پیداکردن راه حل های مختلف

هنگامی که مسئله یا مشکل دقیقاً مشخص و معلوم شد، فرد باید بکوشد تا راه حل هاي مختلفی را براي مشکل خود پیدا کند. براي این کار، فرد باید ذهن خود را باز نگه دارد، آن را سانسور نکند و هر راه حلی را که به ذهنش میرسد؛چه خوب و چه بد؛ در نظر بگیرد و همچنین با دیگران مشورت کند. نکته مهم در این مرحله، کمیت راه حلهاست و نه کیفیت آنها؛ زیرا در این مرحله، راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرار نمیگیرند. فرض بر این است که کمیت، تولید کیفیت میکند و هر چه فرد راه حل هاي بیشتري در اختیار داشته باشد، امکان حل مؤثر مشکلات نیز بیشتر میشود. علاوه بر این، آموختن حل مسئله و تصمیم گیري، بر احساس فرد از خود و دیگران اثر میگذارد.حل مسئله، بر ادراك افراد، از کفایت خود، اعتماد به نفس و عزت نفس آنان اثر دارد و بنابراین تأثیر زیادي در سلامت روان دارد.

همراه با ارتقاي سطح بهداشت روان، انگیزه هاي فرد در مراقبت از خود و دیگران، پیشگیري از بیماري هاي روانی، پیشگیري از مشکلات بهداشتی و مشکلات رفتاري افزایش مییابد. یکی از روش هاي پیداکردن راه حل براي مشکلات، روش ؛  بارش مغزی است. بدیهی است که صورت مسئله هاي مختلف، ممکن است به راههاي مختلف براي حل مسئله منتهی شود. همه راه حلی که به ذهن میرسد -چه خوب و چه بد- چه مثبت و چه منفی، باید نوشته شوند این امر به دو دلیل است: اولا، هنگامی که فرد ذهنش را باز میکند، بسیاري از راه حل هایی را که قبلاً آموخته است ولی به دلیل این که مدتهاست آنها را به کار نبرده فراموش کرده، از نهانخانه مغز فراخوانده میشود و دوباره آنها را به همان شکل یا در شکلی جدید به کار میبرد. این خود منجر به افزایش اعتماد به نفس فرد می شود. ثانیا، هدف این مرحله دست یافتن به راهحل هاي متعدد است. چیستی و چگونگی راه حل ها مهم نیست. زیرا در این مرحله راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرار نمی گیرند. اما این نکته ضروري است که در روش بارش مغزي، فرد مجاز به ارائه راه حل هایی می باشد که نه به خودش و نه به دیگران صدمه وآسیب برساند.

تصمیم گیری

انسانها به میزان زیادي خود سرنوشت خود را رقم میزنند و تصمیم گیري ابزاري است که این کار را براي آنها انجام میدهد. تصمیم گیري، فرآیند پیچیده اي است شامل انواع مختلف توانایی هاي فکري و نیز آگاهی از عوامل مختلفی که بر این مقوله تأثیر میگذارد. تصمیم گیري هاي درست، در ارتقاء رفتارهاي سالم، مثبت و قابل پذیرش و به طور کلی یک آینده مثبت نقش مهمی دارد و تصمیم گیري هاي اشتباه ممکن است بر جنبه هاي مختلف زندگی و آینده فرد تأثیر منفی بگذارد.توجه به این نکته ضروري است که تصمیم گیري؛به دلیل اهمیت خاصی که دارد  خود می تواند به عنوان یک مهارت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد. اما به دلیل شباهت بسیار زیاد بین فرایند حل مسئله و تصمیم گیري، این دو مهارت در یک مبحث آورده شده وتنها به ذکر تفاوت ها ي ظریف و مهم بین این دو فرآیند پرداخته ایم.

در این مرحله تک تک راه حل هایی که در مرحله قبل شناسایی شده بودند، مورد قضاوت و ارزشیابی قرار میگیرند. براي این کار، افراد باید پیامدها و قابلیت دسترسی هر راه حل را قبل از استفاده از آن، پیش بینی کنند . چنین کاري احتمال استفاده از راه حل هایی را که پیامدهاي قبلی و خطرناك به همراه دارد، کاهش میدهد. در تصمیم گیري، فرد با موقعیت یا تکلیفی رو به روست که براي آن چندین جواب وجود دارد و فرد باید این جسارت و شهامت را داشته باشد که از بین گزینههاي موجود، یک گزینه را به عنوان مناسبترین گزینه انتخاب کند. اما در حل مسئله، فرد با موقعیت یا تکلیفی روبه روست که هیچ جوابی براي آن ندارد وحل آن مستلزم استفاده از دانش و اصول آموخته شده پیشین در ترکیبی تازه است.گرچه شجاعت وجسارت براي روبرو شدن و برخورد با مسائل ضروري است ،اما به نظر می رسد این عنصر نقش اساسی تري را ایفا می کند.

مراحل تصمیم گیری منطقی

مرحله اول – مشخص کردن موقعیت تصمیم گیري

براي تصمیم گیري درست، افراد باید آگاه باشند که در یک موقعیت تصمیم گیري قرار دارند و باید تصمیم گیري کنند. گاه افراد آنقدر سریع، خودکار و بدون فکر تصمیم می گیرند که اصلاً متوجه نمی شوند تصمیم گیري کرده اند. بنابراین ممکن است خود را مسئول پیامدهاي آن نیز ندانند؛ ولی در واقع عمل تصمیم گیري یا انتخاب بین دو یا چند چیز صورت گرفته و در برابر این تصمیم، مسئول هستند.

مرحله دوم – شناسایی حق انتخابهاي موجود در یک موقعیت

تصمیمها شامل انتخاب هاي سیاه و سفید نیستند و در اکثر موارد، حق انتخابهاي متعددي در یک موقعیت تصمیم گیري وجود دارد. شناسایی این انتخابهاي مختلف مستلزم استفاده از فرآیند تفکر خلاق است و براي تحریک تفکر خلاق، بارش فکري یعنی عدم انتقاد از ایدهها، خوشآمدگویی به هر ایده اي و اهمیت دادن به کمیت و نه کیفیت، روش مفیدي است. علاوه بر این، معمولاً مشورت با سایر افراد نیز انتخاب هاي دیگري را به میان می آورد. نکته مهم در این مرحله تأکید بر یافتن حق انتخابهاي بیشتر و بیشتر است، زیرا هر چه انتخاب هاي موجود در یک موقعیت بیشتر باشد، امکان یک تصمیم گیري منطقی نیز افزایش می یابد.

مرحله سوم – ارزیابی انتخاب هاي موجود

تصمیم گیري منطقی، مستلزم ارزیابی انتخاب هاي موجود براي گرفتن بهترین تصمیم است . ارزیابی انتخاب هاي مختلف بر اساس پیشبینی پیامدهاي مثبت و منفی کوتاه مدت و بلند مدت براي خود و دیگران صورت میگیرد. پیامدهاي مربوط به خود، شامل هماهنگی با اهداف و ارزشها، میزان زمان و کوشش لازم، میزان پاداش محسوس، هزینه یا پاداش هیجانی، تأیید یا عدم تأیید دیگران و آسایش و راحتی فیزیکی میباشد. پیامدهاي مربوط به دیگران، بستگی به ماهیت تصمیم داشته و بهترین راه براي ارزیابی پیامدهاي احتمالی تصمیم مورد نظر براي دیگران، در میان گذاشتن آن با خود آنهاست.

 مرحله چهارم – انتخاب بهترین حق انتخاب و برنامه ریزي براي اجراي تصمیم

در این مرحله با توجه به پیش بینی پیامدهاي مثبت و منفی، بهترین مورد انتخاب و تصمیم گیري انجام میشود. نکته مهم در این مرحله آن است که همیشه بهترین انتخاب، گزینه اي که کمترین پیامدهاي منفی و بیشترین پیامدهاي مثبت را به همراه دارد، نیست؛ زیرا وسعت و طول دوره تأثیري که یک پیامد بر حوزه هاي مختلف زندگی و آینده فرد میگذارد، نیز حائز اهمیت است. پس از اینکه تصمیم گیري انجام شد، باید چگونگی اجراي آن نیز به بهترین نحو برنامه ریزي و یک طرح اجرایی ریخته شود. این طرح باید ساختار واضحی داشته باشد و در آن گام هاي مختلف براي عملی کردن تصمیم، موانع و مشکلات احتمالی و راه هاي غلبه بر آن و نیز منابع حمایتی روشن شده باشند.

مرحله پنجم- اجراي تصمیم و ارزیابی آن

در این مرحله، تصمیم به مرحله اجرا درمیآید و سپس هم چگونگی اجراي طرح عمل و هم پیامدهاي واقعی اجراي تصمیم مورد ارزیابی قرار میگیرند. در مواردي که پیامدهاي واقعی با اهداف مورد نظر هماهنگ نیستند، لازم است فرآیند تصمیم گیري مجدداً مورد بررسی قرار گیرد. تصمیم هاي منطقی شامل توجه به بازخوردها و عمل کردن براساس آن هاست.متخصصان علوم رفتاري به منظور تصمیم گیري، روش هاي مختلفی را پیشنهاد می کنند اما مهمترین آنها عبارتند از:

• روش اگر … آنگاه

یکی از روش هاي پیشبینی پیامدها، روش ؛  اگر…آنگاه  است. مقصود از این روش آن است که در مورد راه حل خوب فکر کنیم و به خود بگوییم اگر از این راه حل استفاده کنم آنگاه آن اتفاق خواهد افتاد.

• جداول تصمیم گیري

جداول تصمیم گیري، جدول هایی هستند که به شما کمک میکنند کیفیتها را به کمیت تبدیل کنید و با عدد و رقم به شما جواب میدهند. هنگام استفاده از جدول تصمیم گیري، شما باید مزایا و معایب هر راه حل را بنویسید و به هر گزینه امتیازي اختصاص دهید. امتیازات میتوانند هم مثبت باشند و هم منفی. شما میتوانید به بهترین گزینه امتیاز 1+ و به بزرگترین عیب امتیاز 1- بدهید و بعد امتیاز بقیه را در مقایسه با این دو حد  تعیین کنید. سپس براي هر راه حل، مجموعه امتیازات را حساب کرده و میانگین بگیرید. بالاترین میانگین ، بهترین راه حل میباشد. این نحوه اجراء به عنوان یک قرارداد، کار شما را ساده میکند.

• بازنگری

پیش از آنکه خود را به اجراي راه حلی متعهد کنیم، لازم است یک بازنگري نهایی انجام شود . همچون سایر موارد مربوط به فرایند حل مسئله، طول مدت زمان بازنگري و شیوههایی که به کار می گیریم، به اهمیت و فوریت مسئله بستگی دارند. ممکن است این بازنگري چند ثانیه یا چند ماه طول بکشد. ولی همیشه انجام این بازنگري با ارزش است . لازم است راه حل خود را از چند زاویه بازنگري کنیم. در این مرحله بر اساس پیامدهاي پیش بینی شده براي هر راه حل، راه حلی که بیشترین پیامدهاي مثبت و کمترین پیامدهاي منفی را به همراه دارد، انتخاب میشود. چنانچه راه حل انتخاب شده رضایتبخش بود، فرآیند حل مسئله پایان می یابد و اگر مؤثر نبود، باید از راه حل هاي دیگر استفاده کرد یا فرآیند حل مسئله را از ابتدا شروع نمود. بنابراین فرآیند حل مسئله زمانی پایان می یابد که آن موقعیت، دیگر براي فرد مسئله ساز نباشد.

منبع

 کرانی،داریوش(1394)، آموزش مهارت های زندگی بر رشد اجتماعی دانش آموزان دبیرستانی،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید