موانع خلاقیت کدامند ؟

عوامل گوناگونی وجود دارند که در مراحل زندگی ، از بدو تولد کودک تا بزرگسالی می تواند به اشکال مختلف خلاقیت فرد را با مانع روبرو سازند .برخی از این عومل جنبۀ فیزیولوژیکی دارند و مستقیماً بر کنش های عمومی ذهن فرد تأثیر منفی می گذارند رشد تفکر او را متوقف و یا دچار اختلال می کنند . نظیر اختلالات ارثی و یا ضایعات جسمانی و روانی که البته شامل درصد کمی از افراد می شود . عوامل زیاد دیگری نیز وجود دارند که مستقیم یا غیر مستقیم خلاقیت فرد را تحت تأثیر قرار می دهند و سبب تضعیف یا تخریب آن می شوند .در یک طبقه بندی کلی می توان عوامل مؤثر بر خلاقیت را در دو دستۀ فردی ( درونی ) و محیطی (بیرونی ) تقسیم کرد هریک از موانع یاد شده نیز به دسته های کوچکتری تقسیم می شوند .

 از موانع محیطی خلاقیت عبارتند از :

موانع تاریخی : این دسته از عوامل شامل مفاهیمی از مثال های تاریخی از گفته افلاطون که تاریخ تکرار می شود مشاجره ای که بشر از قرنها پیش از نظر مذهبی با آن مواجه بوده که همه چیز را به تقدیر نسبت می داده و نقش اختیار را به کلی نفی می نموده است . اینها فقط چند نمونه از موانع تاریخی هستند که تسلط خارجی بر رفتار انسان نمایان است پیشرفت های تکنولوژی در گذشته نزدیک و در زمان حال در مردم عادی این تصور را به وجود آورده است که آنها کنترل چندانی بر زندگی خود ندارند و یا اگر هم دارند این تأثیر بسیار ناچیز است.

موانع اقتصادی : چنانچه فرد یا سازمانی بیش از حد تحت تأثیرات عوامل اقتصادی محیط قرار گیرد ، انگیزه لازم برای کارهای خلاق را از دست می دهد .

سیاست ها : قوانین و مقررات .

موانع اجتماعی : تاریخ نشان داده است که هرگاه افراد قدرت خود را در زندگی از دست می دهند جامعه ای که آنها در آن قرار دارند برای پذیرش رهبری خودکامه مساعد می گردد . در چنین حالتی رهبر خود را طرفدار گروه نشان می دهد و این نیاز را در خود احساس می کند تا از آن محافظت کند . جاذبه هایی از این قبیل برای تشکیل گروه و حقی که گروه برای حفظ خود قائل است در موارد زیاد حضور خود را  نشان داده است که نمونه های بارز آن را می توان در کشورهایی نظیر آلمان نازی ، چین کمونیست و تعداد زیادی از کشورهای آفریقایی مشاهده نمود . محیط اجتماعی در پرورش استعدادهای خلاق و منحصر به فرد افراد  خود عامل مهمی به حساب می آید . ابراز خلاقیت ها و ابداعات ایجاب می کند که افراد ریسک کنند . بنابراین اگر گروهی که به آن وابسته هستیم نسبت به این خلاقیت ها واکنش منفی از خود نشان دهد ، متأسفانه در چنین مرحله ای است که فرد برای آن خود را به عنوان عضوی مورد پذیرش به گروه بقبولاند ممکن است عقب نشینی کرده و از کار خلاقی که قصد دارد انجام دهد دست بکشد و بدیهی است عواقب  چنین وضعی برای معلمان آنهایی که قصد دارند رفتارهای خلاق را پرورش دهند می توانند خیلی وخیم باشد. دیگر موانع اجتماعی عبارتند از مسائل مربوط به خانواده .

موانع سازمانی : موانع سازمانی خلاقیت شامل عوامل مربوط به مدیریت ، ساختار سازمانی ، فرهنگ سازمانی و آموزش می باشد ، که به اختصار به شرح آن می پردازیم :

مدیریت : در این زمینه می توان به مواردی چون عدم تحمل شکست ، عدم تحمل انتقاد ، شیوه های رهبری ، نگرش منفی نسبت به توان زیردستان و …. اشاره کرد .

ساختارسازمانی : در این حوزه، مواردی نظیر ارتباطات محدود سازمانی ، ارزیابی نادرست عملکرد ، ساختار مکانیکی ، انعطاف پذیری و …. مطرح می شود .

فرهنگ سازمانی : در این زمینه می توان به عواملی از قبیل عدم وجود فضای حمایت از نوآوری ، عدم احساس مسئولیت اجتماعی و ….. اشاره نمود

آموزش : در این زمینه می توان به مواردی نظیر ضعف در آموزشهای پایه ای و عدم آموزش های مستمر در زمینۀ مسائل کاری و ….. اشاره کرد.آمابلی در نتایج پژوهش بسیار و سیعی که در مصاحبه از 120 دانشمند به عمل آورده است ، با توجه به تقسیم بندی اشاره شده ، بعضی از عوامل محیطی خلاق را شامل :

• آزادی ، منابع کافی ، وقت کافی ، جو مناسب ، طرح تحقیق مناسب و فشار است .
• موانع محیطی به زعم آمابلی عبارتند از :جو نامساعد ، محدودیت ، ارزیابی ، فشار ، رقابت ، منابع ناکافی و طرح تحقیق ضعیف .
• تحقیقات نشان داده است ، جنبه های فردی مطلوب ، در فرایند خلاقیت از دیدگاه دانشمندان عبارتند از :ویژگی های شخصی متنوع ، خودانگیزی ، توانایی شناختی خاص ، تمایل به خطر کردن ، تخصص در رشته ، تجارب متنوع .

منبع

جوکار ، جواد (1394) ،رابطه رشد قاوت اخلاقی باخلاقیت و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه اول ارسنجان ،پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی ،دانشگاه آزاداسلامی واحد ارسنجان

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید