وظایف کمیته امور نظامی 

از وظایف اصلی این کمیته عضوگیری و آموزش نظامی اعضا است .این کمیته مسئول بسیج نیروها، آموزش، طراحی و حمایت از عملیات نظامی است، این کمیته وظایف گروهها را مشخص می کند و مسئولیت طراحی و فراهم کردن زمینه برای اجرای حملات و نیز جمع آوری اطلاعات از طریق عملیاتهای نظارت جاسوسی و کنترل اهداف مشخص و تمرین و آموزش عملیات های هجومی را بر عهده دارد.ریاست این کمیته را ابو عبیده النبشیری یا علی الرشیدی بر عهده داشته است تااینکه درسال 1999 میلادی در دریاچه ویکتوریای تانزانیا،  غرق شد و محمد عاطف یا ابو حفض المصری جانشین وی شد، مرد دوم کمیته نظامی خالد المصری، بود که در کار تانک تخصص داشت و می توانست تانک ها را تعمیر کند، وی در نبرد با روسها در افغانستان یکی از انگشتان دست چپ خود را از دست داده بود.

از دیگر وظایف این کمیته در القاعده ، می توان بدین موارد اشاره نمود :

• تامین سلامت شخصی اسامه بن لادن:این وظیفه پس از ترورهای نافرجام بن لادن معین شد. محافظان بن لادن دوره های فشرده توسط علی ابوالسعود، افسر سابق تکاوران مصری را دیده اند.
• مراقبت و پیشگیری فعالیت و تحرک دیپلمات های آمریکایی

وظایف کمیته مالی، تجاری و سرمایه گذاری :

این کمیته در انجام فعالیت های تجاری،از جمله اداره شرکت های هوایی که بلیتها و پاسپورت های مورد نظر را برای اعضاء صادر می کردند، شرکتهای بین المللی صادرات کالاهای متعلق به خانواده بن لادن در خاورمیانه و نیز تجارت پر منفعت مواد مخدر در افغانستان را بر عهده دارد .این کمیته مسئول فراهم کردن منابع مالی لازم برای تقویت فعالیت و کارایی القاعده است، القاعده بر شاخه های مختلف دفتر خدمات مجاهدان عرب و سازمان “الغوث الاسلامیه العالمیه” سیطره دارد، این دو سازمان، دو منبع مهم تامین مالی القاعده هستند.

این کمیته علاوه بر موارد فوق کار نظارت بر اموال القاعده در کارهای بازرگانی سازمان را بر عهده دارد، ابوفضل المکی و ابو همام السعودی، مسئولیت اداره این کمیته را بر عهده داشتند، در پایه زیرین این کمیته، کمیته دیگری، انجام امور سفر افراد القاعده، ساختن مهرهای ورود تقلبی و گذرنامه و تامین بلیت سفر را بر عهده داشت، حمزه اللیبی، در این این کمیته فعال بود و ابویاسر الجزایری، که به نام یاسر الصغیر،  نیز معروف است و ابو عبدالصبور، دستیاری اورا بر عهده داشتند.

وظایف کمیته حقوقی، قانونی و مذهبی :

آموزش قوانین اسلامی، آیات قرآنی و احکام مورد نظر البته با تفسیری وهابی به اعضاء از وظایف این کمیته است. این کمیته در ضمن مسئول توجیه رویکردها و مواضع القاعده است و اعضای آن برای نشر و ترویج الگوی اسلامی القاعده اقدام به سخنرانی و وعظ می کنند.

این کمیته همچنین مسئله فتواها را هم در دست دارد و پژوهش اسلامی این شبکه را نیز در اختیار دارد، سعد الشریف،ابو قتاده، ابوهاجر، دکتر فضل المصری و دکتر عبدالمعز ، در این کمیته فعالیت کرده اند.

وظایف کمیته امور رسانه ای و تبلیغاتی :

این کمیته به تهیه اقلام رسانه ای و تبلیغاتی دست می زند.

مسئول انتشار اخبار و اطلاعاتی است که در جهت کمک به فعالیت های سیاسی و نظامی القاعده اند، القاعده برای گسترش روابط خود با اروپا، دفتری را در لندن تاسیس کرد که اداره آن بر عهده خالد الفواز، بود، ولی پس از انفجار در سفارت آمریکا در نایروبی در سال 1998 فواز دستگیر شد.کمیته رسانه ها، کار انتشار روزنامه ای را بر عهده داشت، ناظر این روزنامه شخصی ملقب به ابومصعب رویتر بود، وی نشریه روزنامه نشره الاخبار ، را منتشر کرد. دفتر این نشریه، شهر حیات آباد در مرز پاکستان و افغانستان بود.در این گروه افراطی خشونت طلب، مجموعه ای پیچیده متشکل از رهبری، معاون و پس از اینها مجلس شورا متشکل از کهنه سربازان جنگ افغانستان در دوران اشغال شوروی وجود داشت که همگی اعضای آن در سال 1989 میلادی با بن لادن رهبر این گروه بیعت کردند و وفاداری خود را به او اعلام داشتند، از جمله اعضای این شورا میتوان به دکتر ایمن الظواهری، محمد عاطف متخصص عملیاتهااشاره کرد و به نوعی این کمیته های ذکر شده فوق زیر مجموعه این مجلس شورا قرار می گیرند و فعالیت می کنند.

استیفان ، درباره ساختار القاعده میگوید :

بن لادن و اعضای القاعده از تفسیرهای قرآن که  قرنها قدمت دارد برای توجیه اعمال خود استفاده می کنند، بینشی که طیفی از بزرگترین مذاهب جهان قرار دارد، عملیات القاعده کاملا مدرن است، اعضای القاعده پست الکترونیکی، دستورالعمل های ساخت بمب که در دیسک های فشرده رایانه ای ذخیره می شود، تلفن های همراه و ارتباطات ماهواره ای در اختیار دارند.

مارک ساژمان، روانشناس فرانسوی تبار مقیم آمریکا در مصاحبه با روزنامه لیبراسیون میگوید :

در 65 درصد موارد اعضای القاعده دارای تحصیلات  عالیه هستند، آنها افرادی هستند که از طیف نخبگان جامعه خود محسوب می شوند و به یکی از کشورهای اروپای غربی می آیند، از  محیط خود دور شده اند و نمی توانند با محیط جدید خو بگیرند، از این که از جایگاه متناسب با توانایی های خود در اجتماع برخوردار نیستند ناراحتند،90 درصد آنها دورۀ تحصیلات مذهبی ندیده اند.

به هر ترتیب، سازمان القاعده در جهان غرب احساس وحشت و هراس بی اندازهای را می آفریند که با نفرت آمیخته است. القاعده باعث احساسات متضاد و سرگردانی در قبال جهان اسلام شده است، در واقع القاعده در ابتدا چیزی جز طومار اسامی داوطلبانی نبود که برای جهاد به افغانستان آمده بودند، این داوطلبان از گروههای مختلفی از کشورهای مختلف آمده بودند تا بیانیه ها و اظهارات خود را تدوین و سرنوشت خود را مشخص کنند، به عبارت دیگر قاعدهای (پایگاهی) برای این بیانیه ها ایجاد  شد و از همین جا بود که نام القاعده ظهور یافت، پس از آن توانمندی بن لادن در گردآوری نیروهای پراکنده آشکار شد و وی با استفاده از همین نیروها سازمانی قدرتمند به نام القاعده را تاسیس کرد.از یک منظر دیگر می توان دکتر عبدالله عزام و مکتب الخدمه ، را پایه های اصلی شکل گیری القاعده دانست، این مکتب در سال 1984، با هدف جمع آوری کمک های نقدی،  پذیرش و اسکان داوطلبان مسلمان برای شرکت در جهاد مقدس در شهر پیشاور تشکیل شد.

دفاتر مکتب الخدمه در کشور های مصر، عربستان سعودی،  سودان، پاکستان و حتی آمریکا در دو شهر دیترویت و بروکلین، فعال بود، در سال 1989 میلادی عبدالله عزام، و دو پسرش کشته شدند و در فوریه همان سال، بن لادن جانشین عزام گردید و نام مکتب الخدمه را به القاعده تغییر داد.البته نظر عزام از اوایل تاسیس این مکتب این بود که سازمانی تاسیس شود تا خدمات اجتماعی به مسلمانان ارائه دهد و به عنوان یک بنیاد برای بیداری مسلمانان کار کنند، هیچ گاه هدف او تشکیل القاعده در قالبی با ساختار نظامی نبوده است.

عناصر القاعده سه تا پنج هزار نفر تخمین زده شده اند که بیشتر آنها در میان صفوف طالبان علیه ائتلاف شمال مبارزه کرده اند. پایگاههای آنها در خوست، کابل، جلال آباد، کنار و قندهار متمرکز شده بود و تجهیزاتی نیز در تورابورا، داشتند, بن لادن ،طی جنگ با شوروی سابق برای بسیج کردن نیروهای ماهر و مبارزان شایسته از بیانیه های ویژه مجاهدان بسیار بهره برده است.

این عناصر  مسئول عملیاتهای مختلفی در کشورهای ایتالیا، آلمان، انگلستان، کانادا، ایالات متحده آمریکا، تانزانیا، کنیا، یمن و آلبانی بوده اند، هر چند این عناصر و گروههای القاعده در این نقاط شناسایی و دستگیر شده اند، ولی شبکه تروریستی القاعده در نقاط دیگری اقدام به جایگزینی این افراد کرده است.

سازمان القاعده به لحاظ نظری، ایدئولوژیک و تشکیلاتی از چند ویژگی برخوردار است :

1. گروهها و افراد عضو تشکیلات به طور واضح عناصر اسلام گرای سیاسی هستند.
2. کلیه این افراد اهل سنت و سخت متعصب هستند.
3. قرائت آنان از اسلام به شدت سنتی، کلیشه ای، بسته و متحجرانه است.
4. مهمترین خصوصیت این قرائت،بنیادگرایی واپسگرایانه است که خود آن را سلفی می خوانند.
5. اعضای القاعده به خط مشی مسلحانه در تاکتیک و استراتژیک معتقدند.
6. عناصر القاعده، آمریکا و اسرائیل را در شمار کفار، بلاد کفر و شهروندان این دو کشور را مستحق نابودی کامل می دانند.
7. به عقیده آنان غالب دولت های حاکم بر کشورهای عربی و سرزمین های مسلمان نشین،فاسد و وابسته به آمریکا و اسرائیل هستند و مبارزه علیه آنها جهاد مقدس می باشد.
8. الگوی حکومتی مورد نظر القاعده، شیوه سیاسی – مذهبی به سبک خلافت اموی و عباسی است.

القاعده علاوه بر اشخاصی که رهبری و مدیریت سازمان را بر عهده دارند با دولتهای متعددی مانند عربستان، پاکستان و ایالات متحده آمریکا نیز همکاری بسیار موثری داشتند که بدون این همکاری ها امکان تاسیس چنین تشکیلاتی وجود نداشت .

این سازمان در اواخر دهه1970، با عنوان دفتر مکتب الخدمه و با هدف آموزش، پشتیبانی و تجهیز مجاهدین عرب برای جنگ با شوروی سابق آغاز به کار کرد، مبارزان عرب توسط سازمانهای خیریه عربی، از کشورهای خود به منطقه جنگ منتقل و در آنجا تجهیز و پشتیبانی می شد،اعزام این داوطلبان از طریق چند موسسه صورت می گرفت :

موسسه محمد بن لادن ( پدر اسامه ) در قاهره : این موسسه وظیفه مهاجرت بسیاری از کارگران مصری را برای کار در عربستان به منظور توسعه حرمین شریفین بر عهده داشت، داوطلبان مبارزه با شوروی، که بسیج آنها با هماهنگی شخص اسامه بطور محرمانه انجام وهمراه با این نیروهای کار،اعزام می شدند.

سازمان جهانی امداد رسانی اسلامی که مقر این سازمان در عربستان:این موسسه که فعالیت خود را در قاهره انجام می داد و توانست شمار زیادی از مجاهدان را برای فعالیت در دفاتر امدادرسانی در پیشاور جذب که مورد اعتراض نظامهای امنیتی مصر بود، موسسه محمد بن لادن نیز از طریق دفاتر امدادرسانی اسلامی از پانزده نهاد بین المللی که در شهر پیشاور و به امور پزشکی رسیدگی می کردند، حمایت کرد.

دفاتر اتحادیه جهانی اسلام : مسئول آن شیخ اوایل بن ابراهیم جلیلدان، از عربستان بود و مقر اصلی آن در شهر مکه قرار داشت، وی به رغم تلاش نتوانست جواز فعالیت در خاک مصر را بیابد و مقامهای امنیتی مصر، خواسته آنان را رد کردند.

از شیوه رهبری اسامه بن لادن در این تشکیلات همین بس که می توان گفت، وی با هوشیاری و ذکاوتی ویژه در طی تمام این سالها، پستهای کلیدی شبکه خود را در دست داشته است، او استعدادی غریب در جذب و حفظ و آموزش افرادش جهت هماهنگ سازی و طراحی عملیاتشان نشان می دهد.

این مسئله طبیعی است که همه گروهها، نهادها و ارگانها برای عضوگیری و تکمیل پستهای سازمانی خود مدلهای عضویابی برای خود در نظر می گیرند و این را جزء حقوق خود می دانند و شبکه تروریستی القاعده نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیست.

عضوگیری فرآیندی است که هر سازمانی برای جذب نیروی جدید به کار می بندد، برای عضوگیری، اطلاعات افراد شامل جزئیات مانند عادات و علایق فرد، به صورت الکترونیکی ذخیره می شود، این پدیده جهانی با به کارگیری تاکتیک های جدید مانند ارسال پیام همچون پیام بازرگانی از سوی سازمانها، کارایی عضویابی را در آینده افزایش می دهد، لازمه این کار برای القاعده داشتن اطلاعات دقیق از افراد بود، که از رهگذر هک کردن، خرید اطلاعات کسب می شود.

قرارگاه اولیه پذیرش مجاهدانی که از دیگر کشورها که راهی افغانستان می شدند ماسده الانصار، مکانی برای گزینش نیروهای با انگیزه و آموزش آنها برای نبرد با مخالفین القاعده بود، تشکیل هسته های عملیاتی ضمن آن که زیر نظر بن لادن و ایمن الظواهری انجام می گردید ولی مسئولیت مستقیم آن در افغانستان به رشید رامدا، که بعدا در انگلستان دستگیر و تحویل آمریکا گردید واگذار گردیده شده بود.

افراد داوطلب برای معرفی به هسته های عملیاتی باید مراحل مختلف و کنترل شده ای را طی نمایند و اگر افراد مشکوک نفوذی که از طرف برخی کشورها هم چون عربستان، یمن و عراق شناسایی می شدند آنها راطرد می کردند و هم چنین محکوم به اعدام می گردیدند.

 در مجموع دواصل درعضویابی شبکه القاعده وجود دارد که عبارتنداز:

1. فرآیند واحد و یکنواختی برای عضویابی وجود ندارد و متناسب با گروهها، مناطق و زمان، فرآیند جذب متفاوت خواهد بود.
2. الگوی جذب نیرو، با دستورالعمل محدود، شکل نمی گیرد بلکه به الگوهایی متفاوت متناسب با موقعیت نیاز است.

گروههای تروریستی از جمله القاعده از رویکردها و الگوهای گوناگونی برای استخدام و عضوگیری استفاده می کنند، برخی از این الگوهای مهم عبارتند از :

شبکه : در این مدل، همه جمعیت هدف به طور یکسان مورد توجه قرار می گیرند، القاعده این رویکرد را در مساجدی با امام جماعت رادیکال و مخاطبان عمدتا طرفدار و تعداد کمی مخالف، به کار می گیرد، برای همه اعضاء، نوار ویدئو و کتاب  ارسال می شود، بعضی از افراد پاسخ مثبت و بعضی دیگر پاسخ منفی می دهند.

 قیف : این رویکرد برای جمعیت هدف پخته و جا افتاده که نیازمند تبدیل و تغییر مهمی در هویت و انگیزه است استفاده می شود، این رویکرد، مراحل مهمی همچون تحمل فعالیت زیاد، مراسم متعدد و تمرین هویت سازی را در بر می گیرد،القاعده با بهره گیری از این رویکرد، اقدام عملی به اصول را در نشان شدگان بررسی ومواردی چون رادیکال بودن اسلامی و به کارگیری خشونت برای حصول به هدف را در آن جستجو می کند.

سرایت : برای جمعیت هدف،  جزیره ای یا سخت الوصول موثر ترین روش، جذب درونی است، این رویکرد برای گروههای مخالف حکومت که در فضای پنهان و امنیتی فعالیت می کنند، مناسب است، رویکرد سرایت برای گروههای تروریستی در سازمانهای نظامی و پلیس کارایی دارد.

دانه کریستال : بعضی اوقات مخاطبان، هدفی دور و غیرقابل دسترس از عامل مقبول اند و فقط از طریق رسانه می توان با آنها ارتباط برقرار کرد، در این حالت باید برنامه خود استخدامی طراحی شود، در این رویکرد متغیر بحرانی این است که چه مدت زمان نیاز است که محیط دست کاری شود و به خود استخدامی برسد، این روش در جمعیت هدف پراکنده باجذب باز، سخت یا غیر ممکن استفاده می شود. القاعده از این روش در تشکیل هسته های هامبورگ استفاده می کرد.

اگر چه سیستم و ساختار تشکیلاتی سازمان القاعده، نحوه پذیرش داوطلبین برای وارد شدن به آن را کاملا پیچیده، محدود و مستلزم طی کردن مراحل سخت گزینش کرده است و شرایط به وجود آمده جهانی توسط ائتلاف ضد تروریسم به سرکردگی آمریکا و کشورهای غربی بر دامنه  این محدودیت ها افزوده است. افرادی که خواستار عضویت در القاعده هستند به سختی گزینش می شوند، بعد از آن که نمایندگان بن لادن آنهارا انتخاب کردند به پیشاور در پاکستان می روند و در آنجا پاسپورت، پول نقد و دیگر اوراق مورد نیاز را دریافت می کنند سپس تا دو هفته در پاکستان منتظر می مانند تا سوابق آنها کاملا مورد بررسی قرار گیرد، تا عوامل اطلاعات غرب در پوشش این افراد به القاعده راه نیابند، داوطلب پس از این که تایید شد در یک اردوگاه آموزش می بیند.

منبع

میرزاپور،رسول(1393)، نقش مباني فكري و عقيدتي القاعده در اقدامات تروريستي در جهان،پایان نامه کارشناسی ارشد،روابط بین الملل،دانشگاه آزاداسلامی زنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید