تعریف اختلال کمبود توجه /بیش فعالی (ADHD)

اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی به شکل های مختلف و با نام های متفاوتی تعریف شده و تقریباً هیچ گاه توافقی در این زمینه وجودنداشته است. این اختلال معمولاً با ویژگی هایی چون بیش فعالی، تکانشگری، بی توجهی و مانند این ها توصیف شده، و اغلب این نگرش وجود داشته است که آن را ناشی از عوامل زیستی، آسیب مغزی یا وراثت بدانند. در این میان درمانگران به تعریفی عملیاتی احتیاج دارند تا در کارهایشان به آن مراجعه کنند، زیرا بدون در اختیار داشتن تعریف عملیاتی، مجبور می شوند براساس مفاهیم نه چندان مشخصی چون آسیب مغزی،مشکلهای عاطفی، محرومیتهای محیطی وتوصیف های مقوله ای گوناگون کار کنند.

برطبق چهارمین نشر راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا در سال 1994، اختلال کمبود توجه / بیش فعالی، مجموعه علایمی است با محدودیت میدان توجه که با سطح رشد فرد ناهماهنگ است و به ضعف تمرکز، رفتار ناگهانی و بیش فعالی منجر می شود. بعبارت دیگر، مشخصه اصلی این اختلال، وجود الگوی پایدار فقدان توجه و یا بیش فعالی تکانشگری است که درمقایسه با افرادی که درهمان سطح از رشد قراردارند، شدیدتراست.

علائم اختلال، دست کم باید در دو موقعیت ؛ نظیر مدرسه، خانه و محیط کار بروز یابد و در عملکرد اجتماعی و تحصیلی فرد اشکال ایجاد کند. کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی، غالباً از خود تحریک پذیری انفجار گونه ای نشان می دهند. ایشان از نظر هیجانی بی ثبات اند و خلق و خو و عملکرد ایشان متغیر و غیر منتظره است.

مهار گسیختگی و حالت تکانشی این کودکان، در آنها رفتارهای ضد اجتماعی رادامن می زند و نیز در برخی از آن ها اشکال در توجه و تمرکز منجر به اختلالاتی در یادگیری ایشان می شود این کودکان غالباً به دلیل ناکامی ها و عدم موفقیت در مدرسه و در ارتباط با همسالان و خانواده خود به مشکلات عاطفی دچارند.

میتوان گفت، اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی که محدودیت میدان توجه و بیش فعالی و رفتارهای تکانه ای از وجوه مشخص آن است که از زمره بحث انگیزترین اختلالات روانی دوره کودکی محسوب می شود.

همه گیرشناسی اختلال کمبودتوجه/بیش فعال (ADHD)

انجمن روانپزشکی آمریکایی بروز علائم اختلال کمبود توجه همراه با بیش فعالی را به طور متوسط در سن 4 و 5 سالگی می داند. بااین وجود کوبن و شفارد و کارتر ، معتقدند که اکثر این کودکان به صورت رسمی تا سال های ابتدایی مدرسه یعنی هنگامی که مشکلاتی درانجام تکالیف مدرسه وعملکرد اجتماعی درمقایسه با همسالانشان پیدا می کنند تشخیص داده نمی شوند .

براساس گزارش های (DSM-IV)، میزان بروز اختلال کمبود توجه / بیش فعالی در ایالات متحده از 2 تا 20 درصد کودکان دبستانی متغیر بود.یک رقم محافظه کارانه نیزحدود 3 تا 5 درصدکودکان حاضردر مدارس ابتدایی را که بمرحله بلوغ نرسیده اند، تخمین می زند.درانگلستان بروزاختلال کمتر از یک درصد گزارش شده است. بروزاختلال درپسرها بیشتر از دختران است بگونه ای که نسبت 3 به 1 و حتی 5 به 1 می باشد.

البته میزان شیوع آن در دختران و پسران، به عوامل گوناگونی بستگی دارد. برای مثال، در جمعیت بالینی و غیر بالینی، این نسبت 4 به 1 است و گاهی 9 به 1 است. این تفاوت ممکن است از چند عامل ناشی شود. نخست آن که اگر چه نشانه های این اختلال در دختران زودتر آشکار می شود ولی پسران به میزان بیشتری برای ارزیابی به مراکز تشخیص و درمان ارجاع می شوند .

در ایران، عبدالهیان و وثوق ، در مطالعهای میزان شیوع اختلال ADHD درکودکان سنین قبل ازدبستان شهر مشهد را در پسران 1/18 درصد و شیوع در دختران را 7/6 درصد به دست آوردند (تقریباً نسبت 3 به 19، هرچند یوسفی و همکاران ، در پژوهش خود شیوع اختلال را در بین دانش آموزان سنندجی 2/6 درصد و نسبت آن را 2 به 1 در پسران و دختران گزارش نموده اند.

تشخیص کودکان دارای اختلال ADHD

علایم اساسی بیش فعالی می بایست درمانگران را نسبت به احتمال اختلال کمبود توجه/بیش فعالی آگاه نماید. یک تاریخچه پیش ازتولد با جزییات کامل پیرامون الگوی رشی اولیه کودک و نیز مشاهده مستقیم، معمولاً می تواند فعالیت شدید حرکتی را آشکار سازد .

اولین کاری که متخصص می بایست انجام دهد جمع آوری اطلاعات می باشد. دراین خصوص وی گزارش مدرسه و سایرین را بررسی می کند. او سعی می کند محیط خانه و کلاس فرد را از لحاظ تنش زا بودن بررسی کند. هم چنین سایر عوامل دیگر مثل صرع های جزیی، مشکلات هیجانی، ضعف بینایی یا شنوایی ارزیابی می شود. پزشک باید مسائل تغذیه ای یا آلرژی را که ممکن است کودکان را بیش فعال نشان دهد را نیز مدنظر قراردهد. معلم باید براساس استانداردهای رفتاری، رفتار کودکان را با همسالان وی مقایسه و گزارش کند. والدین نیز باید رفتار فرزندشان را درموقعیت های گوناگون توصیف کنند. از سوی دیگر کودک باید از نظر تطابق اجتماعی و بهداشت روان بررسی شود. متخصصان به رفتارهای کودکان درمحیط های شلوغ و بی نظم مثل مهمانی ها و یا کارهایی مثل خواندن، حل مسایل ریاضی یا بازی کردن که نیازمند توجه هستند به خوبی دقت کنند. سپس اطلاعات جمع آوری شده کنار هم قرار می گیرند و بامعیارهای DSM تطبیق داده شوند.

جدول ملاک های تشخیص اختلال کمبود توجه – بیش فعالی براساس DSM-IV-TR

الف: یکی از موارد شماره 1 و یا 2

1- شش (یا بیش از شش) مورد نشانه های فقدان توجه که دست کم برای شش ماه تداوم داشته، ناسازگار بوده و یا سطح رشدی فرد همخوانی نداشته باشد. به شرح زیر:

فقدان توجه

1-1- اغلب از عهده توجه دقیق به جزئیات برنیامده یا در تکلیف مدرسه یا سایر فعالیت ها از روی بی دقتی مرتکب اشتباه می شود.

2-1- اغلب در حفظ توجه بر تکالیف یا بازی ها با دشواری روبرو است.

3-1- اغلب وقتی به طور مستقیم مورد خطاب قرار گیرد به نظر می رسد که نمی شنود.

4-1- اغلب از دستورعمل ها پیروی نکرده و از عهده اتمام تکالیف مدرسه یا سایر انواع کارها یا وظایف بر نمی آید (که به علت رفتار نافرمانی و یا ناتوانی درفهم دستورات نیست.)

5-1- اغلب در سازماندهی تکالیف و فعالیت هابا مشکل روبرو است.

6-4- اغلب از درگیر شدن درتکالیفی که مستلزم تلاش ذهنی مداوم است (مانند تکلیف مدرسه یا تکلیف خانگی) اجتناب کرده، بیزاری یا بی میلی نشان می دهد.

7-1- اغلب اشیا ضروری برای انجام تکالیف یا فعالیت ها را گم می کند (مانند اسباب بازی ها، تکالیف مدرسه، مداد، کتاب یا ابزارها).

8-1- اغلبدر اثر محرک های نامربوط (بیرونی ) به آسانی دچار حواسپرتی می شود.

9-1- اغلب در فعالیت های روزانه فراموشکار است.

2- شش (یا بیش از شش ) مورد ازنشانه های بیش فعالی- تکانشگری زیر به گونه ای که دست کم برای شش ماه تداوم داشته، ناسازگار بوده و یا سطح رشد فرد همخوانی نداشته باشد:

بیش فعالی

1-2- دستها و پاها اغلب بیقرار است و در حالت نشسته ول می خورد.

2-2- درکلاس یا موقعیتهایی که انتظار می رود یک جا بنشیند، اغلب صندلی خود را ترک می کند.

3-2- اغلب در موقعیت های نابجا به حد افراط می دود یا بالا و پایین می رود(این وضعیت در نوجوانان یا بزرگسالان ممکن است به احساس ذهنبی بیقراری محدودشود.)

4-2- برای شرکت آرام و بی سرو صدا در بازی ها یا فعالیت های اوقات فراغت با مشکل روبرو است.

5-2- اغلب در حال جنب و جوش است و یا به گونه ای عمل می کند که گویی « به وسیله موتوری رانده می شود.»

6-2- اغلب به حدافراط حرف می زند.

تکانشگری

7-2- اغلب قبل از تمام شدن پرسش ها پاسخ می دهد.

8-2- منتظر نوبت ماندن اغلب برایش دشوار است.

9-2- اغلب مزاحم کار دیگران می شود (برای مثال وسط بازی و یبا حرف دیگران می پرد.)

ب: بعضی ازنشانه های بیش فعالی- تکانشگری یافقدان توجه که موجب اختلال شده اند بیش از 7 سالگی وجود داشته اند.

ج: بعضی از اختلال های ناشی از نشانه ها دردو یا بیش ازدو موقعیت (مانند مدرسه، خانه یا محل کار) وجود دارند.

د: باید شواهد بالینی روشن ومعنی داری ازاختلال در کارکرد اجتماعی، تحصیلی، یا شغلی وجود داشته باشد.

ه: نشانه های این اختلال منحصراً طی دوره اختلال فراگیر رشد، اسکیزوفرنی، یا سایر اختلال های روان پریشی دیده نمی شود و با یک اختلال روانی دیگر (مانند اختلال خلقی، اختلال اضطرابی، اختلال تجزیه های یا یک اختلال شخصیت) بهتر توجیه نمی شوند.

کد گذاری مبتنی بر نوع

01/314 اختلال کاستی توجه- بیش فعالی، نوع مرکب: اگر هر دو ملاک الف 1 و الف 2 برای شش ماه گذشته مطابقت کنند.

00/314 اختلال کاستی توجه- بیش فعالی، نوع عمدتاً بی توجه: اگر ملاک الف 1 برای شش ماه گذشته مطابقت کند ولی ملاک الف 2 مطابقت نداشته باشد.

01/314 اختلال کاستی توجه – بیش فعالی، نوع عمدتاً بیش فعال- تکانشی: اگر ملاک الف 2برای شش ماه گذشته مطابقت کند ولی ملاک الف 1 مطابقت نداشته باشد.

منبع

لطفعلیان،فرزانه(1393)، اثربخشی آموزش مدیریت رفتار کودکان به مادران بر سلامت روان مادران،پایان نامه کارشناسی ارشد،علوم تربیتی ومشاوره مدرسه ،دانشگاه آزاداسلامی مرودشت

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید