انواع كنترل و نظارت

1. پيش از عمل،
2. سكاني،
3. تفكيكي،
4. بعد از عمل.

كنترل پيش از عمل

اين نوع كنترل كه به آن پيش كنترل نيز مي گويند عبارت است از روشي كه بدان وسيله، پيش از انجام يك عمل يا يك اقدام، فرد نسبت به وجود منابع اجتماعی، اقتصادی و روانشناختی رفتار و مواد اوليه اطمينان حاصل مي كند. تهيه جدول زمان بندي شده و تدارك ديدن براي كارهايي كه در پيش است نيز نمونه بارزي از كنترل پيش از عمل است.

اين ضرب المثل كه مي گويد”علاج واقعه پيش از وقوع بايد كرد” نمونه ای از كنترل پيش از عمل است. از این رو تدوين برنامه زمان بندي شده به فرد كمك مي كند تا رفتار آینده را مشخص نمايد و سپس براي انجام عمل  مدت زمان لازم را تعيين و برآورد نمايد و براي مسايل و رويدادهاي پيش بيني نشده هم مقداري وقت در نظر   بگيرند.

كنترل سكاني

كنترل سكاني كه گاهي آن را سيبرنتيك يا كنترل آينده نگر هم مي نامند، از اين جهت اعمال مي شود كه بتوان موارد انحراف از استاندارد را تعيين كرد و پيش از اين كه به نتايج نامناسبي بيانجامد، درصدد اقدامات اصلاحي برآمد. تنها زماني كنترل سكاني موثر واقع مي شود كه فرد بتواند درباره تغييراتي كه در محيط رخ خواهد داد، يا در رابطه با پيشرفت کارکرد در جهت هدف مورد نظر، اطلاعات دقيق و بهنگامي را بدست آورد.

كنترل تفكيكي(بلی- خیر)

كنترل بلي- خير يا كنترل رفتن يا نرفتن فرآيندي است كه بدان وسيله جنبه هاي خاصي از اقدامي كه بايد انجام شود يا شرايط خاصي كه پيش از ادامه كار بايد تائيد گردد مشخص خواهد شد.

كنترل بعد از عمل

همان گونه كه از عبارت بعد از عمل برمي آيد، در اين نوع از كنترل نتيجه كارهاي انجام شده به سنجش در مي آيد، علت انحراف از برنامه يا استاندارد مورد نظر تعيين مي شود و نتيجه اين اقدام براي فعاليت هاي مشابه آينده مورد استفاده قرار مي گيرد. كنترل بعد از عمل را به عنوان مبنايي براي پاداش دادن يا تقدير، تشويق و ترغيب كاركنان به كار مي برند. براي مثال، امكان دارد فردي كه توانسته باشد رفتار را طبق استاندارد انجام دهد در آينده پاداش يا جايزه اي بگيرد.

ارزيابي انواع كنترل

اين چهار نوع كنترل(پيش از عمل، سكاني، بلي- خير و بعد از عمل) جايگزين يكديگر نمي شوند، يعني چون بهترين نوع كنترل انتخاب شد نبايد ساير انواع را حذف كرد بلكه اين روشها مكمل يكديگرند. جريان اطلاعات در كنترل به شكل سريع و دقيق امري حياتي است، زيرا هر قدر سريعتر بتوان انحرافها را مشخص كرد سريعتر مي توان اقدامات اصلاحي به عمل آورد. از آنجا كه كنترل سكاني روشي است براي انجام اقدامات اصلاحي رفتار، در حالي كه هنوز  رفتار در حال اجرا است معمولاً در مقايسه با ساير روشهاي كنترل كاربرد بيشتري دارد. افراد با اجراي كنترل سكاني مي توانند انحرافها را تعيين كنند و بدين صورت درصدد بهره جستن از فرصت هاي موجود باشند، به هر حال نمي توان گفت كه كنترل سكاني روشي كامل است. در نتيجه، اگر مساله سلامت مطرح باشد، با استفاده از كنترل بلي- خير مي توان حاشيه ايمني را گسترش داد.

مراحل فرآيند خودكنترلی

به طور كلي فرايند خودكنترلی از چهار مرحله تشكيل مي شود:

• تعيين معيار يا استاندارد
• سنجش عملكرد
• تشخيص انحرافات
• انجام اقدامات اصلاحي

تعيين معيار یا استاندارد: کمال مطلوب اين است كه هدف هايي كه در فرآيند برنامه ريزي تعيين مي شوند كاملاً دقيق و مشخص باشند تا بتوان آنها را در زمان مقرر سنجيد يا اندازه گيري كرد. به چند دليل اين امر اهميت دارد: نخست، هدف هايي كه روشن نباشند و با عبارت هاي مبهم مثل بهبود مهارت هاي رفتاری فرد بيان مي گردند، چيزي جزء شعار تو خالي نخواهند بود مگر اين كه  درمانگر مقصود و هدف از واژه  بهبود را به صورتي دقيق بيان و مشخص نمايد كه براي رسيدن به هدف(کنترل رفتار) چه بايد بكنند.

دوم، هدف هايي كه با كلمات سنجيده و دقيق بيان مي شوند مثل بهبود يا اصلاح رفتار از طريق برگزاري سمينارهای آموزشی در ماه هاي مختلف(جلسات فردی و گروهی کاردرمانی) باعث مي شود نسبت به آن دسته از شعارهاي مطرح شده به صورت راحت تري برخورد كرد.

سوم، اينكه اگر هدف ها يا عبارت ها و كلمات دقيق و سنجيده بيان شوند مي توان به راحتي آنها را به استانداردها و روش هاي قابل سنجش تبديل كرد و بر آن اساس عملكردها را اندازه گيري كرد. اعلام هدف هايي كه با كلمات دقيق و سنجيده بيان شده باشند مساله كنترل را تسهيل مي نمايد و همين موضوع اهميت زيادي دارد، زيرا معمولاً در زمينه برنامه ريزي و كنترل رفتار، افراد گوناگون عمکلرد متفاوتی را از خود نشان می دهند). همان طور كه ذكر شد كنترل رفتار مستلزم تعيين استانداردهايي براي مقايسه است.

سنجش عملكرد: مانند ساير جنبه هاي خودكنترلی، سنجش عملکرد يك فرايند مستمر دايمي و تكراري است كه تكرار سنجش يا دفعات اندازه گيري به نوع فعاليت مورد نظر بستگي دارد. برای مثال: در ارزیابی کاهش مصرف دخانیات میزان مصرف روزانه باید به طور دائم سنجیده شود. در صورتي كه عملكرد واقعي با استانداردهاي از پیش تعيين شده مقايسه شود، حدود انحراف مشخص مي شود. بديهي است كه اندازه گيري عملكرد بايد به گونه اي روشن تعريف و به سهولت قابل تشخيص باشد.

تشخيص انحرافات از طريق تطبيق عملكرد با استاندارد: اين مرحله، تا حد زيادي در فرآيند كنترل آسانترين است. در دو مرحله اول، مسايل پيچيده تا حد زيادي حل مي شوند، ولي اينك بايد نتايج بدست آمده را با هدف هاي مورد نظر يا استانداردهاي از پيش تعيين شده مقايسه كرد. در این مرحله اگر عملكرد با استانداردهای رفتاری مطابقت نمايد، فرد چنين مي انديشد كه همه چيز تحت كنترل وی است.

انجام اقدامات اصلاحي: در مرحله پایانی اگر عملكرد كمتر از حدود استاندارد رفتاری تعيين شده باشد، تحليل رفتار فعلی نشان مي دهد كه بايد دست به اقدامات اصلاحی زد(برای مثال اگر عمل کاهش مصرف دخانیات کمتر از حد استاندارد تعیین شده باشد باید در برنامه های مبتنی بر کنترل درونی و کنترل بیرونی اقدام به اصلاحات صورت گیرد). از جمله فواید کنترل و تنظیم هیجانات کنترل سطوح برانگیختگی براي به حداکثر رساندن عملکرد، پشتکار داشتن، به رغم دلسردي و وسوسه، جلوگیري از واکنش مخرب در مقابل تحریک و عملکرد صحیح به رغم فشارهاي وارده می باشد. ناتوانی در تنظیم هیجان حاصل از مخالفت هاي اجتماعی و ترس از این گونه مخالفت ها گاهی آنقدر شدید است که بر تلاشهاي فرد براي انجام عمل صحیح چیره می شود

منبع

 توکـلی، زهـره(1393)، رابطه خود کنترلی و عملکرد خانواده با سازگاری اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید