الگوهای رفتاری، نقش‏ها و فرایند اجتماعی

الگوهای رفتاری جامعه، منعکس‏کننده‏ی ارزش‌های جاری در آن هستند. براساس مطالعه و بررسی این الگوهای رفتاری، وضعیت‏ باور و پایبندی به ارزش‌ها در جامعه مشخص می‏شود. یکی از دلایلی که باعث می‏شود، الگوهای رفتاری فرهنگ‏های بیگانه به نظر ما نامأنوس بیایند، ناهم‏خوانی ارزش‌های فرهنگی بیگانه است که‏ پشت آن، الگوهای رفتاری قرار دارد. شیوه‏های رفتاری که در جوامعی‏ با فرهنگ ابتدایی به نظر ما بی معنا و بیهوده‏اند، برای اشخاصی که‏ در آن فرهنگ زندگی می‏کنند، بسیار مهم و فوق العاده با ارزش‏ هستند. گاهی در جامعه، شخص، به علت ناآشنایی با ارزش‌های‏ فرهنگی خود، هنجارهای رفتاری فرهنگ خودش را نقض می‏کند و در این کار هیچ قصد و تعمدی هم ندارد.

لزوم توجه به این موضوع، مخصوصاً در نهادهای آموزشی و تعلیم و تربیت، نقش مؤثری در شکل‏گیری الگوهای رفتاری قوی مبتنی بر اصول ارزشی و اعتقادی‏ فرد دارد؛ به گونه‏ای که تمامی شیوه‏ها و الگوهای رفتاری فرد، به‏ صورت آگاهانه در ظرف ارزش‌ها و اعتقادات مستحکم وی ریشه‏ خواهد داشت ، از طرف دیگر نقش‏های اجتماعی، از ترکیب الگوهای رفتاری‏ بررسی فرایندهای اجتماعی نشان‏ می‏دهد که ارزش‌ها برای رفتار، هنجارهای محض نیستند، بلکه‏ بعنوان انگیزه‏ی رفتار عمل می‏کنند شکل می‏گیرند و جامعه نیز برای نقش‏های اجتماعی گوناگون به‏ درجات متفاوت، ارزش قائل می‏شود.

در درون نقش، الگوهای‏ رفتاری به صورت پیوستاری از مهم‏ترین تا بی‏اهمیت‏ترین ارزیابی‏ شده‏اند. مثلاً، دانش‏آموز می‏داند که در نقش محصل، همه‏ی‏ انتظارات رفتاری که با نقش وی در ارتباط هستند، ارزش اجتماعی‏ یکسانی ندارند و از جمله، درس خواندن برای موفقیت در امتحانات، بیشتر ارزش دارد تا شرکت در یک محفل دوستانه یادر یک مسابقه‏ی ورزشی، یا موفقیت در امتحانات پایان سال نسبت به‏ گردش علمی اهمیت بیشتری دارد،نقش‏ محصل ازدرجات متفاوت الگوهای رفتاری وارزشهای ناشی از آن‌ها برخوردار است .

علاوه بر الگوهای رفتاری و ارزش‌های مربوط به آن‌ها در داخل‏ نقش‏های اجتماعی، بعد بیرونی نقش اجتماعی نیز از نگاه جامعه‏ و فرهنگ آن، انتظارات رفتاری و ارزشی خاص خود را دارد. برای‏ مثال در خیلی از فرهنگ‏ها برای زن و مادر، نقش خانوادگی‏ با ارزش‏ترین نقش محسوب می‏شود، درست همان‏گونه که از یک معلم و یا استاد دانشگاه انتظار می‏رود، که نقش آموزشی و پژوهشی خود را مقدم بر نقش اقتصادی و سیاسی بداند. بنابراین، جامعه برای نقش‏های اجتماعی ارزش‌های خاص و متفاوتی قائل‏ می‏شود و افراد نیز در این نقش‏ها باید نظارت رفتاری از نقش خویش‏ را، برای محقق ساختن آن ارزش‌ها، به بهترین نحو انجام دهند.

پس می‏بینیم که چگونه ارزش‌های اجتماعی در درون نقش‏ها، به‏ عنوان هنجارها و ضمانت‏های اجرایی برای انجام الگوهای رفتاری، عمل می‏کنند. افراد در جامعه با ایفای نقش‏های اجتماعی خود با یکدیگر روابط دو جانبه برقرار می‏کنند و این روابط شخص با شخص و گروه با گروه، معمولا با ارزش‌های جامعه مراقبت می‏شوند. اگر افراد به نظام‏ ارزش‌های جامعه اعتقاد نمی‏داشتند و بر سر آن به توافق‏ نمی‏رسیدند، چگونه ممکن بود یکی در مقام رئیس و دیگری مرئوس، یکی به عنوان فرمانده و دیگری فرمانبر، و یکی در نقش معلم و دیگری‏ محصل، به کار خود و ایفای نقش‏هایشان ادامه دهند. بررسی فرایندهای اجتماعی نشان می‏دهد که ارزش‌ها برای‏ رفتار، هنجارهای محض نیستند، بلکه بعنوان انگیزه‏ی رفتار عمل می‏کنند. اگر در یک فرهنگ معیارهایی برای تأیید یا تقبیح‏ وجود دارد، خیلی طبیعی به نظر می‏رسد که اشخاص در روابطشان‏ پیوسته این معیارها را مدنظر داشته باشند و رفتار خودشان را با آن‌ها تطبیق دهند.فرد نمیتواند بطرز شایستای با دیگران رابطه برقرار کند، مگر آن‏که نظام ارزش‌های اجتماعی جامعه‏ای را که درآن‏ زندگی می‏کند، خوب بشناسد ورفتارش را با آن هماهنگ کند.

منبع

ماندگاری،محبوبه(1392)، نظام ارزش‌ها در خانواده‌های دارای عضو معتاد به مواد مخدر،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی هرمزگان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید