مفهوم بهره وری

انسان از دیرباز در اندیشه استفاده مفید و کارا و ثمربخش از توانایی ها، امکانات و منابع در دسترس خود بوده است. در عصر کنونی این امر بیش از هر زمان دیگری مورد توجه جدی قرار گرفته است. محدودیت منابع در دسترس، افزایش جمعیت و رشد نیازها و خواسته­های بشر باعث شده که دست­اندرکاران عرصه اقتصاد، سیاست و مدیریت جامعه و سازمان­ها، افزایش بهره­وری را در اولویت برنامه­های خود قرار دهند .کوشش­های اقتصادی انسان همیشه و همواره معطوف بر آن بوده است که حداکثر نتیجه را از حداقل تلاش­ها و امکانات به دست آورد. این تمایل را می­توان اشتیاق وصول به بهره­وری  افزون­تر نام نهاد. جمیع اختراعات و ابداعات بشر از ابتدایی­ترین و بغرنج­ترین تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی زمان حاضر، متاثر از همین تمایل و اشتیاق می­باشد. هر انسان عاق و خردمندی می­خواهد بهترین کار را انجام دهد و بهترین بهره را حاصل کند. در بینش مدیریت علمی، خردگرایی سازمانی یا رفتار عقلایی سازمان مترادف با بهره­وری و کارایی به کار می­رود و اصولاً مدیریت عبارت از دانش افزایش بهره­وری و استفاده بهینه از منابع و امکانات موجود به منظور نیل به اهداف تعیین شده است .

بهره­وری را می­توان به شیوه­های مختلف تعریف کرد. بهره­وری یعنی استفاده بهینه از منابع گوناگون جهت تولید کالاها و خدماتی که رضایت مصرف­کنندگان را جلب کند، رضایت شغلی کارکنان را به حداکثر برساند و مطلوبیت زندگی کارکنان را در همه­ی ابعاد آن، افزایش دهد. به طور کلی بهره­وری مفهومی است که برای نشان دادن نسبت درون­داد به برون­داد یک فرد واحد و سازمان یا یک ملت به کار گرفته می­شود. در این صورت اگر میزان تولید و خدمات یک سازمان بیش از مجموعه میزان نیروی کار، سرمایه، مواد و وسایلی باشد که به کار گرفته است، می­گوییم سازمان مورد نظر بهره­وری دارد. هر چه بهره­وری یک سازمان بیشتر باشد، هزینه تولید واحد کار در آن کمتر و بنابراین، امکان رقابت آن سازمان در بازار کار بیشتر خواهد بود .

یکی از عواملی که می­تواند در افزایش بهره­وری نقش مهمی ایفا کند، فن­آوری اطلاعات  است. از عمده دلایل کاربرد تکنولوژی اطلاعاتی در محیط­های اداری، افزایش بهره­وری کسانی است که در این ادارات کار می­کنند. اتوماسیون اداری  که هدیه صنعت فن­آوری اطلاعات به بروکراسی  اداری است، ایده نوین است که عمر آن در ایران به بیش از یک دهه نمی­رسد. اتوماسیون اداری محدود به یک نرم­افزار کامپیوتری برای ثبت­نامه­ها و چرخش آن در یک سازمان نمی­باشد بلکه یک نوع تفکر مبتنی بر فناوری جدید است که به مدیران و کارمندان اجازه می­دهد بیشتر با دنیای کامپیوتر و فن­آوری اطلاعات آشنا گردند. اتوماسیون، استفاده از ماشین­آلات برای انجام امور فیزیکی است که معمولاً توسط انسان انجام می­گیرد و اتوماسیون اداری، مشتمل بر تمام سیستم­های الکترونیکی رسمی و غیررسمی بوده که به برقراری ارتباط اطلاعات بین اشخاص در داخل و خارج موسسه و بالعکس مربوط می­شود.

تعریف بهره وری

واژه بهر­ه­وری نخستین بار به وسیله فرانسوا کنه ریاضیدان و اقتصاددان طرفدار مکتب فیزیوکراسی ؛ حکومت طبیعت  به کار برده شد. کنه با طرح جدول اقتصادی ، اقتدار هر دولتی را منوط به افزایش بهره­وری در بخش کشاورزی می­داند.در سال 1883 فرانوسی دیگری به نام لیتر بهره­وری را دانش و فن تولید تعریف کرد. با شروع نهضت مدیریت علمی در اوایل سال­های 1900، فردیک وینسلوتیلور، فرانک گیلبریث و لیلیان گیلبریث به منظور افزایش کارایی کارگران درباره تقسیم کار، بهبود روش­ها و تعیین زمان استاندارد، مطالعاتی را انجام دادند.

کارآیی به عنوان نسبتی از زمان واقعی انجام کار به زمان استاندارد از پیش تعیین­شده تعریف می شود. به طور مثال اگر از کارگری در 8 ساعت انتظار تولید 100 واحد محصول را داشته باشیم اما در عمل کارگر مزبور 96 واحد تولید کند، گفته می شود کارایی آن کارگر 96 درصد است. نویسندگان غالباً کارایی را بیشتر در مورد وسایل مکانیکی، مسائل مهندسی و نیروکاری مورد استفاده قرار داده اند. مثلاً اگر ماشینی 90 درصد از انرژی ورودی اش را به کار مفید تبدیل کند، گفته می شود، آن ماشین با 90 درصد راندمان یا بازدهی یا کارایی عمل می کند. بعدها کارایی را درباره هر یک از عوامل تولید استفاده کرده اند. اما واژه ای که به تدریج جنبه عمومی­تر و کلی­تر پیدا کرد و در ادبیات مدیریت رایج گردید، بهره­وری بود.

در سال 1950، سازمان همکاری اقتصادی اروپا (OEEC) به طور رسمی بهره­وری را چنین تعریف کرد: بهره­وری حاصل کسری است که از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید به دست می­آید. بدین لحاظ می­توان بهره­ه­وری سرمایه، مواد اولیه و نیروی کار صحبت کرد.

سازمان بین­المللی کار (ILO) بهره­وری را چنین تعریف کرده است:

بهره­وری عبارت است از نسبت ستاده به یکی از عوامل تولید ؛ زمین، سرمایه، کار و مدیریت .در این تعریف مدیریت به طور ویژه یکی از عوامل تولید در نظر گرفته شده است. نسبت تولید به هر کدام از این عوامل معیاری برای سنجش بهره­وری محسوب می­شود. کوشش­های اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود به دست آورد. این تمایل را می­توان دست­یابی به کارایی و بهره­وری بالاتر نامید.

بهره­وری مفهومی جامع و در برگیرنده کارایی است که افزایش آن به منظور ارتقا سطح زندگی، رفاه، آرامش و آسایش انسان­ها، همواره مد نظر دست­اندرکاران سیاست و اقتصاد بوده است. برخی بقا و تداوم یک نظام سیاسی و اقتصادی را نیز موکول به بهره­وری دانسته­اند. لنین هنگامی که نظرات فلسفی خود را در زمینه قدرت تولید مطرح می­نماید، بحث خود را با این جمله پایان می­دهد که در تحلیل نهایی، بهره­وری کار، مهم­ترین موضوع و اساسی­ترین مساله برای پیروزی سیستم اجتماعی ما محسوب میشود.

بهره­وری در لغت به معنی قدرت تولید و بارور بودن و مولد بودن به کار رفته و در ادبیات فارسی به بهره­وری، با فایده بودن و سودبرندگی معنی شده است. در رابطه با تعریف کاربردی نیز تعاریف مختلفی ارائه شده که برخی از آن­ها به قرار زیر است :

• استیگل در تعریف بهره­وری می­گوید: نسبت میان بازده و مرتبط به عملیات تولیدی مشخص و معین است.
• ماندلا بهره­وری را چنین تعریف کرده است: بهره­­وری به مفهوم نسبت بازده تولید به واحد منابع مصرف شده است که با یک نسبت مشابه دوره پایه مقایسه شده و به کار می­رود.
• بهره­وری خارج قسمت ستاده به یکی از عوامل تولید است. بدیت ترتیب می­توان از بهره­وری سرمایه، بهره­وری سرمایه­گذاری، بهره­وری مواد خام و نیروی انسانی، بسته به این که ستاده در ارتباط با کدام یک از عوامل تولید باشد، نام برد.

مرکز بهره­وری ژاپن بهره­وری را به حداکثر رساندن استفاده از منابع فیزیکی، نیروی انسانی و سایر عوامل به شیوه­ی علمی تعریف می­کند که منجر به کاهش هزینه­های تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و بالا رفتن سطح زندگی همه آحاد جامعه می­شود .موسسه­ی بهره­وری اروپا، بهره­وری را درجه و شدت استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید تعریف می­کند و مدعی است که بهره­وری نوعی طرز تفکر و دیدگاه است که هر فرد می­تواند کارها و وظایفش را هر روز بهتر از روز قبل انجام دهد. اعتقاد به بهبود بهره­وری، یعنی داشتن ایمان راسخ به پیشرفت انسان­ها. قالب­ها و مجورهای اصلی تعاریف به هم شبیه و نزدیک هستند و مهمترین عاملی که در کلیه تعاریف وجود دارد، تعیین نسبت آنچه برای تولید به کار رفته به آنچه از فرایند تولید به دست آمده است. در عین حال، در بهره­وری کانون اصلی توجه، نیروی انسانی است و کلیه تلاش­ها بر بهبود بهره­وری نیروی انسانی تمرکز داردجریان تکامل مفهوم بهره­وری در اقتصاد نیز این نکته را نشان می­دهد. بر این اساس، واژ­ه­ی بهره­وری نیروی انسانی مطرح شد. با تعریفی از سومانث ؛ این بخش را به پایان می­بریم. وی تعاریف گروه­های مختلف از بهره­وری نیروی انسانی را به شرح زیر مطرح می­کند .

• مهندسان: انجام دادن بیشترین کار با کمترین هزینه
• دانشمندان: انجام دادن کار خردمندانه و آگاهانه
• مدیران: دستیابی به همه چیز با هم توام با عملکرد موثر
• فیلسوفان: دانستن اینکه بهترین کار انجام شده است
• مدیران مالی: سود بیشتر.

منبع

کریمان،مرتضی(1392)، تاثیر استفاده از سیستم های اتوماسیون اداری بر بهره­وری،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت بازرگانی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید