تاب آوری به عنوان صفت ذاتی یا به عنوان صلاحیت اکتسابی

یکی از دلایل اختلافاتی که بین پژوهشگران در زمینه اکتسابی یا ذاتی بودن تاب آوری وجود دارد، ناشی از این است که برخی از کودکان خردسال نسبت به دشواری ها آسیب ناپذیر هستند و علی رغم اینکه در محیطشان چه اتفاقی رخ می دهد می توانند رشد طبیعی داشته باشند، که این امر باعث شد برخی پژوهشگران اصطلاح ؛ کودکان تاب آور  را به کار ببرند .ولی تحقیقات بعدی این ایده مصونیت روانی را با نشان دادن اینکه در گستره ای که افراد بر موقعیت های دشوار غلبه می کنند محدودیت های آشکاری وجود دارد را رد کرده اند.افراد تاب آور نیز ممکن است تحت تاثیر استرس هایی که به حد کافی شدت دارند قرار بگیرند و تسلیم ناراحتی های روانی و جسمی آن شوند. علاوه بر این فردی که در یک موقعیت از خود تاب آوری نشان می دهد لزوما در سایر موقعیت ها و زمینه ها موفق عمل نمی کند.

استرس

تعریف استرس

استرس واژه ای است که به دفعات اما با تعریفی ناقص و نامناسب به کار می رود. استرس واژه همه فهمی است که بستگی به زمینه دارد و می تواند در اشاره به موارد زیر به کار می رود:

•  تعداد و اهمیت رویدادهای زندگی یا مشکلات روزمره تجربه شده ،استرس به عنوان یک محرک
•  مجموعه ای از واکنش های روانشناختی که تحت فشار رخ می دهد، استرس به عنوان یک واکنش
•  حالت پریشانی هیجانی ، استرس منعکس کننده محدودیت های مقابله ای .

به طور کلی می توان گفت استرس روانشناختی به عنوان یک عدم تعادل بین مقتضیات ادراک شده و منابع ادراک شده که منجر به یک نیاز یا فشار بر سیستم بیولوژیکی می شود قلمداد می گردد. یک عامل استرس زا هرگونه چالش یا تهدید ادراک شده، خواه عینی باشد یا نه، برای کارکرد بهنجار است. استرس های روانشناختی ریشه در تهدید ادراک شده برای بهزیستی بدنی دارد برای مثال : ترس از آسیب  یا ناشی از چالش هایی است که شناختی هستند مانند : تکلیف ذهنی مشکل و یا ماهیتا هیجانی هستند مانندة:  سوگ و فقدان. واکنش استرس یعنی فعالسازی سیستم های فیزیولوژیک به منظور حفظ کارکرد و بازگرداندن آن است . اکثر محققان اعتقاد دارند که در یک تعریف مناسب از استرس بایستی تعامل بین فشارزاهای خارجی و پاسخ های جسمانی و روانشناختی فرد را در نظر گرفت و این تعامل نه ساده است و نه قابل پیشگویی، چون از شخصی به شخص دیگر و از روزی به روز دیگر تغییر می کند. این تغییر به این دلیل رخ می دهد که استرس به طور پیچیده ای با ارزیابی های روانشناختی ما از وقایع ارتباط نزدیک دارد.

پاسخ های هیجانی در مقابل استرس شامل اضطراب، تحریک پذیری، خشم، افسردگی، درماندگی و خصومت می باشد. اضطراب بالقوه یک از زیان آورترین عکس العمل های هیجانی است و آن زمانی به صورت بارز مشاهده می شود که یک نوع عدم تعادل بین تهدید مطرح شده توسط یک فشارزا و توانایی و امکانات شخص برای مقابله با آن وجود داشته باشد. افرادی که قادر به رویارویی موثر با اضطراب نیستند احساس فشار می کنند و نسبت به اختلالات گوناگون روانی و جسمانی آسیب پذیر می شوند. هرچند که پاسخ های رفتاری در مقابل استرس بسیار زیادند، دو مقوله عمومی از پاسخ های رفتاری در برابر استرس الگوهای ؛ جنگ و گریز هستند. اما رویارویی با استرس کاملا یک نوع مقابله واضح یا گریز واضح نیست بلکه گاهی به صورت تلاش در جهت وفق دادن خود با استرس نیز دیده می شود .

 انواع پاسخ در برابر استرس

در هنگام مواجهه با استرس و تجربه فشار روانی، فرد از خود عکس العمل های متفاوتی جهت مقابله نشان می دهد که پاسخ های ارگانیسم به استرس نامیده می شود که در سه بعد بررسی می شود:

•  پاسخ های روانشناختی
•  پاسخ های رفتاری
•  پاسخ های فیزیولوژیک

پاسخ های روانشناختی

افراد در پاسخ به فشار روانی تنوع گسترده ای از پاسخ های شناختی و هیجانی بروز می دهند. پاسخ های شناختی نسبت به موقعیت استرس زا شامل ارزیابی پیامد های آن رویداد توسط فرد مانند: اعتقاد و نگرش خاص در مورد آسیب یا تهدید حاصل از آن رویدادهاست. این پاسخ به طور کلی نشانه ارزیابی آگاهانه محرک هستند و اینکه فرد چگونه موقعیت را تجربه و ارزیابی می کند .احساس گیجی ، دگرگونی در ادراک، کاهش سطح تمرکز و یادآوری . افکار منفی و تکراری و ناتوانی در تصمیم گیری همگی به عنوان پاسخ های شناختی فرد در مقابل استرس به شمار می روند. مکانیزم های دفاعی نیز به سبب اینکه نوعی تحریف واقعیت هستند و شیوه ادراک فرد را در مورد موقعیت استرس زا تغییر می دهند و جزیی از پاسخ های شناختی در نظر گرفته می شوند . پاسخ های هیجانی به وقایع استرس زا دامنه گسترده ای دارند. خشونت شدید، پریشانی، درماندگی، ناراحتی ذهنی، افسردگی، نگرانی، اضطراب ، بی قراری، خشم، خصومت، غمگینی، شرم و حسادت , از جمله مهمترین پاسخ های هیجانی به وقایع استرس زا هستند.

پاسخ های رفتاری

پاسخ های رفتاری عملا نامحدود بوده و براساس عامل استرس زا به صورت مواجهه یا اجتناب بروز پیدا می کنند. پرهیز از موقعیت های اضطراب زا، مصرف مواد اعتیاد آور مثل سیگار و الکل، مشکلات مربوط به خواب، از دست دادن علائق جنسی و رفتارهای خطرناک مانند رانندگی بدون احتیاط و اقدام به خودکشی تماما به عنوان پاسخ های رفتاری به استرس به شمار می آیند .

 پاسخ های فیزیولوژیک

واکنش های فیزیولوژیک زیادی به استرس وجود دارد که شامل سیستم عصبی و سیستم درون ریز می باشد. این واکنش ها در سه محور کلی قشری، هورمونی و عضلانی صورت می گیرد. نقش دستگاه عصبی خودکار و عصبی هورمونی این است که ثبات نسبی محیط داخلی یعنی تعادل حیاتی را تامین می کند، حال آنکه دستگاه عصبی عضلانی با واکنش های ارگانیسم به محیط بیرون سرو کار دارد و شامل رفتارهای گوناگون می باشد. هماهنگی پیچیده این سه دستگاه در واکنش به استرس های مختلف  و تغییرات هیجانی حاصل، نشان دهنده وحدت روان تنی ارگانیسم است و در سازگاری با محیط، اهمیت حیاتی دارد .

منبع

توکلی طامه،حسین(1394)، آموزش مدیریت استرس به شیوه شناختی- رفتاری بر افکار غیرمنطقی و تاب­آوری در معتادان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید