مفهوم هنجار چیست؟

   هنجار یا نرم عبارت است از متوسط عملکرد گروه نمونه­ای از آزمودنی­ها که به روش تصادفی از یک جامعه تعریف شده انتخاب می­شود.نرم آزمون­های استاندارد شده براساس توزیع نمره­های خام گروه نمونه­­ای ازآزمودنی­ها به دست می­آید.میانگین و نقطه 50 درصدی این توزیع، نمونه­هایی از متوسط عملکرد گروه و به عبارت دیگر نرم یا هنجار گروه  است.در آزمون­های گروه مرجع، نرم یا هنجار مقیاس محاسبه شده­ای است که نمره­ی خام آزمودنی با آن سنجیده می شود تا عملکرد او نسبت به متوسط عملکرد گروه ،مورد ارزشیابی قرار بگیرد. هنجاریابی آزمون یعنی همسان کردن روش کار برای اجرا و      نمره­گذاری آزمون.برای این­که نمره­های افراد در آزمون بخصوص  امکان­پذیر باشد باید همه­ی افراد تحت شرایط مساوی امتحان شوند. به عبارت دیگر،فرایند و روش­های بنا نهادن مجموعه­ای از هنجار­ها برای یک آزمون را هنجاریابی می­گویند.  برای استاندارد یا میزان کردن یک آزمون،آن را براساس یک دستورالعمل استاندارد شده و تحت شرایط یکسان درباره ی یک گروه نمونه تصادفی انتخاب شده و تحت شرایط درباره ی یک گروه نمونه تصادفی انتخاب شده از جامعه­ای که آزمون درمورد آن استانداردمی­شود اجرا می­کنند.هدف عمده فرایند استاندارد کردن آزمون، تعیین توزیع نمره­های خام گروه معیاریابی (گروه نرم) است.پس نمره­ای به دست آمده به گونه­ای از نمره­های اشتقاقی، مانندنمره­های معادل سنی، نمره­های معادل کلاسی­، رتبه­های درصدی و یا نمره­های تراز شده تبدیل می­شوند.در راهنمای اجرایی بیشتر آزمون­های استاندارد شده، جدول نرم وجود دارد که با استفاده از آن­ها نمره­های خام آزمودنی­ها را می­توان به نمره­های اشتقاقی تبدیل و آن­ها را تفسیر کرد.بدین ترتیب، نرم یک چهارچوب داوری است که نمره­ی خام آزمودنی براساس آن تفسیر و درباره­ی آن قضاوت  میشود.مقایسه نمره­خام آزمودنی با جدول لازم است و به روان شناس امکان می­دهدکه موقعیت آزمودنی را نسبت به توزیع نمره­های خام سایر افراد گروه سنی،کلاسی و یا جنسی او تعیین کنند.برای اینکه تفسیر نمره خام آزمودنی به درستی انجام گیرد، نرم یا هنجار آزمون باید با شرایط افرادی که آزمون در مورد آن­ها اجرا می­شود همخوانی داشته باشد. هنگامی که نمره خام آزمودنی براساس جدول نرم تفسیر می­شود، باید ماهیت افراد گروه نرم همواره مورد توجّه روان شناس باشد.هنگام میزان کردن آزمون به منظور تهیّه نرم، ابتدا باید جامعه­ای که قرار است آزمون درباره­­ی افراد آن جامعه(جامعه هدف) میزان شود، به دقّت تعریف گردد.سپس گروه نمونه­ای که معرّف این جامعه باشد به روش تصادفی از افراد جامعه به عنوان نمونه معیاریابی انتخاب می­شود. به عنوان روش نمونه­گیری برای انتخاب نرم، ممکن است از ساده­ترین روش نمونه­گیری(تصادفی ساده) تا پیچیده­ترین روش­(نمونه­ گیری طبقه­ای و خوشه­ای) استفاده شود.بدیهی است نمونه­ای که با روش نمونه­گیری طبقه­ای انتخاب می­شود، به دلیل اینکه از هر طبقه­ی فرعی افراد جامعه، نمونه­ای در گروه نرم قرار می­گیرند، بهتر از نمونه­ای که از روش تصادفی ساده انتخاب می­شود معرّف جامعه­ی هدف خواهد بود.

آزمون­های هنجاری

آزمون­های هنجاری حوزه وسیعی از دانش  را  اندازه­گیری می­کنند، وضعیت پیشرفت عمومی یک فرد معین را در رابطه با عملکرد یک گروه شناخته شده از افراد نشان می­دهند.نتایج این آزمون­ها ممکن است برای مقایسه­ی عملکرد گروه­های مختلف یا برای مقایسه­ی عملکرد یک فرد یا یک گروه معین به کار بسته شود.در طبقه­بندی کردن و تصمیمات مشاوره­ای، معمولاًمعیارهای ارزیابی مربوط به آزمون­های هنجاری را به کار می­برند.این آزمون­های هنجاری به متخصّص تربیتی و به روان­شناس امکان می­دهد تا چگونگی کارکرد یک دانش­آموز یا یک دانشجو را با گروه­های معیِّنی از دانش­آموزان یا دانشجویان یک شهر، استان یا کشور مقایسه کند.این آزمون­ها وسیله­ی تمایز افراد در سطح معیّنی از رفتار و یادگیری هستند.همین آزمون­ها هستند که سؤالات دارای دشواری متوسط را جدا و سؤالات ساده­ای را که همه­ی افراد می­توانند به آن­ها پاسخ دهند، حذف می­کنند.علاوه بر این­ها در بررسی تست­ها نیز از آزمون­های هنجاری استفاده می­شود.یعنی برای تصمیم­گیری بر مبنای پیشرفت نسبی و گروه­بندی و درجه­بندی­های نسبی،گروه­های معیّنی از افراد تعریف و نتایج به کارگیری آزمون­ها در مورد آن­ها تعبیر و تفسیر می­شود.در تفسیر آزمون­های هنجاری،گروهی که نمره فرد با آن مقایسه می­شود،گروه هنجار نامیده می­شود و آمار جمع­آوری شده درباره­ی این گروه را که معمولاًشامل اندازه­های متوسّط عملکرد آن است، هنجار می­نامند.این گروه­ها و نمر­های هنجارمی­توانند محلّی،منطقه­ای و ملّی باشد و بر حسب معیار مورد مقایسه قرار گیرد.در هر صورت در هنجارهای مورد استفاده باید معیارهایی به کار گرفته شود که مقبولیّت علمی آن­ها را تضمین کند.یک نکته­ی مهّم در    آزمون­های هنجاری این است که نمر­های هنجاری را نباید با نمره­های معیار یکسان تلقی کرد.هنجارها عملکرد متوسط یک نمونه از جمعیّت را نشان می­دهد و هیچ دلالتی بر کافی بودن یا ناکافی بودن عملکرد ندارد.جریان شکل­گیری یا تعیین معیارهایی برای عملکرد مطلوب، جریاین است متفاوت از تعیین هنجارها.زیرا، هنجارها وضعیّت متوسّط را نشان می­دهند در حالی که معیارها یا استانداردها آنچه را که باید باشد یا آنچه را که به عنوان وضعیّت مطلوب تعیین شده است نشان می­دهند.

خصوصیات یک گروه هنجاری

1.معرّف جمعیّت بودن، افرادی که نمونه هنجاری آزمون را تشکیل می­دهند،باید از نظر متغیّرهای جمعیّتی با جمعیّت مورد نظر همسانی داشته باشد این معنا را می­توان با اصطلاح فقدان سوگیری نیز بیان کرد.

2.اندازه نمونه، تعداد افراد نمونه هنجاری باید تا حدّ امکان زیاد باشد وقتی که تعداد نمونه زیاد باشد محاسبات آماری مختلف با خطای کمتری همراه خواهد بود و این احتمال خطای کمتر نشانه­ای از معرّف بودن نمونه است.معمولاًوقتی که نمونه هنجاری از یک جمعیت کوجکتر(شامل جمعیّت یک ناحیه یا یک منطقه) انتخاب شده باشد اطمینان از معیار مربوط بودن بیشتر است.غالباًدیده می­شود که وضعیّت روانی یا تربیتی دانش­آموزان متعلّق به یک ناحیه متفاوت از سایر نواحی و مناطق کشور با هنجارهای ملّی مقایسه     می­شود.چنین مقایسه­ای می­تواند گمراه کننده باشد، چون گروه هنجار یک گروه مناسب قابل تطبیق نیست و نمی­توان انداز­ه­های متعلّق به گروه هنجار را برای چنین مواردی در حکم مقادیر استاندارد، تلّقی کرد.در چنین مواردی، مقایسه­ی فرد یا گروه هنجاری که خود متعلّق به آن است مناسبت بیشتری خواهد داشت.در هر صورت، دقّت کافی در وضیّت گروه هنجار  و توصیف و قضاوت همه جانبه در مورد مربوط بودن وضعیّت فرد با جامعه مورد مقایسه از اهمیّت بزرگی برخوردار است.

3.تازگی، وضعیّت مطلوب آن است که تهیه و هنجاریابی یک آزمون مربوط به زمان نزدیک باشد. آزمون­هایی را که چندین سال، مثلاً10 یا 15 سال،از تجدیدنظرآن­ها می­گذرد نمی­توان با اطمینان تعبیر و تفسیر کرد مگر آنکه دلایل قطعی وجود داشته باشد که جمعیّت مورد نظر از بابت عملکرد آزمون مربوط، اساساً تغییر مهمّی نکرده باشد. در هرصورت آنچه اهمیّت اساسی دارد این است که حتّی اگر یک آزمون تازگی هم داشته باشد باز هم باید به هنگام مقایسه­ی وضعیت فرد با گروه­هنجاری آزمون، اطمینان حاصل کنیم،که فرد مورد آزمون را می­توان با هنجار مربوط مقایسه کرد.

انواع نرم یا هنجار

1.نرم­های ملّی، منطقه­ای و محلّی: اگر جامعه­ی هدف به صورت کلیه­ی افراد یک کشور که در یک یا چند صفت مشترکند تعریف شود و افراد گروه نرم از این جامعه انتخاب گردد، نرمی که بدین ترتیب به دست    می­آید نرم ملّی یا کشوری نامیده­می­شود.برای انتخاب افراد گروه نرم ملّی به سبب گستردگی و ناهمگونی جامه ناگزیر باید از روش نمونه­گیری خوشه­ای و طبقه­ای استفاده شود. در جوامع گسترده و ناهمگون لازم است حجم نمونه­ی اتنخاب شده نسبتاً زیاد باشد، ثانیاً طوری نمونه­گیری شود که از همه­ی گروه­های مختلف جامعه نمونه­هایی در گروه نرم قرار گیرند.اگر جامعه­ی هدف به صورت کلیه افراد یک استان یا منطقه­ای از یک کشور که شامل چند استان همجوار است و در یک یا چند صفت مشترکند تعریف شود و افراد گروه نمونه از این جامعه انتخاب گردد، جداول نرم به دست آمده از نمره­های خام آزمودنی­ها، نرم منطقه­ای خواهد بود.

2.نرم­های سنی و کلاسی: از جمله نرم­هایی هستند که مصرف­کنندگان آزمون­ها با آن­ها آشنایی دارند.نرم سنی(نرم معادل سن تقویمی) نمره­ی میانی یک آزمون است که افراد گروه سنی معیّنی نمره­ای برابر آن  گرفته­اند.نرم کلاسی(معادل کلاسی) نمره­ی میانی یک آزمون است که دانش­آموزان پایه­ی تحصیلی معیّنی نمره­ای برابر آن گرفته­اند.نرم­های سنی بر حسب سال و ماه و با فاصله­های یک ماه تدوین می­شوند.نرم­های کلاسی در کشورهایی که سال تحصیلی 10 ماه است،بر حسب پایه و ماه­های سال تحصیلی با فاصله­ی یک ماه طبقه­بندی می­شوند.یکی از محدودیت­های نرم­کلاسی و نرم سنی این است که واحدهای مقیاس این دو نرم در طول مقیاس برابر نیستند.در عمل واحدهای نرم سنی و معادل کلاسی با افزایش سن و پایه­ی تحصیلی مرتباً کوچکتر می­شوند.بنابراین به سبب ناهمسانی در سرعت افزایش توانایی­های مورد اندازه­گیری و در نتیجه نابرابری واحدها، متخصصان اندازه­گیری آموزشی و تربیتی ترجیح می­دهند از نرم­هایی استفاده کنند که واحدهای آن­ها در طول مقایسه همسانی بیشتری داشته باشند.

3.نرم­های سنی هنجاری: معمولاً همه­ی دانش­آموزان یک پایه­ی تحصیلی که نرم کلاسی برای آن تهیه      می­شود سن برابر ندارند و دامنه­ی تغییر سن آن­ها اغلب زیاد است.با وجود این،نمره­های دانش­آموزان خیلی جوان­تر و افراد مسن­تر از افراد کلاس در محاسبه­ی نرم وارد می­شود.برای تهیه­ی شاخص دقیق­تر از متوسط نمر­ه­ی دانش­آموزان یک پایه­ی تحصیلی، نمره­های افراد خیلی جوان­تر و افراد مسن­تر حذف و نرم براساس نمره­های دانش­آموزانی که سن آن­ها با سن آن­ها باسطح پایه­ی تحصیلی­شان متناسب است محاسبه  می­شود.نرم کلاسی که بدیت ترتیب به دست می­آید، نرم سنی هنجاری نامیده می­شود.

4.نرم­های سن عقلی: اصطلاح سن عقلی توسط آلفرد- بینه، روان­شناس فرانسوی مطرح شد و امروزه در بیشتر آزمون­های هوشی مورد استفاده قرار می­گیرد.سن عقلی یک آزمودنی معیّن برابر سن تقویمی آن دسته از کودکان همسال او در یک گروه هنجاریابی است که نمره­ی میانی آن­ها با نمره­ی آزمودنی موردنظر برابر باشد.معمولاًدر مدارس  عقب­مانده­های ذهنی، طبقه­بندی دانش­آموزان برای هدف­های آموزشی بر مبنای سن عقلی انجام می­گیرد.

5.خارج قسمت­ها:یکی از روش­های قدیمی تهیه­ی نرم،که اکنون تقریباً کنار گذاشته شده است، تبدیل نرم سنی آزمودنی به نوعی خارج قسمت بود که از تقسیم نمره­ی سنی یا سن عقلی بر سن تقویمی و ضرب آن در عدد 100 به دست می­آید.

6.نرم­های درصدی: براساس نمره­های خام آزمودنی­های گروه نرم که با فاصله­ی طبقه­ای معیّن طبقه­بندی   می­شوند، به دست می­آید.هر نمره­ی خام را نمره­ی درصدی و درصد افراد گروه نرم را که زیر نمره­ی معینی قرار می­گیرد رتبه درصدی می­نامند.به سبب سهولت محاسبه و تفسیر رتبه­های درصدی، در جدول­های نرم بیشتر آزمون­های استاندارد شده از این نرم استفاده می­شود.

منبع

حمیلی ، ثریا (1392)، هنجاریابی آزمون سازگاری تحصیلی ، پایان نامه  کارشناسی ارشد ، روان شناسی، دانشگاه امام خمینی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید