« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »تعریف مفاهیم اساسی ملاک‌های وابستگی به مواد
تحمل
تحمل یا Tolerance یعنی مصرف مکرر مقادیر زیادی از مواد در مدت زمان طولانی که به تدریج باعث کاهش تاثیر دارو می‌شود به عبارت دیگر تحمل عبارت است از نیاز به مصرف مقادیر بیشتر یک ماده برای رسیدن به اثرات خوشایند جسمانی و روانی و کاهش قابل ملاحظه‌ای تأثیرات منفی جسمانی و روانی آن به ارائه مصرف همان مقدار ماده می‌باشد .تحمل با پدیده وابستگی فیزیکی ارتباط تنگاتنگی دارد بنابراین با ظهور پدیده تحمل وابستگی فیزیکی در واقع پاسخ سازگار است که عطفی برای جلوگیری از بروز سندرم محرومیت یا قطع دارو می‌بایست دارو به طور مداوم مصرف کند.
تحمل مقاطع
تحمل مقاطع زمانی پیش می‌آید که سابقه قبلی مصرف دارو و گروهی از داروها موجب افزایش تحمل مصرف‌کننده نسبت به دارو یا گروه‌های دیگری از مواد شود. به طور مثال ،مصرف‌کنندگان با سابقه ماری جوانا به تدریج به مقدار کمتری ماری جوانا برای نشئه شدن احتیاج دارند.
محرومیت یا ترک
محرومیت یا ترک به مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها گفته می‌شود که وقتی شخص مصرف مواد و یا ماده را که از نظر فیزیولوژیکی به آن وابسته است به طور ناگهانی و آرام کنار بگذارد ظاهر می‌شود. به‌عبارت‌دیگر محرومیت شامل یک تغییر رفتاری غیر انطباقی به تبعات فیزیولوژیکی و شناختی است که در اثر کاهش تجمع یک ماده در خون یا بافت فردی که مصرف زیاد و طولانی از یک ماده را داشته است، ایجاد می‌شود. بنابراین اگر یک بار مصرف مواد کنار گذاشته شود شخص وابسته به مواد با پدیده ترک مواجه می‌شودو پدیده ترک و ظهور علایم ناشی از محرومیت، عامل مهمی در دوام و تکرار اعتیاد می‌باشد.
سوء مصرف مواد
الگوی غیر انطباقی یا ناسازگارانه مصرف مواد منجر به مشکلات مکرر و پیامدهای سوء چون مصرف در موقعیت‌های خطرناک و مشکلات زناشویی، خانوادگی، شغلی، اجتماعی و قانونی می‌شود .طبق تعریف DSM-IV-IR سوء مصرف مواد حداقل با یک نشانه ویژه مشخص می‌شود که نشان دهنده تداخل مصرف در زندگی فرد است .
نشانگان قطع : اصطلاحی است که به نشانه‌ها و علایم ترک بعد از قطع مصرف داروی مصرف‌شده اطلاق می‌شود نشانگلان قطع یا ترک و مسمومیت در DSM-IV-IR به صورت اختلال‌های ناشی از مواد طبقه‌بندی شده است .
عود: عود یعنی (بازگشت مجدد علایم وعود بیماری به دنبال بهبود ظاهری آن است . به عبارت دیگر عود، فرایندی است که در نهایت به مصرف مجدد مواد منجر خواهد شد.
مراحل وابستگی به مواد
فرایند شکل‌گیری و وابستگی به مواد در طی سه مرحله رخ می‌دهد این مراحل عبارتند از :
- مرحله آشنایی با مواد اعتیادآور است که مصرف‌کننده در اثر مسامحه یا تشویق یا میل به انجام یک کار تحقیقی و کنجکاوی یا علل دیگری همانند کسب لذت تو به مصرف مواد میکند.
- مرحله میل به افزایش مواد مصرفی است زیرا در این مرحله بدن مصرف کننده هر روز به مواد بیشتری نیاز پیدا میکند. در واقع بعد از مدتی استفاده نامنظم از مواد افیونی شخص دچار شک و تردید شده و برای رهایی از آن با امیال و هوس‌های خودش دست به مقابله می‌زند.
- مرحله وابستگی به مواد ،مرحله‌ای است که بعد از شک و دودلی و یا حتی ترک اعتیاد بالاخره شخص به مواد وابسته می‌شود. به علاوه استفاده نامنظم از مواد افیونی، کاهش و یا قطع ناگهانی آن‌ها باعث می‌شود علائم و نشانگان محرومیت در شخص بروز پیدا کند.
ملاک های تشخیص DSM-IV-TR برای سو ءمصرف مواد
- الگوی غیرانطباقی مصرف مواد که باعث فرسودگی و تخریب قابل ملاحظه ی بالینی شده و به یک یا چند علامت از مجموعه علائم زیر که در طول یک دوره ی 12 ماهه روی می‌دهند، تظاهر میکند :
- مصرف پی‌درپی مواد منجر به ناتوانی در انجام وظایف و مسئولیت و تعهدات اصلی در ارتباط با نقش فرد در زمینه‌هایی چون کار، تحصیل و امورات خانه می‌شود.
- مصرف پی‌درپی مواد در موقعیت‌های خطرناک چون رانندگی، کار با ماشین آلات و دستگاه‌های که فرد تحت تأثیر مواد قرار گرفته و برایش خطرناک و مشکلات زیادی ایجاد میکند .
- ایجاد مشکلات قانونی تکراری ناشی از مصرف مواد
- مصرف پی‌درپی مواد علیرغم مشکلات دائمی یا عود کننده اجتماعی یا میان فردی که در نتیجه مصرف مواد بوده یا بدان وسیله تشدید شده باشدایجاد میکند.
- نشانه‌های مطرح شده ی فوق واجد ملاک‌های وابستگی به مواد نباشد .
اختلالات وابسته به مواد به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از :
- سوء استفاده از مواد
- وابستگی به مواد
سوء استفاده از مواد
طبق DSM-IV-TR سوءاستفاده از مواد را به وجود حداقل یک علامت ویژه نشان می‌دهد و آن اینکه مصرف مواد با زندگی شخص تداخل کرده باشد. همچنین روز به روز بر اثرات منفی آن بر جسم و روان و عملکرد اجتماعی و شغلی مصرف‌کننده ماده مذکور افزوده می‌شود.
وابستگی به مواد
براساس سیستم DSM-IV-TR برای تشخیص وابستگی به مواد وجود حداقل سه نشان از هفت نشان مرضی اصلی ضروری است نشانه‌های بالینی اصلی برای تشخیص وابستگی به مواد به شرح زیر است:
الگوی غیر انطباقی سوء مصرف مواد که موجب تخریب و آسیب بالینی می‌شود و با سه نشانه از مجموع نشانه‌های زیر در طی 12 ماه تظاهر میکند :
- تحمل (Tolerance)
- ترک یا (with drawal)
- اغلب اوقات مواد بیشتر از میزان و زمان مورد انتظار مصرف شود
- اختصاص مدت زمان زیادی برای به دست آوردن مواد و مصرف آن
- کنارگذاشتن و یا کاهش فعالیت‌های مهم اجتماعی، شغلی یا تفریحی به علت سوء مصرف مواد
- با وجود آگاهی و علم نسبت به بروز و یا تشدید مشکلات جسمی یا روانی ناشی از سوء مصرف مواد، شخص مواد را به صورت مستمر مورد استفاده قرار می‌دهد.
تشخیص سوءاستفاده از مواد از وابستگی به مواد متفاوت است در سوءاستفاده از مواد، به تعداد کمتری از ملاک‌های تشخیصی نیازمندیم، اما در تشخیص وابستگی به مواد ملاک‌های ((تحمل)) و ((علایم قطع دارو))و(( ترک)) برای تشخیص ضروری می‌باشند.
انواع وابستگی به مواد
وابستگی به مواد ،عبارتست از الگوهای رفتاری که کنترل آسیب‌دیده بر مصرف مواد، مصرف مداوم یا فزاینده ای که مواد را به رغم دانستن این موضوع که آن ماده زندگی فرد را از هم می‌پاشد، ارائه می‌دهد.وابستگی به مواد همچنین به صورت میل مزمن یا پوشش‌های ناموفق برای ترک یا کنترل مصرف یک ماده و جهت‌گیری زندگی فرد به سوی تهیه و مصرف آن ماده نیز شناخته شده است .
اشکال وابستگی به مواد عبارتند از:
- وابستگی فیزیولوژیکی یا جسمانی
- وابستگی روانی
وابستگی جسمانی : وابستگی جسمانی عبارتست از یک تغییر سازشی یا انطباقی که در سیستم بیولوژیکی فرد ایجاد می‌شود و تظاهرات جسمانی آن تنها پس از قطع مصرف دارو یا مصرف آنتاگونیست آن ظاهر شده و علایم سندرم محرومیت را ایجاد میکند .درجه وابستگی تنها با توجه به شدت علایم ناشی از سندرم محرومیت قابل اندازه‌گیری است. درواقع شدت علائم، زمان شروع و خاتمه ی آن‌ها به نوع دارو و نیمه عمر بیولوژیکی آن، دوز مصرفی، تعداد دفعات مصرف، سابقه مصرف، میزان سلامتی و ویژگی‌های فردی شخص مصرف‌کننده بستگی دارد.
وابستگی روانی : وابستگی روانی که خوگیری هم گفته می‌شود با میل شدید متناوب یا مستمر برای مصرف مواد به منظور اجتناب از حالت ملال مشخص می‌شود .به‌عبارت‌دیگر وابستگی روانی نوعی وابستگی به الگوی رفتاری شاخص سوءمصرف دارو اشاره دارد. ابعاد وابستگی روانی شامل رفتار جستجوگرانه یا اجبار درونی در جهت جستجوی دارو و تظاهر رفتارهای خاص برای به دست آوردن ماده می‌باشد.در وابستگی‌های روانی، ادامه وابستگی و مصرف مواد با حالت اجبار همراه است و نشانه‌های کمبود بسیار شدید می‌باشند.
آثار روانی و خلقی شامل پیدایش حالت نشاط، بی‌اعتنایی نسبت به محرک‌ها و آرامش ناشی از مصرف مواد بویژه به‌صورت وریدی می‌باشد .وابستگی روان شناختی ممکن است در غیاب وابستگی فیزیولوژیایی رخ بدهد، مانند مصرف مواد توهم زا که بیشتر وابستگی روانی ایجاد میکند تا وابستگی جسمانی.
منبع
عارفیان ،رویا (1392)، رابطه رگه های شخصیت بهبود یافتگان(گروه یاور) و بهبود نایافتگان (گروه در حال بهبود) اعتیاد، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید