« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »کتاب خوانی و ارتباط آن با رادیو
از گذشته های دور، کتاب به عنوان یکی از ابزارهای آموزشی مورد توجه بوده است. مطالعه و بهره گیری از تازههای علمی، در روح آدمی موثر است و سبب پیشرفت و تعالی خواهد شد. تجربه جهانی نشان میدهد که رشد و توسعه تمدنها، در رشد فکری و فرهنگی هر جامعه ریشه دارد و بدون رشد فرهنگ کتابخوانی در جوامع نمیتوان به تعالی هیچ تمدنی دل خوش کرد. بدون شک، ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی موجب رشد فرهنگی و علمی هر کشوری خواهد شد.”مطالعه” كه فرهنگ لغت “عميد” آن را “اطلاع يافتن از چيزي با ادامه نظر در آن” معني كرده است، نه تنها زير بناي “پژوهش” و نخستين گام براي تحقيق است بلكه به عقيده كارشناسان جزء نيازهاي روحي و معنوي انسان نيز محسوب مي‌شود.
کتاب میراثی ماندگار، پدیده ای باشکوه و با ارزش و عنصری رشد آفرین و روشنگر در پهنه زندگی بشر است. افتخار ما نیز در این است که فرهنگ باورهای دینی ما – یعنی آیین مقدس اسلام – مبتنی بر ارزش بینش و دانش و ارجمندی کتاب و نگارش است و خداوند منان معجزه ابدی آخرین و محبوب ترین فرستاده اش را یک کتاب قرار داده است، قرآن کریم سرامد همه کتابهای عظیم است. همچنین پیشینه فرهنگی ما و شمار کتابها و کتابخانه ها در عصر شکوفایی تمدن اسلامی و اهتمام دانشمندان اسلامی و ایرانی در پدید آوردن آثار ارزشمند جهانی، همه و همه ناظر بر اهمیت کتاب و کتابخوانی است.در فرهنگ كهنسال و گهربار ايران اسلامي، كتاب همواره عزيزترين مونس و همراه آدمي بوده و اهل كتاب همواره از منزلتي ارجمند در ياد، خاطره و منظر عمومي جامعه برخوردار بوده اند.
اين وصف اگر در ترويج فرهنگ كتاب و كتابخواني همتي مداوم و سنجيده به كار بسته نشود، سايه سستي و غفلت بر اين رسانه نوشتاري مستولي خواهد شد و جاي حضور و انس دلنشين و تعالي بخش كتاب را سرگرميها و دل مشغوليهاي كم ارج خواهد گرفت. در اين ميان، رسانه مي تواند در پي نقش رساناي خويش همچون مدرسه اي بزرگ بر تمامي حيات انساني پرتو اندازد و در ترويج فرهنگ والاي كتابخواني گام هاي موثري بردارد.
در عصر حاضر که آن را “عصر اطلاعات” میخوانند، به بهرگیری از منابع گوناگون اطلاعاتی به عنوان منابع مختلف تغذیه بشر توجه شده است. جوامع اطلاعاتی برای آنکه شهروندانی فرهیخته و با سواد داشته باشند، باید از راههای مختلف، اطلاعات مناسب و لازم را در اختیار آنان قرار دهند. با این روش، افراد در زمینههای گوناگون رشد رشد می کنند و علاوه بر داشتن تخصصهای مورد نیاز جامعه، از بینش و دانشی برخوردار میشوند که برای هر شهروند و برای گذراندن یک زندگی متفکرانه لازم است.
اصل کلام این که فرهنگ کتاب خوانی بسیار ارزشمند است و باید کودک را از همان زمان طفولیت، با مطالعه و کتاب آشنا کرد. از همان زمان که مادر برای کودک لالایی می خواند، باید ذهن او را از طریق کتابهای مصور با تصویرخوانی آشنا ساخت و خاطره ای از کتاب در ذهنش به وجود آورد. نبودن کتاب در سبد مصرفی خانوادهها به هر دلیلی که باشد، نشانه ای از نبود فرهنگ کتابخوانی در جامعه است و باید با شناخت موانع کتابخوانی و رفع آنها کاری کرد که کتاب در فهرست نیازهای ضروری خانوادهها قرار گیرد. از سوی دیگر، همان گونه که کتابها، مجله ها و فرم های چاپی، افراد را در معرض اطلاعات متنوع قرار می دهند، رسانه های دیگری چون رادیو،تلویزیون، رادیو و اینترنت به ما کمک میکنند دانش خود را در زمینه های گوناگون افزایش دهیم.. رادیو، یکی از وسایل ارتباطی جذاب و نیرومندی است که معمولاً سرگرمی جالب توجهی برای گروه های سنی کودک، نوجوان و بزرگسال است. آنها به دلایلی چون تفریح و سرگرمی، کسب آگاهی و مهارت یافتن در برقراری ارتباط اجتماعی، به گوش دادن برنامههای رادیویی میپردازند.
وسایل ارتباط جمعی به ویژه رادیو در تغییر ارزشها، سنت ها، باورها، اعتقادات و نگرش افراد جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان نقش بسزایی دارند. اگر بتوان از طریق وسایل ارتباط جمعی، تغییر و تحول فرهنگی مناسبی به وجود آورد و جامعه را به سوی ارزشها و اعتقادات و باورهای صحیح هدایت کرد، می توان گفت زیربنای توسعه و پیشرفت فرهنگی و اجتماعی فراهم آمده است. بر این اساس، رسانه های یاد شده در زندگی کودکان و نوجوانان نقش مهمی ایفا میکنند. از این رو، مطالعه و تحقیق درباره اثر رسانه ها بر ابعاد گوناگون شخصیت این قشر، اهمیتی شایان توجه دارد. رسانه های ارتباط جمعی به سبب داشتن ویژگیهای خاص میتوانند پیام مورد نظر فرستنده را در محیطی وسیع منتشر کنند. بدین ترتیب، تعداد مخاطبان بیشتری برای این رسانهها وجود دارد.رسانههاي ارتباط جمعي ميتوانند در ترويج فرهنگهاي سازنده موثر واقع شوند و كتاب را به عنوان ماندگارترين عنصر فرهنگي به جامعه بشناساند. رسانه ميتواند تاثير شگرفي در ترويج كتاب و كتابخواني گذارده مردم را در جهت استفاده از منابع مكتوب فرهنگي و علمي تشويق نموده و در اين راستا موجبات توسعه علمي- فرهنگي جامعه را موجب گردد. اميد است با بكارگيري روشهاي تبليغات رسانه اي نوين شاهد برانگيخته شدن ذوق و شور مطالعه در بين تمام اقشار جامعه باشيم.
کتاب و کتابخوانی از منظر قرآن
دین مبین اسلام و کلام الله مجید برای مطالعه و کتابخوانی و کسب علم ارزش و اعتبار خاصی قائل شده است. اهمیت کتابخوانی در اسلام به قدری است که معجزة پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب است و در این مقدس هم اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم، و علم توأم شده است.
معانی اصطلاحی کتاب از دیدگاه قرآن
امروزه، آنچه در وهلة نخست از لفظ کتاب به ذهن انسان متبادر میشود آن است که از چندین برگ نوشتة دستنویس یا چاپی و مجلد پدید آمده باشد. اما این واژه در معنای اصطلاحی آن به هر چیزی که معانی و مفاهیم و دانش را ثبت و ضبط نماید و آن را منتقل کند با اینکه حتی صفحه و لوحی نداشته باشد و با قلم نیز نگاشته نشده باشد، اطلاق می شود. در قرآن کریم از سه دیدگاه معانی اصطلاحی کتاب مد نظر قرار گرفته است:
- اطلاقی که قرآن در لفظ «کتاب» کرده، کتابهایی هستند که مشتمل بر شرایع دین بوده و بر انبیاء علیهم السلام نازل شده است. «کتاب انزلناه الیک مبارک». «این قرآن بزرگ کتابی مبارک و عظیم الشأن است که بر تو نازل کردیم». «تلک آیات الکتاب و قرآن مبین». «این است آیات کتاب خدا و قرآنی که راه حق و باطل را روشن و آشکار می کند».
- اطلاقی که قرآن در لفظ «کتاب» کرده، کتابهایی هستند که اعمال بندگان را اعم از نیکی و بدی ضبط میکنند. «یوم تجد کل نفس ما عملت من خیرٍ محضراً و ما عملت من سوء». «روزی که هر کس کار نیکو کرده همه را پیش روی خود حاضر بیند و آنچه بد کرده…». «هذا کتابنا ینطق علیکم بالحق انا کنا نستنسخ ما کنتم تعلمون». «این کتاب ماست که به حق با شما سخن می گوید ما آنچه را که انجام می دادید می نوشتیم».
- اطلاقی که قرآن در لفظ «کتاب» کرده، کتابهایی است که جزئیات نظام عالم و حوادث واقعه در آن را ضبط می کند که یکی از آن این است که مطالب نوشته شده در آن به هیچ وجه تغییر نمی پذیرد. مانند «و ما یعزب عن ربک من مثقال ذره فی الأرض و لا فی السماء و لا اصغر من ذلک و لا اکبر الا فی کتاب مبین». «در همة زمین و آسمان از خدای تو پنهان نیست و کوچکترین ذره و بزرگترین از آن هر جه هست همه در کتاب مبین حق و (لوح علم الهی) مسطور است». همچنین در آیاتی چند مثل آیة ذیل منظور از کتاب همان نوشته ای است که با قلم نوشته شده است: «و کتبنا له فی الألواح من کل شی موعظه و تفصیلاً لکل شیء». «و در الواح (تورات آسمانی) از هر موضوع برای نصایح و اندرز و هم تحقیق هر چیزی (برای علم و معرفت) به موسی نوشتیم».
اهمیت کتاب و کتابخوانی از دیدگاه قرآن
قرآن آنقدر برای کتاب، مطالعه و دانش اهمیت قائل است که از کتاب به عنوان معیاری برای تقسیم جوامع یادمیکند. واژة کتاب جزء مفاهیم اساسی قرآن است. اصطلاحات اساسی در میان خود الگوی تمام واژگانی را میسازند که خود افراد نمایندة آن هستند. قرآن تصویر تازه ای از کتاب و مفهوم اصطلاحی آن به دست می دهد. اصطلاح اهل کتاب، اصطلاحی است که بخشی از مفهوم جدید را مینماید. قرآن همة افراد بشر را به دو گروه بر پایة کتاب تقسیم می کند: 1) اهل کتاب و 2) غیرکتابی و یا امی، یعنی کسانی که برایشان کتاب فرو فرستاده نشده است و بدون کتاب و امی هستند و این دو گروه به شدت مخالف یکدیگرند. از این مخالفت آشکار در چند آیة قرآن سخن رفته است: مثلاً «قل للذین اوتوا الکتاب و الامیین…». «به آنان که کتاب به ایشان داده شده است و به امی ها بگو…».
از بیانات فوق به خوبی اهمیت کتابت و ثبت دانش مشخص می شود به طوری که اگر انسان ها کتاب نداشتند و خواندن و نوشتن نمیدانستند، حجت بر آنها تمام نمی شد و قادر به حفظ میراث فرهنگی و تاریخ گذشتگان خود نمیشدند. همچنین، بدون علم و دانش و مطالعه و تحقیق و تفحص در آثار گذشتگان و رشد و توسعه و پیشرفت در حال حاضر امکان پذیر نبوده و چراغ راهی برای آینده در مسیر تعالی و تکامل همه جانبة انسان برافروخته نمیشد. اهمیت کتاب در ثبت و ضبط اطلاعات و انتقال آن به نسل های آینده تا حدی است که معجزة پیامبر اسلام(ص) از نوع کتاب است و قرآن به عنوان یک کتاب آسمانی مقدس وسیلة هدایت و رستگاری انسان ها در طی سالیان طولانی تا زمان ظهور منجی عالم بشریت است.
کتاب و کتابخوانی اگر در جوامع بشری به طور جدی و اصولی مورد توجه قرار گیرد، موجبات تعالی فکری و روحی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آنان را به همراه خواهد داشت. همانطور که در گذشته تمدنهای تاریخ ساز و مهم در سایة توجه و برنامه ریزی در خصوص تعلیم و تعلم و دانش اندوزی موجبات توسعه و پیشرفتهای همه جانبة خود را فراهم کرده بودند. در حال حاضر هم کشورهایی که به کتاب و کتابخانه و مراکز تحقیقی و آموزشی خود توجه بسیار دارند، جزء کشورهای پیشرفته و توسعه یافته هستند. قرآن ما را به مطالعه و اندیشه در احوال گذشتگان و عبرت گرفتن از سرگذشت آنان فرا میخواند.
بیشتر کتاب هایی که توسط اندیشمندان به اشکال مختلف و بر محمل های اطلاعاتی مختلف از کاغذ گرفته تا منابع الکترونیکی عصر حاضر نگاشته می شوند همگی مبیّن واقعیات و جریاناتی از عالم طبیعت و ماورای طبیعی است که انسان ها باید آنها را به دست آورد تا از این طریق رفاه و آسایش جسمی و روحی و اجتماعی خود را فراهم آورده و آسمان ها و زمین را به تحت سلطة دانش خود درآورد و از این طریق به کشف قدرت لایزال الهی و عجز و ناتوانی خود در قبال علم و قدرت الهی نایل آید و به عظمت پروردگار خویش پیببرد و موجبات رستگاری نهایی و جاودان خود را فراهم آورد.
منبع
امامی، اکرم(1392)، تحلیل محتوای برنامه های رادیویی شبکه فرهنگ پیرامون موضوع کتاب و کتاب خوانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه آزاد اسلامي
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید