« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »ابعاد خودکارامدی
مطابق با نظر بندورا، خودکارامدی براساس سه بعد که دارای نتایج عملکردیِ مهمی هستند، تغییر می‌کند. این ابعاد عبارتند از:
- سطح: باورهای خودکارامدی افراد بر حسب درجه دشواری کارها می‌توانند در حد کارهای ساده، متوسط و مشکل باشند. بنابراین، در انتخاب فعالیت‌ها باید شرایط و زمینه انجام آن کار نیز مشخص شود؛ بدین معنی که فرد باید کارها را بر اساس میزان و نیرومندی حس کارامدی خود انتخاب کند. انتخاب نادرست کار باعث تضعیف حس خودکارامدی می‌شود و فرد در مواجهه با کارهای خیلی ساده، احساس خودکارامدی کاذب و در کارهای سخت، احساس عدم خودکارامدی خواهد کرد.
- عمومیت: برخی از تجارب، باورهای خودکارامدی محدودی ایجاد می‌کنند و برخی دیگر از تجارب، خودکارامدی تعمیم یافته تری را به دنبال دارند. افراد ممکن است در یک قلمرو یا بخش کوچکی از آن خود را کارامد بدانند. بعد عمومیت در خودکارامدی از عواملی مانند شباهت فعالیت‌ها، حیطه بروز آن‌ها، کیفیت، شرایط و خصوصیات اشخاصی که آن فعالیت به آن‌ها مربوط است، تاثیر می‌پذیرد.
- نیرومندی: باورهای خودکارامدی ضعیف در اثر تجارب ناموفق به آسانی بی اعتبار می‌شوند اما کسانی که باورهای خودکارامدی نیرومندی دارند در برابر تجارب ضعیف کننده، آن را حفظ می‌کنند باورهای خودکارامدی هر قدر نیرومندتر باشند، دوام بیشتری داشته و با رفتار نیز بیشتر ارتباط پیدا می‌کنند .
راه‌های افزایش خودکارامدی
بندورا ، معتقد است با اعمال راهبردهای زیر می‌توان خودکارامدی افراد را افزایش داد:
- مواجه کردن افراد با تجربه‌های موفقیت آمیز و ترتیب دادن هدف‌های دست یافتنی باعث افزایش موفقیت می‌شود.
- مواجه کردن افراد با الگوهای مناسبی که عمل موفقیت آمیز دارند، تجربه‌های موفق جانشینی را بهتر می‌کند.
- فراهم آوردن قانع سازی کلامی، افراد را ترغیب می‌کند که باور نماید توانایی عمل موفقیت آمیز را دارد.
- تقویت کردن انگیختگی فیزیولوژیکی از طریق رژیم غذایی مناسب، کاهش استرس، برنامه‌های ورزش باعث افزایش راهبردهای مقابله‌ای می‌شود .
عوامل مرتبط با خودکارامدی
تحقیقات مختلف در زمینه ارتباط خودکارامدی با متغیرهای دیگر حاکی از وجود رابطه مثبت بین این متغیر با برخی از متغیرها و رابطه منفی با برخی دیگر است. باورهای خودکارامدی به عنوان یک منبع قوی در رویارویی با موقعیت‌های استرس زا مطرح شده است. همینطور، شواهد زیادی حاکی از تاثیر خودکارامدی بر فشار خون و ضربان قلب در بیماران قلبی بوده است . بین خودکارامدی و نشانههای اختلالات عاطفی رابطه منفی گزارش شده است و نتایج مطالعات حاکی از آن است که افراد دارای خودکارامدی پایین میزان اضطراب و افسردگی بالایی داشتند . کیم، نیز در طی مطالعه‌ای به این نتیجه دست یافت که بین خودکارامدی با افسردگی، اضطراب، حساسیت بین شخصی و خصومت رابطه منفی معنی داری وجود دارد. در مطالعات متعدد، رابطه بین خودکارامدی با راهبردهای یادگیری ، عملکرد تحصیلی ، رفتارهای عملکردی ، کاهش هراس اجتماع ، راهبردهای تعیین هدف ، اضطراب امتحان، جنسیت و سن ؛ معلوم شده است.
کارادماس و عزیزی ، در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که ارزیابی شناختی که زیربنای میزان خودکارامدی به حساب می‌آید، با سلامتی و راهبردهای مقابله‌ای در ارتباط است. آزمودنی‌های سخت کوش و مبارزه طلب هنگام امتحان دادن، گرایش به انتظارات خودکارامدی قوی تر و نشانههای مرضی کمتری را گزارش کرده و از راهبردهای مقابله‌ای مساله مدارانه و مثبت استفاده کردند. برعکس، آزمودنی‌های ترسو و مضطرب، نشانه مرضی بیشتر،خودکارامدی پایین تر و خودانزوایی بیشتری نشان دادندو ازراهبردهای مقابله‌ای کمتر مثبت و هیجان مدارانه استفاده نمودند.
- در پژوهشی که دریای لعل ، با هدف مطالعه رابطه خودکارامدی و راهبردهای مقابله‌ای با استرس در بین دانشجویان رشته‌های مختلف انجام داد نتایج نشان داد:
- بین خودکارامدی و راهبردهای مقابله‌ای در هر دو جنس رابطه وجود دارد.
- دانشجویان دختر و پسر با سطوح مختلف خودکارامدی، تفاوتی در راهبردهای مقابله‌ای نداشتند.
بنظر بندورا ، خودکارامدی در نتیجه جنسیت و سن تفاوت می‌کند. پژوهش با کودکان و بزرگسالان نشان می‌دهد که مردان به طور متوسط از نظر خودکارامدی بالاتر از زنان هستند. این تفاوت جنسیتی حدود 20 سالگی به اوج می‌رسد و در سال‌های بعدی کاهش می‌یابد. در هر دو جنس، خودکارامدی در طول دوران کودکی و اوایل بزرگسالی افزایش می‌یابد، در میانسالی به اوج می‌رسد و بعد از 60 سالگی کاهش می‌یابد.
تفاوت‌های جنسیتی در خودکارامدی نقش مهمی را در انتخاب شغل ایفا می‌کند. پژوهش‌ها نشان داده است که مردان هم برای مشاغل مردانه و هم زنانه خودکارامدی زیادی احساس می‌کنند در حالی که زنان برای کارهای زنانه خودکارامدی بالا اما برای کارهای مردانه خودکارامدی پایینی نشان می‌دهند .
بندورا ،معتقد است که خودکارامدی بالایی دارند بر تحلیل و حل مشکلات شغلی تمرکز می‌کنند در حالی که افراد دارای خودکارامدی پایین بر کمبودهای شخصی و ترس از شکست تمرکز می‌کنند که این امر به کارگیری کامل توانایی‌های شناختی آن‌ها را در رابطه با شغل ضعیف می‌کند .
زیمرمن و همکاران ، در تحقیقی رابطه بین جنسیت، پایه تحصیلی، هوش و خودکارامدی را مطالعه کردند. نتایج حاکی از آن بود که پسران در مقایسه با دختران و دانش آموزان باهوش در مقایسه با دانش آموزان عادی خودکارامدی بالاتری نشان دادند. پایه‌های تحصیلی مختلف نیز خودکارامدی متفاوتی از خود نشان دادند؛ به طوری که با بالا رفتن پایه تحصیلی، میزان خودکارامدی افزایش می‌یافت.
تحقیق فتحی آذر وجود تفاوت و تحقیق‌های طباطبایی، شرقی و ابراهیمی عدم وجود تفاوت بین خودکارامدی در میان زن و مرد را گزارش کرده اند .
در زمینه ارتباط خودکارامدی با رشته تحصیلی نیز نتایج متفاوتی به دست آمده است. در تحقیقی بین رشته علوم انسانی با سایر رشته‌ها و در تحقیق دیگر بین رشته ریاضی با سایر رشته‌ها تفاوت گزارش شده است. در این تحقیق‌ها خودکارامدی در علوم انسانی پایین تر ذکر شده است.
منبع
برقی ایرانی،زیبا(1392)، اثر بخشی شناخت_رفتار درمانگری سالمندی(CBTO)بربهبود نشانههای مرضی، همبستههای شناختی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید