آموزش و یادگیری الکترونیکی

روشهای نوین آموزشی مبتنی بر فناوری با عناوین گوناگون مانند روش­های جایگزین، رسانه­های نوین و چندرسانه­ای، رسانه­ی دانش و غیره، بهترین راه حل آموزشی خوانده می­شوند اما آموزش الکترونیکی  شاید تعریف جامع و کاملی از تمام عناوین دیگر باشد.هرچند آموزش الکترونیکی از فناوری شبکه گسترده جهانی بهره می­گیرد ولی به آن محدود نمی­شود. فناوری­های پیشرفته­ای که امروز در اختیار متخصصان آموزش قرار دارد با دارا بودن قابلیت­های چون انتقال متن، صوت، تصویر و غیره، شیوه­های تازه از آموزش را عرضه کرده است که آنرا آموزش الکترونیکی می­نامند.

آموزش الکترونیکی به مجموعه وسیعی از نرم افزارهای کاربردی و روشهای آموزشی گفته می­شود که شامل آموزش مبتنی بر رایانه و یا مبتنی بر وب، کلاس­های درس مجازی و غیره است. آموزش الکترونیکی به کمک کامپیوترها از طریق رسانه­های الکترونیکی، اینترنت، وب، شبکه­های سازمان یافته، دیسک سخت، بسته­های چندرسانه­ای و نوارهای صوتی و تصویری ارائه می­شود. محتوای آموزش با استفاده از انتقال صدا، تصویر و متنی ارائه می­شود که با بهره گیری از ارتباط دوسویه بین افراد فراگیر و استاد یا بین فراگیران، کیفیت ارائه دوره آموزش به بالاترین سطح خود می­رسد. تعاریف زیر را می­توان برای آموزش الکترونیکی درنظر گرفت:

• آموزش الکترونیکی، آموزش مبتنی بر فناوری است.
• آموزش الکترونیکی نقطه­ی عطف و همگرائی آموزش و اینترنت است.
• آموزش الکترونیکی استفاده و بهره گیری از فناوری شبکه برای طراحی، ارائه، انتخاب، مدیریت و توسعه­ی آموزش است.
• آموزش الکترونیکی به مفهوم آموزش راه اندازی شده با اینترنت است که می­تواند مواردی نظیر ارائه مطالب درس در قاب­های چندگانه، مدیریت آموزشی و شبکه­های مرکب از فراگیران، کارشناسان و تهیه کنندگان مطالب را دربرمی­گیرد.

مزایای آموزش الکترونیکی

هدف آموزش الکترونیکی، بکارگیری برنامه­ای به روز، ارتقاء دانش و مهارت­های نیروی انسانی است. از مزایای دیگر آن می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

• آموزش همیشگی برای همه کس و در همه جا

در این نوع آموزش، دسترسی فراگیران به مطالب و محتوای دوره، وابسته به زمان و مکان نیست. اینترنت می­تواند راه حلی منطقی برای سازمانها باشد و دستیابی به اهداف آموزشی آنها را محقق سازد. از طریق شبکه­های رایانه­ای، دسترسی به آموزش الکترونیک، دائمی بوده و محدودیتی از لحاظ استفاده از آن برای دانشجویان و بقیه افراد جامعه وجود ندارد. تنها نیاز اصلی برای استفاده از آموزش مبتنی بر رایانه و آموزشهای(On line) داشتن یک رایانه است.

• صرفه جوئی در هزینه­ها

در آموزش الکترونیکی از هزینه­های رفت وآمد و هزینه­های مربوط به اساتید و مشاوران کاسته و از اتلاف وقت جلوگیری می­شود. در این آموزش، دوره­های آموزشی می­توانند به جلسات کوتاه تری تقسیم شده و در عوض در روزها و هفته­های بیشتری ارائه گردند.

• همکاری و تعامل

راه حل آموزش الکترونیکی، همچون آموزش سنتی، موجب تعامل بین دانشجو و استاد برای درک بهتر مفاهیم می­شود. با این تفاوت که دربحث بین دو دانش آموز، دیگر اعضای کلاس می­توانند بدون توجه به بحث به ادامه آموزش بپردازند و ناگزیر از شرکت در بحث نمی­شوند. متون ارتباطات و تدریس در محیطOn line، تعامل­ها را ممکن می­سازد. تعامل در آموزش الکترونیکی در محیط­ها مانند اطاق­های گفتگو، پست الکترونیک، تابلوهای اعلانات و غیره امکانپذیر است.

• یادگیری بدون واهمه

دانشجویان که در یک دورهOn line ثبت نام می­کنند، وارد محیط عاری از ریسک­ای می­شوند که می­توانند در آن مواد جدیدی را آزمایش کنند و مرتکب اشتباه شوند بدون اینکه خود را در معرض قضاوت دیگران قرار دهند. این قابلیت بویژه زمانی ارزش دارد که دانش آموزان یادگیری مهارتهای نظیر تصمیم گیری و رهبری را تجربه می­کنند. محیط عاری از ترس، قدرت اعتماد به نفس و خلاقیت فراگیران را بالا خواهد برد.

• قابلیت انتخاب سطوح مختلف

در آموزش الکترونیکی، دانشجویان با توجه به راهنمایی­های انجام شده می­توانند سطوح و دوره­های آموزشی مورد نیازشان را در کوتاه­ترین زمان ممکن انتخاب کنند. در هر مرحله از آزمایش الکترونیکی که دانشجو احساس کند سطح مورد نیازش را بدرستی انتخاب کرده است، می­تواند با گذراندن مراحل لازم وارد دیگر سطوح دوره­های آموزش شود.

• سنجش سطح در هر مقطع

در آموزش الکترونیکی، برای دانشجو قبل از ورود به دوره­ی آموزش، یک مرحله آزمون در دوره انتخابی گذاشته می­شود که دانشجو با توجه به اطلاعات قبلی خود و نتایج این آزمون، برای ادامه آموزش تصمیم گیرد. بعلاوه در هر زمان از دوره آموزشی، دانشجو می­تواند در آزمون پایان دوره شرکت کرده و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنند.

• آموزش به روز

برای موسسات و شرکتهای تولیدی و آموزشی، مسئله مهم تربیت نیروها با توجه به پیشرفت فناوری است تا آنها را برای ورود به بازارهای رقابت و کسب سود بیشتر آماده کنند. در آموزش الکترونیکی، مدیران آموزش می­توانند صفحات و محتواهای آموزش خود را با توجه به نیازهای جاعه و بازار کار، لحظه به لحظه تغییر دهند درحالیکه در آموزش سنتی مراحل بازبینی و تغییر محتوی، ماهها بطول می­انجامد.

• شبیه سازی محیط­های آموزشی

آموزش الکترونیکی قادر است تمامی محیطهای مختلف آموزشی را با توجه به نرم افزارهای گوناگون تعریف کند و دراختیار کاربران قرار دهد. در این نوع آموزش، کاربران می­توانند وارد جاهایی شوند که از نظر واقعی، ورود به آنها سخت یا غیرممکن است، یا از وسائل کمک آموزشی با توجه به نیاز خود بهره گیرند.

محدودیت­های آموزش الکترونیکی

موارد زیر را می­توان از جمله موارد محدودیت­های آموزش الکترونیکی نام برد:

1. هزینه­ی اولیه راه اندازی و استفاده از تجهیزات رایانه­ای بطور نسبی بالا است.
2. ممکن است دانشجویان، دانش رایانه­ای کافی نداشته باشند که در اینصورت باید دوره­هایی را برای فراگیری دانش رایانه بگذرانند.
3. هزینه بکارگیری خطوط تلفن در آموزش بالا بوده و ممکن است پهنای باند کافی استفاده از روشهای مختلف آموزش وجود نداشته باشد.
4. مواردی لازم است که مدرسان با برخی از قوانین کپی برداری، نحوه­ی ارائه مطالب و موضوعات آموزشی آشنا شوند.
5. استفاده کنندگان از این آموزش، امکان استفاده از موارد تجربی را نخواهد داشت .

یادگیری الکترونیکی

یادگیری الکترونیکی، محصول بکارگیری تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در قلمرو آموزش است. در این نوع جدید آموزش، احتیاجی به حضور فراگیران در کلاسهای برنامه ریزی شده نیست. درواقع بخاطر انفجار اطلاعات، به رویکرد تازه­ای نیاز است. هدف آن است که به فراگیران، راهبردهای ضروری برای مدیریت اطلاعات پرحجم داده شود. در حرکت به طرف این هدف، مربیان دریافتند که تنها راه حل بلندمدت، ایجاد محیطی آموزشی است که در آن دانشجویان نه تنها به یادگیری بلکه به فراگیری نحوه یادگیری نیز بپردازند. به همین دلیل، هدف آموزش، حرکت به سمت رشد تفکر انتقادی و توانائی­های یادگیری خود راهبری است که بصورت تمام عمر، به فرد کمک نماید.

بطور ساده می­توان گفت، یادگیری الکترونیکی، استفاده نظام مند از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در تدریس و یادگیری است. یادگیری الکترونیکی به مجموعه­ی فعالیتهای آموزشی گفته می­شود که با بکارگیری از ابزارهای الکترونیکی خواه صوتی، تصویری، کامپیوتری، شبکه­ای و مجازی و غیره صورت می­گیرد. بعبارت دیگر، تمامی برنامه­هایی که از طریق شبکه­های کامپیوتری بویژه اینترنت، منجر به یادگیری می­شود یادگیری الکترونیکی می­نامند.

خصوصیات یادگیری مبتنی بر فناوری اطلاعات

از مهمترین خصوصیات یادگیری الکترونیکی، می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. دانش آموز محور بوده و نقش معلم بعنوان راهنما و تسهیل کننده است.
2. دوره­های آموزشی بصورت تعاملی(کاربرد تعاملی در امر یاددهی و یادگیری هستند).
3. برای تمامی گروه­های سنی و در همه جا و همه وقت با شعار7/24(24ساعت در7روز هفته)فعالیت دارد.
4. یادگیری، مشارکتی است. یادگیرندگان، معلمان و متخصصان را گردهم می­آورد.
5. یادگیری سریع، زنده و پویا درعین حال کم هزینه است.
6. یادگیری فردی، یعنی براساس علایق و توانایی­های فردی است، جامع، یعنی امکان استفاده از همه منابع و ابزارهای آموزشی و یادگیری مثل کلاس­های مجازی، شبیه سازی را دارد و فرصت­های آموزشی برابر را در اختیار همگان قرار می­دهد.
7. کلیه فعالیت­ها از جمله مدیریت، ثبت نام، دریافت شهریه و نظارت بر روی شبکه اینترنت انجام می­شود. بعلاوه کلیه خدمات آموزش مثل ثبت نام، آموزش و اعطای گواهی نامه از همین طریق قابل انجام است.
8. دروس، توسط استادانی که در محل­های مختلف قرار دارند تهیه می­شود.

انواع یادگیری الکترونیکی

یادگیری الکترونیکی را می­توان در یک تقسیم بندی کلی در دو سطح بیان داشت:

• یادگیری الکترونیکی بصورتOn line(متصل، برخط، همیشه در دسترس)؛ یعنی، آن دسته از آموزشهای از راه دور که از طریق مجموعه­ای از نرم افزارهای کاربردی و روش­های آموزشی مبتنی بر تکنولوژی و شامل آموزشهای کامپیوتری، وب، اینترنت و نیز مدرسه، کلاس و دانشگاه مجازی است.
• یادگیری الکترونیکی بصورتOff line(غیرمتصل) یعنی؛ قسمتی از آموزش الکترونیکی که بدون استفاده از شبکه وب و با تولیدCDهای آموزشی انجام می­گیرد. از خصوصیات آموزشOff line، آموزش خودکار یا خودآموز بدون ارتباط مستمر با معلم، محدودیت دسترسی به منابع آموزشی و عدم بهره مندی از امکاناتی چون چت و غیره می­باشد.

مزایای یادگیری الکترونیکی

تکنولوژی­های اطلاعاتی و ارتباطی، شبکه­های انعطاف پذیر هستند و منابع غنی را فراهم می­کنند که می­توانند فرصتی برای رشد یادگیرندگان باشند. از مزایای گوناگون یادگیری الکترونیکی می­توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. ارتقاء سریع و موثر سطح دانش مورد نیاز دانش آموزان، دانشجویان و فراگیران متناسب با نوع فعالیتهای آنان.
2. سهولت دسترسی به منابع متعدد و مختلف آموزشی.
3. افزایش نیروی انسانی مجرب و همگام با فناوری اطلاعات و ارتباطات روز.
4. امکان دسترسی فراگیر، منابع آموزش بصورت7/24(هفت روز در هفته و24ساعته).
5. گسترش آموزش برای همه، با هزینه بسیار کمتر.
6. کاهش زمان و هزینه رفت و آمد برای دانش آموزان، دانشجویان و فراگیران آموزشی.
7. امکان ثبت و ضبط فعالیت­ها و برنامه­های آموزشی، پیگیری مستمر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان.
8. اجازه تهیه و آماده سازی و ارائه مدل­های مختلف آموزشی توسط معلمان و استادان.
9. تسهیلات لازم و مناسب برای امر ثبت نام دانش آموزان و دانشجویان، خدمات تحصیلی و مشاوره­ای به دانش آموزان و اولیای آنان و سایر خدمات آموزشی.
10. افزایش انگیزه­ای آموزش فراگیران، ارتقای سطح یادگیری، خودکار بودن دانش آموزان و پرورش همه جانبه­ی استعدادهای دانش آموزان و دانشجویان.

چندرسانه­ای آموزشی

هر یک از انواع ابزارهای ارتباط، تولید، ذخیره سازی یا ارائه، یک رسانه است. درصورتیکه تعداد این ابزارها دو یا بیشتر شود به آنان چندرسانه­ای گفته می­شود. چندرسانه­ای از ترکیب و تلفیق چندرسانه تشکیل شده است. در اصل واژه­ی چندرسانه­ای زمانی بکار می­رود که رسانه ارتباطی با رسانه دیگری هماهنگ می­شود تا اطلاعات را به شیوه یکسان انتقال دهند. به هر روش انتقال اطلاعات با بکارگیری حداقل دو مورد از موارد زیر، چندرسانه­ای می­گویند؛ گرافیک، صوت، متن و تعامل(منظور از تعامل بطور معمول، اجزای هدایت کننده­ی برنامه رایانه­ای است). از میان تعاریف گوناگون چندرسانه­ای، می­توان از جمله موارد زیر را بیان کرد:

• چندرسانه­ای ترکیب متن، تصویر، صدا، انیمیشن و ویدئو است که رایانه یا هر وسیله الکترونیکی دیگری به شما ارائه می­کند.
• این واژه به جریانهای رسانه­ای هماهنگ اطلاق می­شود. یک نمونه حرکت هماهنگ، تصاویر و صداست(مانند تلویزیون یا فیلم امروزی) .
• واژه چندرسانه­ای به هر ترکیبی از دو یا چندرسانه اطلاق می­شود که با یکدیگر تلفیق شده­اند تا برنامه­های خبری یا آموزشی را بوجود آورند.
• چندرسانه­ای در رایانه­ها ترکیبی از متن، تصاویر، صدا، پویا نمائی و تصاویر ویدئویی است.
• چندرسانه­ای آموزشی ترکیب مهیج سخت افزار رایانه­ای است که به شما اجازه می­دهد ویدئو، پویا نمایی صدا، گرافیک و متن را با یکدیگر ترکیب کرده و برنامه­های آموزشی بسازید که از طریق صفحه­ی نمایش رایانه قابل عرضه باشد.

مزایای چندرسانه­ای در آموزش

کاربرد چندرسانه­ای­ها در موقعیت­های گوناگون آموزشی دارای مزایای فراوانی است که برخی از آنان عبارت است از:

الف) استفاده از حواس چندگانه برای یادگیری: در نظام­های آموزشی چند رسانه­ای، از حواس مختلفی چون بینائی، شنوائی و سایر حواس استفاده می­شود. دریافت محرک­های یادگیری از طریق حواس بیشتر به یادگیری پایدارتر و عمیق­تر می­انجامد.

ب) تمرین بیشتر برای رسیدن به حد تسلط: چندرسانه­ای چون یک معلم صبور و شکیبا عمل می­کند و با فراهم آوردن فرصت تکرار و تمرین به یادگیری هرچه بهتر مهارت­ها کمک می­کند.

ج) تسهیل مشارکت میان دانش آموزان: برخی از چندرسانه­ای­ها برگونه­ای طراحی می­شوند که نیازمند وجود مشارکت میان یادگیرندگان است.

د) کمک به دانش آموزان برای ایجاد ارتباط بین مفاهیم: آموزش و یادگیری مفاهیم درصورتیکه به ایجاد ارتباط بین مفاهیم منجر نشود نمی­تواند به ایجاد شناخت در یادگیرنده کمک کند. چندرسانه­ای، فرصتی برای ارتباط بین مفاهیم در اختیار یادگیرندگان قرار داد. فهم اصول و قواعد را آسان می­کند.

ه) انعطاف پذیر بودن برنامه در مقابل نیاز یادگیرندگان: برنامه­های چندرسانه­ای شاخه­ای یا غیرخطی می­تواند مطابق با نیازهای یادگیرندگان، آنان را در موقعیت های مناسب قرار دهند.

و) برقراری تعادل و رابطه­ی دوسویه با کاربر:عنصر تعامل، ویژگی مهم چندرسانه­ای است. ولف گرام بیان می­کند که افراد فقط15درصد از آنچه را که می­شنوند و25درصد از آنچه را که می­بیند بخاطر می­آورند، حال آنکه60درصد از آنچه را که با آن تعامل داشته­اند به یاد می­آرند. مدتی است اهمیت عوامل انگیزشی در طراحی چندرسانه­ای تعاملی شناخته شده است، یعنی نرم افزار باید برای کاربر جذاب باشد تا بتوانند مفید و موثر واقع شود. بنظر می­رسد بسیاری از یادگیرندگان دست کم در آغاز، جذب چندرسانه­ای تعاملی می­شوند.

منبع

جوانمرد، اعظم(1393)، تاثیر فناوری اطلاعات بر فرصت های برابر آموزشی، پایان نامه کارشناسی ارشد ،علوم تربیتی،دانشگاه مازندران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید