تبین واژه آرزو

آن چه همواره برای انسان خطرناک بوده و موجب هلاکت و نابودی او است آرزوی طولانی و حرص و آز زیاد است و در تعالیم دینی از آن منع گشته است .در سوره معارج آیات19 و20 آمده :”براستی که انسان حریص و بی صبر است چون زیانی به او رسد بی تابی می کند.” واز پیامبر اکرم (ص ) نقل شده ، بنی آدم نابود می شود و دوچیزاز او باقی می ماند حرص و آز با توجه به ذکر این آیه و حدیث گرچه امید مایه حیات و انگیزه ای برای حیات انسان است امّا این امید نیز باید با فکر و تلاش و بر اساس اصول و قواعد مخصوص به خود باشد زیرا انسان گاهی بیشتر از حد و بدون آن که به امکان شدن و نشدن امری فکر کند امید به آن دارد که این خود باعث آرزوی های طولانی و نایافتنی برای شخص می گردد که موجب شکست و نابودی است .

انواع آرزو

آرزوهادو دسته اند : آرزوهای درست وسازنده وآرزوهای کاذب اگر آرزو ها بر اساس معیار درستی باشند نه تنها زیانی بهمراه ندارد بلکه سازنده و مفید خواهد بود .زیرا اگرانسان با فکرعمل کند و بدنبال مطلوب حرکت کند و امیدحصول آن را داشته باشد این باعث ایجاد انگیزه برای فردای روشن می شود اما آرزوها باید هم جنبه شخصی داشته باشد و هم اجتماعی از نظر امام علی آرزوهای درست و سازنده عبارتند از:

آرزوی آسایش مظلومان
آرزوی آینده و قیامتی روشن
آرزوی اجرای حدود الهی
آرزوی ارزش های والای اخلاقی
آرزوی استواری دین
آرزوی اصلاح جامعه اسلامی
آرزوی اصلاح نفس
آرزوی بهترین بنده خدا بودن
آرزوی بی نیازی
آرزوی پیروزی بر دشمن
آرزوی پیروزی حق
آرزوی شهادت
آرزوی عافیت دین و دنیا
آرزوی گسترش عدالت
آرزوی نابودی باطل
آرزوی نجات از فتنه
آرزوی وحدت سیاسی
آرزوی همبستگی و دوستی ملت

در آرزوی کاذب انسان گرفتار آرزوی باطل می شود و این آرزوها ره آوردهای زیانباری برای انسان بهمراه دارد که اگر مهار نشود موجب خواری انسان می شود.آرزوهای کاذب باعث طمع بردن به مال دیگران و در نتیجه تنگ کردن زندگی برخود می شود . چند مورد از نتایج آرزوهای کاذب از نگاه امام علی به شرح ذیل است :

پس از حمد و ستایش الهی ، همانا دنیا روی گردانده،و وداع خویش را اعلام داشته است و آخرت به ما روی آورده و پیشروان لشگرش نمایان شده . آگاه باشید ،امروز ،روز تمرین و آمادگی و فردا روز مسابقه است . پاداش برندگان بهشت و کیفر عقب ماندگان آتش است . آیا کسی هست که پیش از مرگ ،از اشتباهات خود توبه کند ؟ آیا کسی هست که قبل از فرا رسیدن روز دشوار قیامت ،اعمال نیکی انجام دهد ؟ آگاه باشید هم اکنون در روزگار آرزوهایید ،که مرگ را در پی دارد ،پس هر کس درایام آرزوها ،پیش از فرا رسیدن مرگ ،عمل نیکو انجام دهد بهره مند خواهد شد و مرگ او را زیانی نمی رساند ،و آن کس که در روزهای آرزوها ،پیش از فرا رسیدن مرگ کوتاهی کند ،زیانکار و مرگ او زیانبار است . همانگونه که به هنگام ترس و ناراحتی برای خدا عمل می کنید در روزگار خوشی و کامیابی نیز عمل کنید ،همانا وحشتناک ترین چیزی که برشما می ترسم ،هواپرستی و آرزوهای دراز است .پس ،از این دنیا توشه بر گیرید تا فردای خود را با آن حفظ نمایید .

بدرفتاری و بدکردار
کوردلی و ناآگاهی
مرگ و نابودی
غفلت از مرگ
کاستن از عقل
کم فکری و غفلت
فریب دادن

آرزو گرایی

آنچه در قرآن و احادیث از آن نهی شده “آرزوگرایی” و دل بستن به آرزوهای خوش است که باعث کوردلی و جاماندن از قافله زندگی است زیرا شخص آزمند باآرزوهای شهوانی از رسیدن به حقایق باز می ماند. در حدیثی از امام علی در حکمت 275 آمده که آرزوهای خوش باعث کوری چشمان بصیرت مردمان می شود . ودر سوره نجم آیه 24 خداوند میفرمایند آیا برای انسان هر چه آرزو کند برآورده می شود ؟واین خدای حکیم است که کارها رابراساس حکمت تدبیر می کند .پس برانسان لازم است خود را اسیر حرص و آرزوهای باطل نکند و از قرار گرفتن در پرتگاه هلاکت خودرا نجات دهد زیرا انسان برای عبادت خلق شده است و لازم است در مسیر کمال حرکت کند تا به قرب الهی که سر منزل مقصود است برسد . امام علی علیه السلام قربانگاه اندیشه ها را زیر برق آرزوها می داند .

علل آرزوهای طولانی

عوامل مختلفی موجب آرزوهای طولانی می شود :

دنیا پرستی وعلاقه انسان به تفاخردنیاو لذات نفسانی

حب دنیا باعث ایجاد آرزوهای پوچ می شود خداوند در سوره قصص آیه 77 می فرمایند :ودر آن چه به توداد سرای آخرت را جستجو کن و بهره ات راهم از دنیا فراموش نکن و نیکی کن همان گونه که خدا به تو نیکی کرد . امام علی نیز می فرماید :هرکس قلب اوبادنیا پرستی پیوندخورد ،همواره جانش گرفتار سه مشکل می شود :اندوه رها نشدنی –حرصی جدا نشدنی و آرزویی نایافتنی .

نادانی و ناآگاهی انسان:

امام علی در این خصوص می فرماید :اگر بنده خدا اجل و پایان کارش را می دید ،با آرزو وفریب آن دشمنی می ورزید . همچنین ایشان آرزوهای زیاد را ،ناشی از فساد عقل آدمی می داند .

شیطان و وسوسه های شیطانی

به غیر از شیطان که دشمن انسان است جهل و غفلت وبی خردی انسان مایه هلاکت و ویران کننده هستی و حیات انسان است .

تکبر و غرور

از عوامل ذلت و آرزوهای باطل انسان غرور و تکبر است زیرا تکبر آرزوهای بی اساس و کاذب را افزایش می دهد .

عدم بصیرت انسان

کسی که بصیرت و فهم ندارد آرزوهای کاذب او راکور می کند .

عدم شناخت گوهر وجود و عزت نفس

از نظر امام علی ( ع )کسی که گوهر وجود خودرا بشناسد خود را از پستی های شهوت و آرزوهای باطل مصون خواهد داشت .

پیامد آرزوهای طولانی

از آنجا که آرزوهاي دراز تاثير بسيار مخربي بر زندگي معنوي و اخلاقي و حتي مادي انسان ها دارد در روايات اسلامي با تعبيرات گوناگوني از آن نکوهش گرديده و علل منطقي آن نيز بيان گرديده است .امام علی (ع) می فرمایند :اظهار الحرص یورث الفقر.

آرزو های طولانی موجب فقر می شود.
آرزوی طولانی موجب سو ظن است.
آرزوی طولانی موجب نسیان آخرت است
آرزوی طولانی موجب همّ و غمی پایان ناپذیر است
آرزوی طولانی موجب عدم درک امید و نرسیدن به آن می شود

امام علی(ع) می فرمایند:کسانی که آرزو های طولانی دارند رفتار نا پسندی دارند و رفتار آنان با موازین اخلاقی ناسازگار است.امام سجاد (ع) می فرماید: « اى خداوند، بر محمد و خاندان او درود فرست و ما را از آرزوهاى دور و دراز در امان دار و به صدق عمل آرزوهاى ما تنگ، میدان، ساز، آن سان که ما را آرزوى آن نبود که به سر آوریم ساعتى را پس از ساعت دیگر و به پایان بریم روزى را پس از روز دیگر و بپیوندیم نفسى را به نفس دیگر و برداریم گامى را از پى گام دیگر ، اى خداوند، ما را از فریب سراب آرزوها به سلامت دار و از شر و فساد آن ایمنى بخش و روزى مباد که از یاد مرگ غافل باشیم‏.

تبین واژه تمنی

میل به حصول هدفی مطلوب همراه با تقدیر و اندازه‌گیری آن .

تبین واژه طمع

“طمع” در لغت تمايل نفس به چيزى از روى آرزوى شديد و آزمندى است. و در اصطلاح قرآنی توقع داشتن و حریص بودن در اموال و زندگی مردم است.

تفاوت رجاء با آرزو (أمَل ) و طمع

آرزو “امل” گمان داشتن به وقوع چیزی است که حصول آن بعید است، امّا “طمع” گمان داشتن به وقوع چیزی است که حصول آن بعید نیست، و رجاء، حالتی بین أمَل و طمع میباشد.

منبع

می بتی ،اکرم (1393)، تبیین جنبه های آموزشی و تربیتی امید و نقش آن در سلامت روان، پایان نامه کارشناسی ارشد، تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید