نور و تاثیرات روانشناسانه آن

انسان که خود آفریده نور است، بقا و سلامت جسمی و روانی و اخلاقی اش نیز در گرو نور می‏باشد.”الله نور السموات والارض”  به نظر می‏رسد که اصل و مبدا اصلی هستی و پیدایش کائنات بر پایه و اساس نور است. روشن است که هستی و بقاء بشریت و ارتقا و دوام کیفیت زندگی اکثر انسان‌ها در گرو نگاه کردن دیدن است و لازمه دیدن همانا نور می‏باشد. بینایی مهم ترین حس انتقالی درمیان پنج هواس دیگر انسان است، ولی در ادراک زیبایی شناختی و برداشت احساس خوب که توسط بینایی به مغز منتقل می‏شود و چشم تصاویر را می‏گیرد و ادراکات به وسیله نور در سیستم عصبی مغز انجام می‏گیرد، عوامل و عناصر دیگری نیز تاثیر گذار هستند. دراین میان نقش نور که تمام خلقت و معجزه هستی برآن است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

روزنه عنصری است که به مکان جان می‌بخشد، چرا که اساس و پایه هر زندگی کنش و واکنش با محیط است. برای اینکه یک فضا حالت زندان را نداشته باشد. بایستی منافذی برای استفاده از نور طبیعی را دارا باشد و از طرفی دنیای درون را به بیرون ربط دهد. باید در طراحی سعی شود حتی الامکان از نور طبیعی استفاده گردد. یکنواختی روشنایی را میتوان با پنجره‌های بلند، با سرپنجره پیشرفته در زیر طراز سقف، رنگ‌های روشن دیوار و سقف و عمق کم اتاق و پرده ایجاد کرد. پرده برای کاهش تابش اضافی باید به کار رود.

نور سفیدی و روشنایی و تداعی هر چه آرام بخش و نیکوست را با خود به همراه می‏آورد. یکی از عوامل بسیار مهمی که سبب می‏شود انسان با قرار گرفتن در برخی از فضا‌ها و مکان‏ها احساس شادی و شعف کند و بیشترین لذت را از بودن و ماندن در آن محیط ببرد و با بالعکس در فضاها و مکان‌هایی غمگین دل مرده افسرده و بی‏قرار شود با اصل مهم نور و نورپردازی ارتباط دارد.

به جز در سرزمین‌های آفتابی که ممکن است جلوگیری از نور و حرارت بسیار زیاد، ضروری باشد، پنجره‌ها باید حداقل امکان بزرگ و تعداد آن‌ها زیاد باشد و نیز تعداد آن‌ها باید تا زیر سقف برسد. زیرا از بالای پنجره نور بیشتری می‏تابد تا از پایین آن. اگر تنها یک یا دو تا از دیوارها مشرف به خارج و بقیه داخلی باشند بهتر از دیوارهای داخلی را از شیشه بسازیم. در صورت امکان می‏توان در یک طرف اتاق پنجره بزرگی فراهم کرد که از کف تا سقف امتداد داشته باشد. بدین ترتیب اتاق وسیع تر به نظر می‌رسد و نیز در شب می‏توانیم این پنجره‌ها را با پرده‌های  بزرگ بپوشانیم و بدین وسیله محیطی دنج و صمیمی ایجاد کنیم. نور گرفتن از دریچه‌های واقع در سقف غالب، مثلا در ساختمان‌های چند طبقه، غیر ممکن است ولی اگر امکان آن وجود داشته باشد باید این دریچه‌ها طوری ساخته شوند که آب نتواند در آن‌ها نفوذ کند و برای جلوگیری از حرارت زیاد بتوان به آن‌ها سایبان زد. ولی سایبان‏های سقفی معمولا زشت‌اند. به علاوه در شب، سطح دریچه‌های سقفی نور چراغ‌ها را خوب منعکس نمی‏کنند و  مانع از این می‏شوند که نور برق به گونه‌ای مناسب پخش شود. بنابراین روی هم رفته نور گرفتن ازسقف مطلوب نیست.

تامین نور مصنوعی در محل مطالعه کودک یا کتابخانه کودک به هیچ وجه مناسب نیست. زیرا نه تنها خطر آسیب دیدن و آسیب رساندن این گونه چراغ‌ها همواره وجود دارد بلکه معمولا استفاده از آن‌ها مستلزم این است که تجهیزات کتابخانه تا حدودی در جای خود ثابت باشند. در حالی که در کتابخانه کودک بهتر است میزها متحرک و جابه جا کردن آنها آسان باشد. نوری که از آن استفاده می‏کنیم باید به خوبی پخش شود. بهترین نور به وسیله لامپ‌های متعدد و سقفی تامین می‏شود. رنگ سقف باید سفید باشد. این لامپ‌ها نور کافی را در سرتاسر اتاق منتشر می‏کنند. بهتر است از چراغ‌های مهتابی که به سقف یا در قسمت فوقانی دیوارها نصب شوند استفاده نمود. بر خلاف عقیده بعضی‌ها نور مهتابی لزوما سرد و بی روح نیست. باید از نصب چراغ‌هایی که با یک زنجیر و یا میله بلند از سقف آویزان میشوند پرهیز کرد.

تاثیر روانی نور بر کودکان

فضاهایی با نور طبیعی و شفاف اثر مثبت بر کودکان دارد. به عبارت دیگر اتاق‌های تاریک با نور مصنوعی و نا مناسب اثر منفی در پی خواهند داشت. از این رو گزیدن نحو و میزان روشنایی در اتاق کودک اهمیتی بس مهم را ایفا می‏نماید. تاثیر مهمی در خواندن و نوشتن و ایجاد آرامش و تمرکز آنان دارد. نور مناسب فضا را جهت محیطی آرام و مناسب جهت مطالعه محصور می‏نماید. بررسی تاثیر میزان نور در شب نیز در روحیه آنان حائز اهمیت است. امروزه تاثیر مثبت نور مناسب بر روان و رفتار و خلق و خوی، قدرت نیرو بخشی و تولید انرژی مثبت در انسان، غیر قابل انکار می‏باشد. زیرا نور اثر مستقیم بر فعالیت بخش‌های درون مغز دارد و اشتیاق و علاقه به روشنایی و یا ترس از تاریکی فقط یک مسئله واهی و یا روانشناختی و یا اجتماعی نیست بلکه اثر بخشی بهینه نور در سلامت روان و تاثیر آن در تغییر خلق و خوی و رفتار انسان و در نهایت ارتقاء کیفی اخلاقی وی در پروژه‌های تحقیقاتی مختلف نیز ثابت شده است.

نور پس از عبور از سوراخ‌های ریز در یک پرده، تولید نقش تداخلی می‏کند که به موج‌های استخر آب می‏ماند. استفاده از نور برای عمق دادن و بعد سوم و تولید سایه روشن کاربرد دارد. بازتاب‌های پرتوهای نور در برخورد با آینه و شکست‌های نوری بین آینه‌ها جهت نور پردازی استفاده می‏شود. مانندآینه کاری.سلامت روانی و تنی، شکوفایی هوش هیجانی، کیفیت زندگی و رعایت اخلاق انفرادی و اجتماعی و نیز جایگاه رفیع و هویت انسان در جامعه و به طبع آن خلق و خوی، رفتار کردار طرز برخورد و گفتار با دیگران در اجتماع که در نهایت به لحاظ رعایت شئونات اخلاقی بر عهده آدمی است و به حفظ ارزش‌ها و پاسداری از فرهنگ می‏انجامد محصول تاثیر پذیری انسان از فضاها و محیط‌های اولیه پرورشی و تربیتی است .

تاثیر رنگ و نور و فرم بر فعالیت‌های آموزشی

یکی از عوامل موثر تربیتی در آموزش و پرورش جدید، نحوه معماری فضای آموزشی است. در تعلیم و تربیت جدید فضای فیزیکی کلاس‌ها و مدرسه، عاملی پویا در کیفیت فعالیت آموزشی در مدارس محسوب می‏شود. در یک نگاه سیستمی چگونگی معماری مدارس و عناصر تشکیل دهنده آن مانند: رنگ، نور، صدا، تجهیزات مختلف، ابعاد وسایل و فضاها و حتی‌اندازه و شکل آن‌ها همگی دارای تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر روی میزان فراگیری، توجه و حتی علاقه به باقی ماندن در آن محیط دارد. البته این تاثیر درکنار سایر عوامل آموزشی تاثیر دوچندان بر فراگیری دانش آموزان دارد.بطور کلی نور کافی و نور پردازی مناسب در فضای آموزشی  باعث افزایش میل و رغبت، افزایش دقت و تمرکز حواس، سلامتی چشم و قدرت بینایی محفوظ مانده و خستگی اعصاب کمتر می‏شود و همین طور ایجاد تنوع فضایی و تاکید در فضا .

 اثر رنگ و نور در آموزش

رنگ یک شی در اتاق به علت وجود دیوارهایی که نور را منعکس می‏کنند هرگز با رنگ یک نمونه منحصر به فرد یکی نخواهد بود. هر قدر رنگ دیوارها تیره تر باشد باید به همان‌اندازه مقدار روشنایی را بیشتر کرد زیرا قسمت بیشتر روشنایی به وسیله دیوارها جذب می‏شود و انعکاس نور خیلی کم خواهد بود.رنگ می‏تواند باعث تغییر و تبدیل فضا در مدرسه شود. اختلاف سطوح در طرح‌های باز و غیر محصور، هنگامی که از رنگ‌های هماهنگ از رنگ‌های اصلی یا معین استفاده شود، می‏تواند به طور دیداری، این خطوط را به هم پیوسته و دارای ارزش یکسان نشان دهد.

بعضی اوقات رنگ در کلاس‌های درس می‏تواند مطابق با جهت پنجره باشد. رنگ‌های گرم باید در جهت کلاس‌های در جهت شمال و رنگ‌های سرد باید در کلاس‌های در جهت جنوب مورد استفاده قرار گیرد.در مراکز تفریحی استفاده از رنگ‌های محرک و رنگ‌های تحریک کننده، که زمان‌ها را کوتاه تر به نظر میرساند. در سالن‌های ورزشی با توجه به افزایش فعالیت بدنی استفاده از رنگ‌های سرد و خنثی جهت کاهش آشفتگی و افزایش توجه و دقت بیشتر مورد توجه است.

منبع

محمدی،لیلا(1393)، بررسی عناصر زیبایی شناختی در طراحی فضای آموزشی مراکز پیش از دبستان،پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته آموزش وپرورش پیش دبستانی، دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید.