« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها
اهداف همکاری بین کتابخانه‌ای به شرح زیر است:
- بهبود کارآیی و کفایت کتابخانه‌های مشارکت کننده تا نیازهای مراجعه کنندگان را مرتفع سازند؛
- بهبود قابلیت دسترسی و دستیابی به منابع کتابخانه‌ای؛
- حداکثر استفاده از منابع کتابخانه‌ای موجود در اینجا منابع کتابخانه‌ای شامل منابع مالی، نیروی انسانی، اسناد، تجهیزات، وسایل و سایر تسهیلات کتابخانه است .
در رابطه با اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های جنوب شرق آمریکا ,سولی نت، را به عنوان نمونه‌ای از کتابخانه که در زمینه همکاری بین کتابخانه‌ای اهداف آنان مشخص شده است را ذکر می‌نماییم.برنامه‌های سولی نت، برای سال 2005 تا 2007 به تکامل تدریجی خدمات کمک می‌کند تا نیازهای فعلی و آتی کتابخانه‌های عضو را در سه حوزه تأمین نماید:
- سولی نت ، به فراهم آوری خدمات در برنامه‌های موجود که توسط اعضاء ارزشگذاری می‌شوند، از جمله آموزش مستمر، محصولات کتابخانه‌ای و منابع الکترونیکی، ارائه خدمات اُ. سی. ال. سی ادامه خواهد داد.
- همزمان با آن سولی نت، خدمات جدیدی را ایجاد می‌کند تا به کتابخانه‌ها کمک کند نقش مهم‌تری در جوامع خود داشته باشند. منابع دیجیتالی را به طور مؤثر در خدمات کتابخانه ادغام می‌کند، و از فرصت‌های یادگیری الکترونیکی استفاده می‌کند تا کارکنان کتابخانه‌ها را توانمندتر و کارآمدتر نماید.
- در حمایت از تمام برنامه‌ها و خدمات، سولی نت تقویت سازمانی را از طریق توسعه نیروی انسانی کارآمد و توانمند، به کارگیری وسایل الکترونیکی خود – سرویس، و کنترل هزینه مؤثر ادامه خواهد داد.
در واقع سولی نت، از رویکردهای متنوعی برای دستیابی به این اهداف، با تأکید بر مشارکت قوی، همیاری و ارتباطات مؤثر، استفاده می‌کند. در حمایت از جامعه کتابداری به طور اعم و اعضای خود به طور به اخص، سولی نت چهار هدف زیر را برای خود شناسایی کرده است:
- هدف اول: همکاری و مشارکت که این هدف بر ترویج همکاری بین کتابخانه‌ها و گروه‌های کتابخانه‌ای و حمایت از زیر ساخت‌های همکاری در منطقه تأکید دارد.
- هدف دوم: کتابخانه‌ها که به عنوان رهبران جامعه برای رسیدن به این هدف هستند، تلاش می‌شود تا کتابخانه‌های قوی در سراسر منطقه از طریق فعالیت‌هایی که ارزش و جایگاه آنها را درون جامعه افزایش می‌دهد، ایجاد شود.
- هدف سوم: خدمات، سومین هدف سولی نت است که در حقیقت فراهم آوری خدمات، هزینه سودمند با کیفیت خوب و به موقع برای رسیدن به منظور افزایش منابع اطلاعاتی اعضاء و بهبود تحویل اطلاعات و خدمات به مراجعان کتابخانه می‌باشد.
- هدف چهارم: تقویت سازمانی سولی نت که سعی دارد برای تمام اعضاء یک همکار و منبع مطلع، قابل اتکاء و قابل اطمینان باشد. به همین دلیل پیوسته سازمان خود را از جنبه‌های مختلف تقویت می‌کند .
بنظر می‌رسد در حوزه‌ی اهداف همکاری کتابخانه‌ها، که از طریق الکترونیکی صورت می‌گیرد، بحث ایزو کردن‌ها باشد که در گذشته محدود بوده و امروزه از خدمات ایزو هزاران اثر را می‌توان خلق نمود. در ایزو از اینکه منابع تکراری وارد کتابخانه شوند، ممانعت به عمل می‌آید. و می‌توان با این وسیله منابع جدید وارد کتابخانه نمود. در برنامه اهداف همکاری فعالیت کتابخانه طوری هماهنگ می‌شود که در جهت مرتفع ساختن نیاز مراجعان باشد. تا جایی که امکانات و تجهیزات اجازه می‌دهند، منابع را توسعه داد. این کار هم به نفع کتابخانه خواهد بود وهم جامعه که بتوانند به نحو مطلوب از آن استفاده نمایند. آسان سازی و سهولت دسترسی به منابع کتابخانه‌ها، می‌تواند در اهداف همکاری مفید واقع شود.
عمدتاً امروزه در شرایطی هستیم که چاره‌ای جز سیاستگذاری اطلاعاتی نیست. در این‌گونه موارد است که وقتی هر شخصی بتواند منابع مورد نیازش را در شرایط مطلوب بدست آورد، در زمینه مطالعه و پژوهش خود موفق‌تر خواهد بود. هنگامی که همه این موارد باعث شدند به هدف خود برسیم، معلوم می‌گردد که این راه را با موفقیت طی نموده‌ایم. در این صورت نیز ابتدا باید پی ببریم در چه شرایطی هستیم و چه امکاناتی داریم. در این زمینه آینده‌نگری وجود داشته باشد که یکی از آنها در رابطه با حیطۀ کاری مدیران می‌باشد کهبه همه‌ی امور سازمان خود تسلط کافی داشته باشند. در صورتی که مشکلات متوجه سازمان شد، مشکل را به نحو مطلوب برطرف نمایند. از طرف دیگر، توان مدیران در مدیریت کتابخانه‌ها به داشتن امکانات و تجهیزاتی است که در اختیار دارند.
اگر در زمینه امکانات و تجهیزات کمبود داشته باشند باعث می‌شود کتابداران با هم همکاری نداشته باشند. برای رفع چنین مشکلاتی در بین سازمان‌ها و کتابخانه‌ها از طریق موجبات همکاری بین کتابخانه‌ای و ابزارهای همکاری که فهرستگان مشترک و فهرست‌نویسی به صورت یکسان و… می‌باشد، می‌توان اقدام، و خلاء ناشی از آن را پر نمود. اگر در طرح‌های همکاری بین کتابخانه‌ای گردش اطلاعات ایجاد کنیم، محدودیت فضا را در نظر بگیریم و با اشتراک منابع، منابع مورد نیاز دیگر کتابخانه‌ها را در اختیار آنان قرار دهیم، اولین حسن این است که در وقت خواننده، هزینه‌ها و خیلی از موارد صرفه جویی صورت گرفته است.
و همانطور که می‌دانیم فقط در ارتباط است که می‌شود از تجربه و اندوخته دیگران بهره برد امروزه بحث ارتباطات در کتابخانه‌ها مطرح است با این روش می‌شود نظام همکاری و هماهنگی در بین کتابخانه‌ها را بوجود آورد. مهم‌ترین بحثی که در ارتباط و با اهداف همکاری کتابخانه‌ها وجود دارد اصلاح و بهینه سازی مجموعه‌ی عناوین موجود در کتابخانه‌ها، از جمله مجلات چاپی لاتین گروه‌های آموزشی دانشگاه، نصب نسخه‌های جدید نرم افزارهای کتابخانه و ویرایش آن به منظور استانداردسازی خدمات کتابخانه‌ای، برگزاری دوره‌های آموزشی برای کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی به منظور آشنایی بیشتر با خدمات و اهداف همکاری بین کتابخانه‌ها و گسترش ارتباط بین دانشگاه‌ها به منظور تأمین منابع مورد نیاز کاربران می‌باشد.
همکاری بین کتابخانه‌ای؛ غنی کردن کتابخانه‌های کوچک
در جهان کتابداری و اطلاع‌رسانی بحث‌ها و مسائل بسیاری مطرح است که همگی در راستای بهبود وضع کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و بهینه کردن خدماتی است که این نهادهای فرهنگی ارائه می‌کنند که در نتیجه همه این تلاش‌ها به مراجعین منتهی می‌گردد. از میان همه مسائل و مباحث باید به دو مسأله اشاره کرد: سرنوشت کتابخانه‌های بزرگ چیست؟ و تا چه حد می‌توانند رشد کنند؟ گران شدن قیمت مواد کتابخانه‌ای، بالا رفتن هزینه‌ها و کاهش بودجه کتابخانه‌ها در بعضی موارد و گاه عدم تطبیق افزایش هزینه‌ها و نیازها.
از آنجایی که هیچ کتابخانه‌ای قادر نیست کلیه آثار منتشره حتی در یک رشته را در سطح بین المللی فراهم آورد و حتی اگر امکان چنین کاری وجود داشته باشد، چنانچه عوامل دیگری چون سازماندهی درست و فراهم آوردن امکان دستیابی به منابع نباشد طبیعی است که کار مثبتی انجام نخواهد گرفت. سالهاست که مسأله همکاری بین کتابخانه‌ها به منظور کاهش سرعت رشد کتابخانه‌های بزرگ و غنی‌تر کردن مجموعه کتابخانه‌های کوچک در اثر انجام این فرآیند، مطرح است و حتی برنامه‌هایی با عنوان‌های متفاوت در سراسر جهان در حال اجراست که هر چند روش‌ها متفاوت است اما همگی می‌کوشند امکان استفاده از منابع موجود در کتابخانه‌های عضو این همکاری را برای آحاد جامعه فراهم آورند.
در ایران نیز فعالیت‌های چند در این راستا انجام گرفته که همگی ناکام مانده‌اند که از آن جمله می‌توان به طرح امانت بین کتابخانه‌ای که در واقع به خدمات فتوکپی خلاصه می‌شود، اشاره کرد. طرح دیگر تعمیم خدمات کتابخانه‌های تخصصی به افراد غیر عضو است که آن هم با مشکلات بسیاری روبه‌روست از جمله نارضایتی کتابداران کتابخانه‌های عضو طرح. از آنجایی که هیچ کتابخانه‌ای قادر نیست کلیه آثار منتشره حتی در یک رشته را در سطح بین المللی فراهم آورد و حتی اگر امکان چنین کاری وجود داشته باشد، چنانچه عوامل دیگری چون سازماندهی درست و فراهم آوردن امکان دستیابی دخالت نداشته باشند، طبیعی است که کار مثبتی انجام نخواهد گرفت .
اگر بصورت جدی اجرای برنامه‌ی همکاری و اشتراک منابع را دنبال کنیم، لازمه آن بوجود آوردن سازمان‌هایی برای به اجرا درآمدن برنامه‌های جامعی به منظور همکاری و اشتراک منابع می‌باشد. اگر این امر همانطور که در بالا اشاره شد در بین کتابخانه‌های کوچک شروع شود، بهتر است زیرا به این وسیله می‌توان تجربه‌های بسیاری را کسب نمود و برای راه اندازی طرح‌های همکاری در کتابخانه‌های بزرگ و دارای منابع عظیم بکار برد. در این بین سازمان‌ها، جهت تحقق اهداف طرح‌های همکاری، با ایجاد پایگاه‌های مناسب در مناطق مختلف در جهت تحقق اهداف طرح‌های همکاری پیش بینی‌های لازم را می‌کنند تا در بین راه دچار مشکل نشود.
همکاری بین کتابخانه‌ها درمان نه پیشگیری
همکاری بین کتابخانه‌ها، مفهومی است که در اواخر قرن بیستم در عالم کتابداری مطرح شده است. در واقع در هر شماره از نشریات کتابداری مطلبی درباره همکاری کتابخانه‌ها ذکر می‌شود. ما در تلاش‌های خود در جهت غلبه بر بسیاری از موانعی که با آنها مواجه هستیم به همکاری کتابخانه‌ها به عنوان یک نوش‌دارو نگاه می‌کنیم. در بیشتر موارد بخش ویژه‌ای را به منظور انجام مسئولیت‌های کاری این گونه طرح‌ها بوجود آورده‌اند. نمونه اخیر، فعالیت آموزش عالی آمریکاست که به درستی می‌توان آن را در حوزه «همکاری کتابخانه‌ای» جای داد.
این فعالیت در یک مجموعه گزارش سه گانه که توسط انجمن دانشگاه‌های آمریکا منتشر شد منعکس گردیده است. این سازمان تقریباً از 60 دانشگاه بزرگ و معتبر در کشور تشکیل شده است. تقریباً از سه سال پیش، سه وظیفه را جهت مقابله با مسائلی که کتابخانه‌های تحقیقاتی آمریکا با آن روبه رو هستند، مطرح کردند. یکی از آن وظایف عبارت است از: تلاش‌های همکارانه‌ای که هدفش تأمین دسترسی به اطلاعاتی است که برای فعالیت‌های مؤثر و کارآمد دانشگاه‌ها ضروری است. همکاری کتابخانه‌ها در سطح وسیع‌ترین مفهوم خود عبارت است از: کار مشترک بین دو یا چند کتابخانه به منظور تهیه و تدارک خدمات بهتر برای مراجعه‌کنندگان. با توجه به یک موافقت‌نامه مشترک اقدام به مجموعه‌سازی برای کتابخانه‌های کودکان می‌نماید. اکثر اوقات کتابخانه‌ها به این دیل اقدام به همکاری می‌کنند که پول کافی ندارند تا به تنهایی کار خود را پیش ببرند.
وقتی عضو یک کتابخانه‌ی تعاونی یا یکی از اعضای طرح همکاری میشوید صاحب کتابخانه‌ای هستید که هرگز همان نخواهد ماند. منظور این است که شرکت در یک تشکل تعاونی ایجاب می‌کند که هر یک از مؤسسات عضو نسبت به روش‌ها و ساختار داخلی خود تجدید نظر کنند و روش‌ها را به دقت تغییر دهند. یا حداقل اگر تمام ساختارش را تغییر نمی‌دهند آن بخشی را که با دیگر اعضاء مشترک هستند و همکاری دارند مورد تجدید نظر و اصلاح قرار دهد. همچنین تعهد دیگری که وجود دارد این است که هر یک از شرکاء توافق کنند چه مواردی را امانت بدهند.
به منظور تأمین این تعهدات است که همه اعضاء باید روش‌های داخلی و سیاست‌هایشان را مرور کنند. پیش از هر چیز کتابخانه‌ها باید تصمیم بگیرند که کدام منابع مجاز برای امانت به سایر کتابخانه‌هاست و یا کدام یک از مجموعه‌های ویژه (تخصصی) می‌تواند به سایر مؤسسات ارسال گردد؟ در مورد نسخ خطی کم اهمیت‌تر چه تضمینی را باید اتخاذ نمود؟ حتی ممکن است لازم باشد که به منظور تأمین نیروی انسانی بیشتر، بودجه محلی را مورد تجدید نظر قراردهند یا وجوهات ویژه‌ای برای آن منظور کنند. به عبارت دیگر سرعت و دقت در این امر بستگی به طرح‌ریزی و سیاست‌هایی دارد که از قبل تعیین شده است.
در حوزه اشتراک منابع توفیق ما به کارآیی سیستم‌های تحویل متکی خواهد بود. در حالی که بعضی از مراجعین راضی هستند که برای دسترسی به منابع خود به مدت نامحدودی انتظار بکشند. اکثر آنها هنوز می‌خواهند حتی الامکان به منابع زود دسترسی پیدا کنند. گاهی اوقات سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رود، به هدف خود می‌رسند.
هم‌چنان‌که به سوی ایجاد تعاونی‌های کتابخانه‌ای حرکت می‌کنیم باید به دقت فکر کنیم، به خاطر بسپاریم: هنگامی که یک همکاری کتابخانه‌ای ایجاد می‌گردد هرگز نباید متوقف شود. ما باید برای آنچه که می خواهیم تأسیس کنیم دقیق باشیم و به خاطر بسپاریم که همکاری کتابخانه‌ای فراتر از آن است که ما آن را پیموده‌ایم. مدیران در حوزه فعالیت خود، دانشگاه ها، جوامع و مدارس همیشه در جستجوی راه‌هایی هستند که هزینه‌های خود را کاهش دهند. در مقابلِ قدرت تولید و خدمات تأثیر نامطلوبی از این قضیه نگرفته‌اند. معمولاً نگرش بهتر، صحبت کردن درباره خدمات در حال گسترش، بوجود آمدن اطلاعات بیشتر با همان قیمت سابق و قابل دسترس بودن اطلاعات است، تا سخن گفتن در مورد صرفه‌جویی‌هایی که ممکن است تحقق یابد. بالاخره به خاطر داشته باشید که وقتی همه چیز گفته شد و انجام گردید، خود شاهدی بر اجراهستند.
مسئله این نیست که چگونه طرح‌های خود را ارائه دهیم، چگونه آنها را توصیف کنیم، بلکه مسئله این است که بتوانیم آنها را که گفتیم تحقق بخشیم و بتوانیم ادعا کنیم که موفق هستیم. در جهانی با منابع محدود، ضرورتاً کتابخانه‌ها ناچار به از خود گذشتگی هستند. همه باید آرزوهای خود را تا آنجا که واقعیت‌های اجتماعی زندگی را منعکس سازد تعدیل کنیم. حتی همانطور که بیشتر به سمت جامعه اطلاعاتی حرکت می کنیم، باید این حقیقت را بپذیریم که هیچ یک از مؤسسات ما نمی‌توانند به طور مستقل وجود داشته باشند. به طوری که ناچار خواهیم بود روش‌های همکاری را توسعه دهیم، تا نیازهای اطلاعاتی جامعه‌ی «استفاده کننده» را تأمین کنیم. همان گونه که به این سو حرکت می کنیم نباید عقب بمانیم. باید راهی راکه در آن قدم گذاشته‌ایم، بفهمیم و واقعیت‌های وضعیت در حال اقدام را درک کنیم .
چنانچه همکاری بین کتابخانه‌ها همانگونه که در نوشته بالا به آن پرداخته شده، اگر به شکل درمان نگاه شود نه به عنوان پیشگیری، راه حل خوبی خواهد برای اینکه به صورت فعال و جدی به این امر پرداخته شود. تا بتوان برای توسعه همه جانبه کتابخانه‌ها که سرمایه‌های اصلی علم و دانش در آن وجود دارد تلاش‌های درخور و شایسته انجام داد.
منبع
مهری،فریبا(1392)، راهکارهای ایجاد طرح‌های همکاری ؛امانت بین کتابخانه‌ای، اشتراک منابع در کتابخانه‌ها،پایان نامه کارشناسی ارشد،کتابداری واطلاع رسانی،دانشگاه آزاداسلامی همدان
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید