تعريف انگيزش و انگيزه

از اصطلاح انگيزش تعريف هاي مختلفي به عمل آمده است. يكي از جامع ترين آنها تعريف زير است: انگيزش به نيروي ايجاد كننده، نگهدارنده و هدايت كننده رفتار  گفته مي شود. انگيزه به صورت خواست يا نياز ويژه اي كه انگيزش را موجب مي شود، تعريف شده است. انگيزه و انگيزش غالبا به صورت مترادف به كار برده مي شوند. با اين حال مي توان انگيزه را دقيق تر از انگيزش دانست. به اين صورت كه انگيزش را عامل كلي مولد رفتار اما انگيزه را علت اختصاصي يك رفتار خاص به حساب آورد. مثلا وقتي كه مي پرسيم چرا فلان شخص رفتار خاصي را انجام مي دهد، به دنبال انگيزه او هستيم. اصطلاح انگيزه بيشتر در اشاره به رفتار انسان به كار مي رود. روسل  در اين باره مي گويد: انگيزه براي مشخص كردن قصد يا بازده دلخواه يك رفتار به كار مي رود. پس كاربرد اصطلاح انگيزه براي حيوانات جايز نمي باشد.

انگيزش در علوم تربيتی مفهومي ريشه اي دارد. هنگامي كه در نظام تربيتي شكستي رخ مي دهد غالبا انگيزش نكوهيده مي شود. چنانچه كودكان بومي استرالياي مركزي و يا كودكان سياه پوست محروم آمريكايي نتوانند در مدرسه، به خوبي از عهده آن برآيند، بسياري از معلمانشان انگشت روي انگيزه ضعيف آنان مي گذارند و زمينه خانوادگي آنان را مسئول آموزش آن مي دانند. والدين اين قصور را بر گردن نمي گيرند و مي گويند كه شكست برآيند تدريس بد است. بدان معنا كه هيچ قصوري در زمينه خانوادگي وجود ندارد و معلم خوب بايد بتواند دانش آموزان را برانگيزد.از لحاظ پرورشي، انگيزش هم هدف است و هم وسيله. به عنوان هدف، ما از دانش آموزان مي خواهيم نسبت به موضوع هاي علمي و اجتماعي علاقه كسب كنند، از اين رو تمام برنامه هاي درسي كه براي آنها فعاليت هاي مربوط به جنبه هاي عاطفي در نظر گرفته شده است داراي هدف هاي انگيزشي هستند. به عنوان وسيله، انگيزش به صورت آمادگي رواني يك پيش نياز يادگيري به حساب مي آيد و تاثير آن بر يادگيري كاملا آشكار است. اگر دانش آموزان نسبت به درس بي علاقه باشند به توضيحات معلم توجه نخواهند كرد، تكاليف خود را با جديت انجام نخواهند داد و بالاخره پيشرفت چنداني نصيب آنها نخواهد شد. اما اگر نسبت به درس علاقمند باشند، هم به توضيحات معلم با دقت گوش خواهند داد، هم تكاليف درسي خود را با جديت انجام خواهند داد، هم به دنبال كسب اطلاعات بيشتري در زمينه مطالب درسي خواهند رفت، و هم پيشرفت زيادي نصيب آنها خواهد شد.

شعاری نژاد عنوان می کند، بدون انگیزش، یادگیری ممکن نیست و جایی که یادگیری نباشد تدریسی وجود ندارد. حال باید دید انگیزه و انگیزش در روان شناسی یادگیری چه معنا و مفهومی دارند.

اصطلاح انگیزه در زندگی روزانه به معانی وسیع تر از معنای روان شناسی به کار می رود زیرا تمام عادت ها، محرک های خارجی، هیجان ها و هدف ها را شامل می شود.

کلمه ی انگیزش نیز درفرهنگ روان شناسی، اصطلاحی است که تنها بر باعث ها و انگیزه های ذاتی یا درونی اطلاق می شود. گروه دیگری از روان شناسان معتقدند که: انگیزه، هر حالتی در فرد است که او را به انجام دادن فعالیت معینی تحریک و متوجه می نماید و میزان فعالیت او را معین و محدود می کند. بعضی ها نیز می گویند: انگیزه، آن نیروهای کشاننده هستند که فرد را به انتخاب، انجام دادن یک عمل، یا ترجیح یک فعالیت بر فعالیت دیگر وادارمی کنند.

به طور کلی می توان گفت: انگیزه عبارت از حالات و شرایط درونی فیزیولوژیک و پسیکولوژیک و (روان شناختی) فرد است که او را به فعالیت در جهت معین یا برای رسیدن به هدف های خاص وادار  می کنند که ممکن است شکل های گوناگونی پیدا کرده نام های مختلفی برآنها اطلاق شود   از قبیل: احتیاجات رغبت ها، محرک ها، امیال، گرایش ها، توجه، فشار و به هم خوردگی تعادل رفتار و در نتیجه یادگیری تنها هنگامی رخ می دهد که دانش آموز نوعی عدم تعادل یا تنش دارد و معلم برانگیختگی او را از همین حالاتش در می یابد. رسیدن به هدف(پاداش گرفتن)، این برانگیختگی را ارضا می کند و در نتیجه حالت تعادل در رفتار دانش آموز پیدا می شود و او آرامش خاطر احساس می کند.

اهميت و معناي انگيزش

انگيزش مهمترين شرط يادگيري است. علاقه به يادگيري محصول عواملي است كه به شخصيت و توانايي فرد، ويژگي هاي تكاليف، مشوق ها و ساير عوامل محيطي مربوط مي شود. چه عواملي باعث مي شود كه برانگيختگي افراد (به دليل آثار بلند مدت آن در يادگيري و خود باروري در دانش آموزان) براي والدين و معلمان با ارزش باشد. افراد با انگيزه به راحتي شناخته مي شوند. آن ها به يادگيري اشتياق داشته، علاقمند، كنجكاو، سختكوش و جدي هستند. اين افراد  به راحتي موانع و مشكلات را از پيش پاي خود بر مي دارند، زمان بيشتري براي مطالعه و انجام تكاليف مدرسه صرف مي كنند، مطالب بيشتري مي آموزند و پس از پايان دوره دبيرستان به تحصيلات ادامه مي دهند.

انگيزش را مي توان به عنوان يك فرايند مداخله كننده با يك حالت دروني جاندار دانست كه او را وادار يا ترغيب به عمل مي كند به عبارتي ديگر مي توان گفت انگيزش نيرويي است كه به رفتار نيرو مي دهد و آن را هدايت مي كند. همان گونه كه يك نيرو اشياء را به حركت در مي آورد، انگيزش نيز شخص را به حركت در می آورد.

انگیزش تحصیلی

بارها دانش آموختگانی را ديده ايم كه از لحاظ توانايي و استعداد يادگيري بسيار شبيه به هم هستند، اما در پيشرفت تحصيلي تفاوت هاي زيادي با يكديگر دارند. اين تفاوت ها نه تنها در يادگيري درس هاي آموزشگاهي بلكه در ساير فعاليت هاي غير تحصيلي نيز به چشم مي خورد. اين جنبه از رفتار آدمي به حوزه انگيزش مربوط مي شود.

کریمی بیان می دارد، يك كلاس ايده ال كلاسي است كه در آن دانش آموزان به درس توجه كامل دارند، سوالات زيادي مي پرسند، در بحث هاي كلاسي شركت دارند، تكاليف تعين شده را با دقت و به موقع انجام مي دهند و معلم را وادار مي كنند كه به خاطر پاسخگويي به پرسش آنها به منابع اضافي مراجعه كند و اطلاعات خود را افزايش دهد. چنين كلاسي را كلاس داراي انگيزه مي خوانند. در واقع انگيزش موتور محرك تلاش و فعاليت براي يادگيري است. دانش آموز بي انگيزه نه تنها رغبتي به درس خواندن و يادگيري نشان نمي دهد، بلكه با بي تفاوتي و بي توجهي خود چه بسا براي كار كردن ديگران در كلاس نيز مزاحمت ايجاد كند.شناسايي مفهوم انگيزش و آگاهي از انگيزه هاي مختلف و تاثير آنها بر فرايند يادگيري دانش آموزان به معلم كمك مي كند تا در طرح و اجراي برنامه هاي آموزشي خود روش هاي بهتري را به كار ببندند.اگر چه اطلاعات ما درباره انگیزش اصولا توصیفی است ولی از روی کارکردها و رفتارهای بعد از یادگیری پی به انگیزش افراد می بریم. انگیزش مبحثی بسیار وسیع است که در حوزه های علایق، کنجکاوی، سلایق، نیازها و حتی حیطه عاطفی را دربر می گیرد. گرچه عامل وراثت و محیط با هوش و غنی سازی محیط آموزشی و بهبود روش های تدریس تا اندازه زیادی در بهبود وضع آموزشی تاثیر دارند، ولی قلب آموزش انگیزش است.

انگیزش عامل کلی مولد رفتار به حساب می آید در حالی که، انگیزه را علت اختصاصی یک رفتار مشخص می دانند مثلا وقتی می پرسیم که چرا فلان شخص رفتار خاصی را انجام می دهد، به دنبال انگیزه او هستیم. در واقع انگیزش حالت کلی تمایل به پیشرفت تحصیلی است و انگیزه حالت اختصاصی نسبت به درس خاص می باشد. انگیزش هم هدف است و هم وسیله. بعنوان هدف ما از دانش آموزان می خواهیم نسبت به موضوع های مختلف علمی و اجتماعی علاقه کسب کنند. ار این رو تمام برنامه های درسی که در آن ها فعالیت های حیطه عاطفی ملحوظ شده است دارای هدف انگیزشی هستند، بعنوان وسیله انگیزش مانند آمادگی ذهنی یا رفتارهای ورودی، یک پیش نیاز یادگیری به حساب می آید و تاثیر آن بر یادگیری یکی از امور بدیهی است. اگر دانش آموزان نسبت به درس علاقه داشته باشند(دارای انگیزش سطح بالایی باشند) هم به توضیحات معلم با دقت گوش خواهند داد، هم تکالیف درسی خود را با جدیت انجام خواهند داد و هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتری در زمینه مطالب درسی خواهند بود .

 منبع

توحیدی ،یوسف (1393)،رابطه خود کار آمدی ،توانایی فراشناختی و انگیزش تحصیلی با عماکرد ریاضی دانش آموزان دبیرستانی شیبکوه ،پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی ،دانشگاه آزاد اسلامی هرمزگان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید