مفهوم بازار

بازار از جمله مفاهیمی است که در رابطه با تعریف آن اختلاف نظر فراوان وجود دارد. برخی آن را به صورت وضعیتی تعریف می­کنند که در آن یک کالا در محلی که برای فروش عرضه شده است، تقاضا داشته باشد. طبق این تعریف، حتی هنگامی که تنها یک خریدار و فروشنده وجود داشته باشد و خریدار بتواند از فروشنده خرید کند، «بازار» وجود دارد. همچنین، بازار را می­توان با یک تعریف دیگر به صورت سازوکار یا ترتیباتی دانست که ارتباط میان خریداران (یا به عبارتی تقاضاکنندگان) و فروشندگان (عرضه کنندگان) کالاها و خدمات را با یکدیگر برقرار می­سازد. البته در این رابطه، تعاریف دیگری نیز وجود دارد که هریک به نوعی می­تواند «بازار» را از زاویه مورد بررسی خود به خوبی نمایش دهد. با اینحال، به منظور برخورداری از شناخت کافی نسبت به بازار و ماهیت آن لازم است، ابتدا دو مفهوم «نهاد بازار» و «ساختار بازار» به خوبی تبیین شوند.

«رقابت» و «انحصار» هر دو از جمله مفاهیمی هستند که تبیین کننده ساختار بازار می باشند. این دو مفهوم در نگاه اول ممکن است متضاد قلمداد شوند، اما در عمل چنین نیست. در حقیقت، می­توان گفت هر بازار دارای ساختارهای متفاوتی است که نوع آن بر حسب شدت رقابت قابل تعیین است. به دیگر سخن می­توان گفت انحصار نام دیگری برای «ناقص ترین رقابت» می­باشد.از این گذشته گاهی انحصار، حاصل رقابت است؛ رقابت تولیدکنندگانی که یک به یک همدیگر را از بازار بیرون می­کنند، یا برعلیه یکدیگر تبانی می­کنند تا سرانجام تنها یک بنگاه در بازار باقی بماند. از سوی دیگر، اگر خریداران با هم رقابت نکنند، انحصارگر هرگز نمی­تواند قیمت­های انحصاری را اعمال کند. بنابراین انحصار از هر دو سوء می­تواند حاصل رقابت باشد.

عوامل متعددی می­تواند بر ساختار بازار تاثیرگذار باشند و آن را به سمت کامل­ترین رقابت یا ناقص ترین رقابت پیش برد. این عوامل عبارت­اند از:

1. کشش قیمتی: هر قدر کشش قیمتی تقاضا برای کالای مورد نظر کمتر باشد، هرگونه افزایش قیمت از سوی بنگاه با کاهش اندک در میزان فروش مواجه بوده و ساختار صنعت به سمت کمتر رقابتی معطوف خواهد شد.
2. قابلیت جانشینی کالاها: با افزایش تعداد جانشین­های یک کالا، ساختار صنعت به سمت رقابتی­تر نزدیک می­شود.
3. دسترسی به مواد خام: هر قدر تعداد کمتر از بنگاه ها مزیت بیشتری در دسترسی به مواد خام داشته باشند، زمینه­های نقصان رقابت در صنعت مربوطه بیشتر خواهد بود.
4. تعداد فروشندگان و خریداران: هرچه تعداد فروشندگان و خریداران در بازار بیشتر باشد، ساختار صنعت رقابتی­تر خواهد بود.
5. تنوع: هرچه تنوع محصولات ارایه شده تفاوت کمتری با یکدیگر داشته باشند، ساختار صنعت به رقابتی نزدیک­تر خواهد بود.
6. دسترسی به بازار: هر چه سهولت ورود و خروج بنگاه­ها به صنعت راحت­تر باشد، ساختار صنعت رقابتی­تر خواهد بود.

عوامل فوق معیار مناسبی است که از طریق آن بتوان میان ساختار رقابتی و انحصاری در بازار تمایز قایل شد. با این حال، صرف شناسایی ساختار و عوامل موثر بر آن، نمی تواند گویای وضعیت حاکم در صنعت به لحاظ ابعاد مختلف باشد. در این راستا، یکی از مهمترین عوامل مورد توجه «وضعیت رقابت» میان بنگاه­های فعال در صنعت است که از یک سو متاثر از شرایط حاکم بر «ساختار» صنعت و تاثیرگذار بر «عملکرد بنگاه ها» است و از سوی دیگر در نتیجه عملکرد بنگاه­ها، نمود می­یابد و ساختار صنعت را شکل می­دهد.

منبع

صبائی، امیرمهدی(1392)، ساختار و هزینه اجتماعی انحصار، پایان¬نامه جهت دريافت درجه کارشناسی ارشد، مديريت مالي، دانشگاه تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید