نقش ها و انتظارات از رسانه های جمعی

یک نمونه از تلاش در استفاده از ارتباط جمعی برای فراهم آوردن اطلاعات برای محرومان ، برنامه آموزشی تلویزیونی ” خیابان سسام ” است . این برنامه که نخستین بار در سال 1969 پخش شد ، تلاشی برای تحقق برخی اهداف برنامه های دولت برای کودکان پیش دبستانی محروم از طریق رسانه جمعی تلویزیون بود . خیابان سسام براساس پژوهشی گسترده قرارداشت . این برنامه در تلاش برای ماموریت متهورانه و جدید بود، اینکه با ترکیب اطلاعات و سرگرمی در قالب جدید به مخاطبان وسیعی از کودکان دست یابد و علاقه آنها حفظ نماید .گفته شده است دیگرکوشش های تلویزیونی نیز ممکن است امتیاز دادن اطلاعات به افرادی که معمولاً در دسترس نیستند را داشته باشند . برای مثال مناظره های رسات جمهوری در تلویزیون می تواند پیکار انتخابات ریاست جمهوری را به میان مردمی ببرد که به طور معمول در معرض پیکار قرارندارد . و بنابراین کمک می کند دموکراسی ما موثرتر عمل نماید.

 با وجود این ، تلاش برای بهترکردن زندگی مردم یا بهبود کارکرد دموکراسی با افزایش میزان اطلاعات از رسانه های جمعی ممکن است همیشه به طریقی که برنامه ریزان امید آن را دارند، موثرنباشد . یک احتمال غیرمنتظره و نامطلوب این است که ارتباط جمعی ممکن است عملاً اثرش افزایش تفاوت یا شکاف آگاهی میان افراد گروه های اجتماعی مختلف باشد . این پدیده که ” فرضیه شکاف اگاهی ” خوانده شده است ،نخستین بار توسط تیکنور ، دونوهو و اولین در سال 1970 در مقاله ای با عنوان ” جریان رسانه های جمعی  و رشد تفکیکی در آگاهی” مطرح شد .مولفان ، فرضیه شکاف آگاهی را به این طریق بیان کردند :وقتی ریزش اطلاعات رسانه های جمعی به نظام اجتماعی افزایش می یابد ، بخش هایی از جمعیت با پایگاه اجتماعی ، اقتصادی بالاتر سریع تر از بخش های با پایگاه پایین تر این اطلاعات را کسب می کنند و به طوری که شکاف در آگاهی میان این بخش ها به جای اینکه کاهش یابد ، افزایش پیدا می کند

کاتز ، لاملر ، و گورویچ ( 1974) چند سال بعد ، در مقاله ای که کارهای حوزه استفاده و خشنودی را تا آن تاریخ خلاصه می کرد ، یادآوری کردند که مطالعات انجام شده مربوط می شوند به :

• ریشه های اجتماعی و روانشناختی اجتماعی
• نیازهایی که
• انتظارات از
• رسانه های جمعی یا منابع دیگر ایجاد می کنند ، که منجر می شود به
• الگو های متمایز مواجهه با ر سانه ها ( یا اشتغال به فعالیت های دیگر ) که نتیجه آن
• خشنودی های مرتبط با نیاز و
• پیامد های دیگر است که شاید اغلی ناخواسته باشند

آنها از دو پژوهشگر سوئدی یاد می کنند که در سال 1968 نوعی ” مدل استفاده و خشنودی را پیشنهاد کرده اند . این مدل عناصر زیر را در بر می گیرد :

• مخاطب فعال محسوب می گردد که معنی آن این است که بخش مهمی از استفاده از رسانه ها معطوف به هدف فرض می شود .
• در فرایند ارتباط جمعی ، مخاطب در امر مرتبط ساختن ارضای نیاز و انتخاب رسانه ای ابتکار عمل زیادی دارد .
• رسانه ها با دیگر منابع ارضای نیاز رقابت می کنند.

در نوشته های مربوط به استفاده و خشنودی ، راه های متعددی برای طبقه بندی نیاز ها و خشنودی های مخاطب به دست می اید . برخی ، از خشنودی های ” فوری ” و تأخیری ” سخن گفته اند.  بعضی دیگر خشنودی ها را” اطلاعاتی – آموزشی و تخیلی – فراغتی ( تفریحی ) خوانده اند . مک کوئیل ، بلاملر و براون ( 1972) ، با کار پژوهش در انگلستان ف نقوله ای زیر را پیشنهاد کرده اند :

• فراغت ( گریز از امور روزمره و مشکلات ، آسایش عاطفی )
• روابط شخصی ( سودمندی اجتماعی اطلاعات در صحبت ها ؛ رسانه ها را جایگزین رفاقت ها و دوتی ها کردن )
• هویت شخصی یا روانشناسی فردی ( تقویت ارزش ، خودشناسی ، کشف واقعیت و غیره )
• نظارت ( اطلاعات راجع به چیزهایی که ممکن است بر شخص اثر بگذارد یا به شخص برای انجام کاری کمک کند .)

مارلوی  (1978) در سال 1975 یا نمونه ایی مرکب از 240 نفر از ساکنان بزرگسال بخش  آلبانی در نیویورک ، کاربرد بین ملیتی طبقه بندی مک کوئیل ، بلا ملو و براون را  بررسی کرد . لوی نمی توانست طبق بندی افراد مذکور را از استفاده و خشنودی از خبر تلویزیون تکرار کند و به این نتیجه رسید که چهار گروه بندی یا چهار خوشه از موارد استفاده در انگلستان ، به سه بعد که در اصل با یکدیگر همپوشانی دارند ، تقلیل یافته اند . تمام سه خوشه فقرات نظارتی را دارند و دو خوشه هر دو به یک اندازه مختلط هستند . لوی فکر کرد که تفاوت ها ممکن است ناشی از این عوامل باشد : دسترسی بیشتر به اخبار  تلویزیون در آمریکا ، این واقعیت که آمریکایی ممکن است برای نیاز های متنوع تری به این اخبار تکیه کنند ؛ و تفاوت سبک و عرضه خبر تلویزیونی. در گزارش کاملتری از همان پژوهش، لوی (1978)  نتیجه گرفت که خبر تلویزیون علاوه بر آگاه نمودن بینند گان ، درک و نگرش آنان در باره شخصیت ها و رویداد های تازه را می آزماید . اما مشارکت بیننده ، با واقعیتی که خبر خوان مشهور ” شسته رفته ” و بی خطر کرده است ، فاصله دارد . وی می گوید : خیلی از بینند گان با انتخاب ” فعالانه از میان برنامه های خبری رقیب ” برنامه زمانی خود را به نحوی تنظیم می کنند که در زمان خبر نزدیک دستگاه تلویزیون باشند و به دقت ، اگر چه گزینشی ، به برنامه توجه کنند ” . دلایل انتخاب برنامه های خبر در جدول  زیر نشان داده شده است .

درصد پاسخگویانی که معیارهای خاصی برای انتخاب برنامه خبر ذکر کرده اند.

گاتز ، گورویچ و هاس ( 1973) رسانه ها را ابزاری می دانند که افراد برای ارتباط ( یا عدم ارتباط ) خود با دیگران مورد استفاده قرار دهند . آنها 35 نیاز را از نوشته های ( عمدتاً نظری ) در باره کارکرد های اجتماعی و روانشناختی رسانه های جمعی گرفته و آنها را در پنج دسته قرار دادند . این نتایج عبارتند از :

• نیازهای شناختی ( کسب اطلاعات ، آگاهی و شناخت )
• نیازهای عاطفی ( تجارب عاطفی ، لذت بخش یا زیبایی شناسانه )
• نیازهای انسجام بخش شخصی ( تقویت اعتبار ، اعتماد ، ثبات و پایگاه )
• نیازهای گریز از تنش ( فراغت و آسایش )

پژوهشگران با 1500 پاسخگو ” بر مبنای این فرض از نیاز های خود آگاهی دارند و قادرند منابع رضایت خود را مشخص نمایند ” مصاحبه کردند و از جمله به نتایج زیر دست یافتند :

• در مورد تمام نیازهای مورد بررسی ، به نظر رسید منابع غیر رسانه ای ( به طور مرکب ) رضایت بخش تر از رسانه های جمعی اند .
• هر چه ” فاصله از مرجع (اجتماعی – فیزیکی و روانشناختی ) بیشترباشد ، نقش رسانهه ای جمعی بیشتر خواهد بود . ارتباط میان شخصی ( رسمی وغیر رسمی ) حتی در حوزه های مرتبط با رهبری سیاسی و گروه های مرجع منفی ، با ( ارتباط جمعی ) رقابت می کنند .
• به نظرمی رسد رسانه ها فرایندهای مقایسه ای خاصی (مثل تلاش برای استاندارد بالاترزندگی یا راضی کردن شخص به اینکه وقتش به خوبی سپری شده است ،یا اینکه کشوری که شخص در آن زندگی می کند ،جای خوبی است ).را خوب تامین می کنند. نیازهای ” فراغتی ” نیزچنین است . اما در کل ، در مورد نیازهایی که به تحکیم و تثبیت خود مربوط می شوند و حتی نیاز به ” سرگرم شدن ” ، دوستان از رسانه های جمعی اهمیت بیشتری دارند .
• در مورد افرادی که می گویند موضوعات جامعه و دولت برای آنها مهم است ، رتبه سودمندی رسانه های جمعی در تامین این نیازها ، صرف نظراز سطح تحصیلی پاسخ گو ، ثابت است . در این مورد ،روزنامه ها مهمترین رسانمه به شمار می آیند و بعد از آنها رادیو و سپس تلویزیون قراردارد. کتاب و فیلم در رتبه های خیلی پایینی قرارمی گیرند . در مجموع ، نمی توان در نقش محوری روزنامه برای آگاهی و ادغام در صحنه اجتماعی سیاسی اغراق کرد .
• نیازهای مرتبط با خود ، با رسانه های مختلفی همبسته اند ،بسته به کارکردهای خاصی که رسانه ها ئدارند. کتاب ها بهترین تامین کننده شناخت خود هستند ؛ خوشی و لذت بردن با فیلم تلویزیون و کتاب بستگی دارد. و روزنامه در تنظیم امورخود و اعتماد به نفس نقش دارد.

پنج یافته مهم دیگر محققان به نیازهایی مربوط بود که رسانه های مختلف برای افراد گوناگون تامین می کنند . برای مثال ،در مورد افرادی که تحصیلات بهتری دارند، نیازهای مرتبط با خود از طریق کتاب بهتر تامین می شود ، حال آنکه همین نیاز را برای افرادی که تحصیلات کمتری دارند ، تلویزیون تامین می کند.کاتز ،گورویچ و هاس موضوع را با این ملاحظه پایان می دهند :” سرانجام باید یادآوری کرد که نیازهای مرتبط با رسانه ها را در کل، رسانه ها خلق نکرده اند. بیشتر این نیازها  قبل از ظهور رسانه ها وجود داشتند و درست آن است که آنها را در دامنه فراخ تر نیازهای انسانی دید.

کاتز (1979)یادآور شده است که در مطالعات قبلی ، که نتیجه آنها  پرهیزاز ناهماهنگی و طلب هماهنگی بود ، انتخاب مخاطب براساس حالت دفاعی قرارداشت ، در حالیکه در مطالعات خوشنودی ، انتخاب مخاطب براساس علاقه است . در مطالعات خوشنودی ، فرد مخاطب می خواهد از رسانه ها استفاده کند تا نیاز ها و ارزش های فردیش تامین شود . در انتهای دهه 1970 ، پژوهشگران به مسئله خوشنودی های طلب شده و خوشنودی های کسب شده از رسانه ها روی آوردند. در پیمایشی تلفنی از 327 سرپرست خانوار در لیگز ینتون کنتاکی در نوامبر 1978 پژوهشگران پرسش هایی راجع به رضایت های طلب شده و کسب شده در تماشای خبر شامگاهی یه شبکه مطرح کردند . آنها به این نتیجه رسیدند که تصمیم به تماشای بک برنامه خبری خاص تابع امکان تماشا میان برنامه دلخواه شخصی و برنامه رقیب است . در موارد خاصی ، آگاهی از گویندگان ، قالب برنامه و کیفیت خبر، مهم است. انهاذ موضوع ر  ا با این بیان به پایان می رسانند که برای روشن شدن ماهیت رابطه میان خوشنودی های طلب شده و کسب شده ، پیشینه های این خوشنودی ها و اینکه خوشنودی ها چگونه با رفتار رسانه ها ارتباط دارند ، کارهای زیادی باقی مانده است که باید انجام شود.

منبع

موسوی، سیدعرفان(1392)، نقش تلفن همراه در تعاملات میان فردی و ارتباطات اجتماعی(مطالعه موردی شهروندان کرج)، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید