ارزش­ها در روابط اجتماعي ـ كه در نبود آن قابل دستيابي نمي­باشند را امكانپذير مي­سازد .كلمن ، با بيان ويژگي­هايي براي سرمايه­ي اجتماعي، ضمن بيان اهميت آن در كنار ساير سرمايه­ها در پيشرفت و بهبود زندگي، به تمايز آن با ساير سرمايه­ها نيز اشاره مي­كند:

1. سرمايه­ي اجتماعي به راحتي مبادله نمي­شود.
2. سرمايه­ي اجتماعي دارايي شخصي هيچ فردي نيست.
3. سرمايه­ي اجتماعي نتيجه­ي فرعي ساير فعاليت­هاست.
4. سرمايه­ي اجتماعي در صورت استفاده­ي بيشتر نه تنها مستهلك نمي­شود، بلكه افزايش نيز مي­يابد و به توسعه­ي زيستي و بهبود زندگي روحي و رواني انسان­ها كمك مي­كند.

علاوه بر تعاريف فوق، پوتنام ، نيز با به­كارگيري مفهوم سرمايه­ي اجتماعي در سطحي فراتر از سطح فردي، آن را شامل خصوصياتي از سازمان­هاي اجتماعي همچون شبكه­ها، هنجارها و اعتماد مي­داند كه باعث تسهيل همكاري و هماهنگي دو جانبه بين افراد مي­گردد. لذا از منظر وي سرمايه­ي اجتماعي يك دارايي جمعي و يك كالاي عمومي در گروه­هاي اجتماعي محسوب مي­شود كه از طريق ايجاد منافعي همچون اعتماد، بده‌بستان و تعهدات ناشي از آن به تسهيل تعاملات و مشاركت بين افراد و گروه­ها منجر مي­شود .

در بسياري از تحقيقات بر اين نکته تأکید شده است که گرچه هر سه نظریه­پرداز مذکور، تعاریف متنوعی از سرمايه­ي اجتماعي ارائه کرده­اند اما تحقیقات زیادی به این نتیجه رسیده­اند که این ديدگاه­هاي متغير پيرامون سرمايه­ي اجتماعي جداي از هم نيستند. بلكه به دلیل برخی تفاوت­ها مکمل يكديگرند ، لذا در ادامه شباهت­ها و تفاوت­هاي دیدگاه هر سه نظريه­پرداز ذكر شده است .

شباهت­ها و تفاوت­هاي ميان ديدگاه بورديو، كلمن و پوتنام پيرامون سرمايه­ي اجتماعي

از دیدگاه هر سه نظریه­پرداز، سرمايه­ي اجتماعي منبعي براي فعاليت­هاي جمعي به شمار می­آید. با این وجود، در حالی­که از نظر بورديو، سرمایه­ی اجتماعی یک دارايي فرهنگي و اجتماعي است، كلمن، از آن به عنوان بُعدي از ساختار اجتماعي و پوتنام، از آن به عنوان يك دارايي اجتماعي جهت نيل به يك جامعه­ي دموكراتيك ياد مي­كند . همچنین، در حالی­که پيرامون اين نكته كه سرمايه­ي اجتماعي شکل­گرفته در اجتماعات با گذشت زمان انباشته مي­شود بین این سه تن اتفاق نظر وجود دارد، ديدگاه­هاي آنها پيرامون اندازه­ي اجتماعي كه سرمايه­ي اجتماعي در آن اتفاق مي­افتد متفاوت است. علت چنین تفاوت دیدگاهی می­تواند این باشد که بورديو پیرامون سرمایه­ی اجتماعی كلاس درس، كلمن پيرامون سرمایه­ی اجتماعی خانواده و سازمان­ و پوتنام نیز پیرامون سطوح منطقه­اي سرمايه­ي اجتماعي بحث کرده­اند .

مطابق با مطالب مذکور در جدول فوق، با وجودی­که در هر سه ديدگاه، سرمايه‌ي اجتماعي مبتني بر هدف و داراي نقش مهمي در كمك به اشخاص و گروه­ها جهت نيل به مطلوبيت‌ها در نظر گرفته می­شود. چون بورديو مقياس سرمايه­ي اجتماعي را قدرت شخصي، كلمن پيشرفت تحصيلي و توسعه­ي انساني و پوتنام توسعه و بهبود موفقيت ملي ذكر مي­كنند، ديدگاه آنها تا حدودي از يكديگر متمايز مي­شود .در نهایت اینکه، در حالي­كه سه ديدگاه فوق، سرمايه­ي اجتماعي را به عنوان كنترل اجتماعي در نظر مي­گيرند، بورديو سرمايه­ي اجتماعي را نوعي كنترل اجتماعي براي محروم­سازي برخي افراد و كلمن و پوتنام، سرمايه­ي اجتماعي را به عنوان راهي براي هنجارسازي و ايجاد معيارهايي در جامعه براي تشخيص امنيت و عملكردهاي صحيح و بدون نقص در نظر می­گیرند .

منبع

محترم،معصومه(1390)، رابطه­ي نوع ساختار سازمانی دانشگاه و سرمایه­ي اجتماعی بخش­ها  با رضایت تحصیلی دانشجویان،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت آموزشی،دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید