تعریف رضايت تحصيلي وابعاد آن

 مفهوم رضايت و رضايت تحصيلي دانشجويان كه بيانگر ميزان احساسات و نگرش­هاي مثبت دانشجويان به وضعيت موجود آموزشي مي­باشد، مهم ترين و شايعترين موضوعات در حوزه ­ي رفتار سازماني در شرايط پر رقابت امروز محسوب مي­شود . از ديدگاه بسياري از صاحبنظران، رضايت تابع عملكرد ذهني و انتظارات افراد است. به­همين دليل، هر گونه احساس خوشايندي كه نتيجه­ي مقايسه­ي عملكرد ذهني افراد با انتظارات آنان باشد، رضايت ناميده مي­شود. رضايت يكي از ويژگي­هاي رفتار فردي محسوب مي­شود كه به واسطه­ي فرهنگ سازمانی، موجب شكل­گيري نگرش­ها و رفتار سازماني افراد مي­شود.

اُليور و ديساربو، نيز رضايت­تحصيلي دانشجويان را به معني تناسب بين ارزشيابي ذهني آنها با تجارب و پيامدهاي متنوع ارزشيابي شده از آموزش ميدانند.از اين منظر،رضايت تحصيلي دانشجويان متأثر ازرضايت كلي آنان ازمیزان تحقق انتظارات­شان می­باشد. سي­مور، نيز با بيان اين نكته كه هر چه در كلاس اتفاق مي­افتد و هرگونه گزينش علمي كه توسط دانشجويان صورت مي­گيرد، منفک از تجارب كلي آنها در زندگي دانشگاهي نيست، اظهار می­دارد كه تجارب دانشجويان بر رضايت كلي آنها مؤثر است. کُو ، نيز رضايت دانشجويان را بيانگر چگونگي ادراك آنها از تجارب يادگيري­شان دانستند، به نحوي كه مطابق با تحقيقات، وجود دانشجوياني با تجارب رضايت بخش به حفظ و بهبود بقاي آنها در دانشگاه خواهد انجاميد .

از نظر چو، رضايت يكي از چهار عنصر كليدي جهت ايجاد و توسعه­ي تجارب رقابتي محسوب مي­شود به نحوي كه جلب رضايت دانشجويان نه تنها به وفاداري آنها كمك خواهد كرد، بلكه منجر به حفظ و نگهداشت آنها در طولاني مدت نيز خواهد شد . از نظر برخی نیز رضایت مفهومی چندبعدی است و اغلب به منظور بررسی تجانس یا توافق بین انتظارات و نتایج، مورد بررسی قرار می­گیرد . رضایت تحصیلی به معنای ادراک دانشجویان از تجربیات زندگی دانشگاهی است که تعیین کننده­ی نگرش مثبت یا منفی آنها از دانشگاه خواهد بود. محققان و صاحبنظران، علل و عوامل چندی را برای رضایت تحصیلی دانشجویان برشمرده­اند که چگونگی هر یک از این عوامل، بر میزان رضایت­مندی آنها مؤثر می­باشد.

ابعاد رضايت تحصيلي:پیرامون ماهیت ابعاد مورد استفاده در ارزیابی رضایت تحصیلی بین صاحبنظران اختلاف نظر وجود دارد . صاحبنظران و پژوهشگران ابعاد و عناصر متعددي را براي رضايت دانشجويان برشمرده­اند كه از اين جمله مي­توان به عناصري مانند ميزان تعاملات، اعتماد به نفس و ميزان يادگيري خودتنظيمي دانشجويان اشاره كرد . بر اساس نظر آستين و وتزل ، متغيرهايي مانند پيشرفت علمي و سلامت رواني مانند: عزت نفس، رتبه­ي علمي و جنسيت، كيفيت تناسب بين محيط دانشگاه و ويژگي­هاي شخصي افراد، اعتبار و شهرت علمي دانشگاه و ميزان توانايي دانشگاه براي پيشرفت از طريق برنامه­هاي علمي از جمله عناصر مؤثر بر رضايت تحصيلي دانشجويان محسوب مي­شوند. بنا به نظر لچر،  نيز هشت عامل مؤثر بر رضايت تحصيلي دانشجويان عبارتند از:

1. اعتماد به نفس
2. رضايت از برنامه­هاي درسي، آموزشي و كلاس­ها
3. رضايت از كيفيت تدريس و مواد درسي
4. رضايت از فعاليت­هاي فوق­برنامه و فرصت­هاي شغلي
5. رضايت از مشاركت
6. كيفيت تدريس و ارائه بازخورد توسط اساتيد
7. رضايت ازميزان تسهيلات
8. رضايت از كيفيت و تعاملات دانشجويان.

مطابق با گزارش پژوهشی لچر ، دو بُعد رضايت از كيفيت محتواي درسي و مشاركت دانشجويان داراي كمترين تأثير و اعتماد به نفس، فعاليت­هاي فوق­برنامه، فرصت­هاي شغلي و كيفيت تدريس داراي بيشترين تأثير بر رضايت تحصيلي دانشجويان می­باشند. طبق نظر جانسون ، نیز رضايت بالاي دانشجويان نوعي بيمه کردن آنان در برابر اشتباهات احتمالي دانشگاه محسوب مي‌شود. زيرا به دليل تجربيات رضايت بخش قبلي، با ديدن اشتباهات اندك و موردي از دانشگاه، سريعاً به سمت رقبا نمي روند. پتروزلی و همکاران ،شاخص­های رضایت تحصیلی در محیط­های دانشگاهی را به شرح زیر بیان کردند:

• بایدها: شامل ادراک دانشجویان از کیفیت یاددهنده، خدمات اداری، برقراری ارتباط با کارکنان و اساتید، تجهیزات یاددهی ـ یادگیری، تالار سخنرانی و آزمایشگاه.
• بهترین­ها: شامل ادراک دانشجویان نسبت به پژوهش، دوره­ی کارآموزش، تلاش­های آموزشی، میزان دسترسی به اینترنت و سالن غذاخوری.
• شادکننده­ها ؛ لذت­بخش­ها/ انرژی­دهنده­ها: شامل ادراک دانشجویان از کاریابی شغلی، زمان استراحت، ارتباطات بین­المللی، دوره­های زبان آموزی و ثبت­نام اینترنتی.

از نظر برخی از صاحبنظران، بین رضایت تحصیلی با تناسب محیط علمی، فیزیکی و اجتماعی دانشگاه رابطه وجود دارد. در این راستا، اُکن و همکاران ، گزارش کردند که رابطه­ی مثبت و معناداری بین محیط علمی و رضایت تحصیلی وجود دارد. هچر و همکاران ، نیز گزارش کردند، در حالی­که بین بعد سرمایه­گذاری بر روی منابع انسانی؛ دانشجویان و رضایت تحصیلی آنان رابطه­ی مثبتی وجود دارد، بین خدمات دانشگاهی مانند هزینه­های مالی با رضایت تحصیلی دانشجویان ارتباط معکوسی وجود دارد. لذا می­توان گفت، به دلیل وجود ارتباطی پویا و منعطف بین محیط دانشگاه و رضایت تحصیلی دانشجویان، توجه به نیازها و خواسته­های دانشجویان به عنوان مخاطبان اصلی دانشگاه حائز اهمیت می­باشد .

گلچین­فر و بختایی ، نیز عوامل موثر بر رضایت تحصیلی را به شرح زیر طبقه­بندی کردند:

• کیفیت تدریس: شامل نحوه­ی ارزیابی از دانشجویان، به روز بودن مطالب ارائه شده، کاربردی بودن مطالب، توانایی یاددهنده در امر تدریس، وجود نظم و انسجام در بیان مطالب، نظم و وقت­شناسی در شروع و خاتمه­ی کلاس، پاسخگویی مناسب به سوالات و شهرت یاددهنده.
• طراحی دوره: شامل به روز بودن مطالب، کاربردی بودن مطالب، تناسب سرفصل­ها با اهداف دوره و مدت زمان دوره­ی تحصیلی.
• تجهیزات فیزیکی: شامل محل جغرافیایی سازمان، ابزار و تجهیزات کمک آموزشی، کیفیت لوازم و تجهیزات، نور و دما، کیفیت جزوات ارائه شده، چیدمان کلاس، وضعیت پارکینک، کتابخانه و سلف سرویس.
• کیفیت خدمات ارائه شده توسط مجریان آموزشی: شامل تشکیل به موقع کلاس­ها، اطلاع­رسانی منظم و اعلان تغییرات احتمالی، ارائه­ی به موقع و مناسب جزوات درسی و رفتار مسئولانه کارکنان با دانشجویان.

الیوت و شاین، نیز مهم­ترین عوامل موثر بر رضایت تحصیلی دانشجویان را به شرح زیر گزارش نمودند:

• کسب برتری آموزشی
• توانایی جهت دستیابی به درس مورد نظر
• داشتن مشاور مطلع و باهوش
• وجود اساتید آگاه، زیرک و باهوش
• سطح کلی کیفیت آموزش
• در نظر گرفتن شهریه به عنوان نوعي سرمایه­گذاری ارزشمند
• دارا بودن راهنما و مشاور در دسترس
• احساس امنیت و اطمینان در محیط دانشگاه
• فراهم بودن شرایط مناسب تحصیل برای اکثریت دانشجویان
• وفور امکان دسترسی به مشاوره و راهنمایی
• آزمایشگاه­های کامپیوتر مناسب
• وجود اساتید منصف و بی­غرض
• امکان دسترسی به اطلاعات

اوم، ون و آشیل، نیز با استفاده از روش تحلیل مسیر، ارتباط بین رضایت تحصیلی با شش عامل را به شرح زیر را گزارش کردند:

• خودانگیزشی دانشجویان
• سبک یادگیری دانشجویان
• دانش تخصصی اساتید
• ارائه بازخورد به دانشجویان توسط اساتید
• تعامل دانشجویان با همدیگر
• ساختار دوره­ی تحصیلی

از نظر آویز و روپوسو، نیز ارتباط معناداری بین رضایت تحصیلی با موارد زیر وجود دارد:

• تصویر دانشگاه
• انتظارات دانشجویان
• ارزش درک شده توسط دانشجویان
• کیفیت ادراک­ شده توسط دانشجویان
• بیانات و زبان رایج
• همدلی در بین دانشجویان

ترک­زاده ، نیز در یک مطالعه­ی منتشر نشده، بر اساس مقیاس سیاهه­ی طراحی شغلی، رضایت از تحصیل، رضایت از استاد، رضايت از همكلاسي­ها؛ رضايت از پيشرفت تحصيلي؛ رضايت از شیوه­ی ارزيابي آموزشی و رضايت از محيط تحصيل را به عنوان ابعاد رضایت تحصیلی مدنظر قرار داده است و بر آن اساس به تدوین پرسشنامه­ای پرداخته است که در یک اجرای آزمایشی در دانشگاه شیراز روایی و پایایی آن تأیید شده است.

با نظر به آنچه گفته شد، رضايت تحصيلي مفهومي چند بعدي است كه هريك از محققان از منظري خاص به آن پرداخته است. با اين وجود در مجموع و با الهام از تحقيقات ياد شده  مي­توان گفت رضايت تحصيلي دانشجويان متأثر از ابعاد و عناصر فردي، اجتماعي، محيطي و فيزيكي موجود در محيط آموزشي است كه كيفيت هر يك آنها تعيين كننده­ي ادراك مثبت يا منفي دانشجويان و به طور كلي ميزان رضايت مندي آنها از دانشگاه مي باشد. بر اين اساس مديران دانشگاهي بايد بستر مناسب براي افزايش ميزان رضايت دانشجويان را فراهم آورند. لازم به ذكر است برخي از محققان و صاحبنظران، بر مبناي ابعاد مذكور و به منظور تسهيل درك و شناسايي رضايت تحصيلي دانشجويان، مدل­هاي متعددي ارائه كرده­اند كه در ادامه به برخي از آنها پرداخته شده است.

منبع

محترم،معصومه(1390)، رابطه­ي نوع ساختار سازمانی دانشگاه و سرمایه­ي اجتماعی بخش­ها  با رضایت تحصیلی دانشجویان،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت آموزشی،دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید