« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »مفهوم ارگونومی
کار و انسان دو جزء اصلی و جدایی ناپذیر هستی اند که باید به گونه ای متناسب با یکدیگر برنامه ریزی شوند. نبود تطابق و تناسب میان توانمندی های انسان و نوع کاری که او انجام می دهد یا مسئولیتی که برعهده وی نهاده می شود، سبب بروز مسائل و مشکلات بسیاری می شود از آن جمله می توان به بروز آسیب های شغلی نظیر ناراحتی های استخوانی عضولانی و پایین بودن بهره وری نیروی کار اشاره کرد.
برای جلوگیری از این گونه مسائل و تامیین تندرستی نیروی کار، ارگونومی به عنوان راه کاری کارامد به یاری انسان می شتابد. ارگونومی ارتباط متقابل انسان، محیط، ماشین و ابزار را واکاوی می کند و در پی بهینه کردن تناسب آن ها با یکدیگر است. در ارگونومی ویژگی های انسانی که شامل ویژگی های کالبد شناختی، فیزیولوژیک و روانشناختی هستند، مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند.
به طور کلی می توان گفت که فشارهای عصبی یا عامل زیان بار ارگونومی هنگامی وجود دارد که نیازمندی های شغلی از توانمندی ها و قابلیت های فردی تجاوز کند و از این رو به عنوان یک راه کار همیشه باید تلاش کرد که توانایی ها و قابلیت ها از نیازمندی های شغلی پیشی گیرند و بر آن تفوق داسته باشد. در این زمینه ارگونومی به سنجش توانمندی های انسان می پردازد و بدین ترتیب مهندسان و طراحان را در هرچه متناسب تر ساختن دستگاه ها و فرآیندها با ویژگی های انسانی یاری می دهد. اصولا فلسفه ارگونومی بر پایه این فرض منطقی استوار است که : “طراحی باید از انسان آغاز شود.”همان گونه که اشاره شد یکی از ویژگی های انسانی ،ویژگی های فیزیولوژیک اوست.
ارگونومی چیست؟
تعـريف رسمـي ارگونومـي كه به وسيله انجمن ملي ارگونومـي «IEA» تاييد شده است به شرح زير مـي‌باشد: ارگونومي یا «فاكتورهاي انساني» اصول علمـي مرتبط با فهم تعامل بيـن انسان و سـاير عنـاصر يـك سيستم است و همچنین حـرفه‌اي اسـت كـه شامل تئوري‌ها، اصول و داده‌ها و روشها براي طراحي مطابق با بهينه‌سازي آسـايـش و رفـاه افـراد و عملـكرد كـامـل سيستم مـي‌باشـد، واژه ارگـونومـي آميزه‌اي از دو واژه يوناني ارگـو «به معني كار» و نوموس «به معني قانون» است. در آمريكا، مهندسي عوامل انساني يا عوامل انسان مترادف واژه ارگـونومـي‌دانسته شده است. ارگـونومـي در اروپا، ريشه در فيزيولوژي كـار، بيومكانيك و طـراحي ايستگاه كـار دارد. در حالي كه عـوامل انساني آمريكایيان، از فيزيولوژي تجـربي سـرچشمه گـرفته، بر عملكرد انساني و طراحي سامانها متمركز است.
ارگونومي علم مطالعه انسانها در حين انجام كار، براي درك ارتباط پيچيده ميان افراد و جنبه هاي فيزيكي و روانشناختي محيط كار، نيازهاي شغلي و روشهاي كار مي‌باشد. ارگونومي يا همان مهندسي فاكتورهاي انساني، علمي تركيبي است كه سعي دارد ابزارها، دستگاه ها، محيط كار و مشاغل را با توجه به توانايي هايي جسمي ؛ فكري و محدوديت ها و علائق انسانها، طراحي نمايد.
پيشرفت تكـنولوژي و اتوماتيك شـدن ابزار و وسايل با پيشرفت در زمينه ارگـونومـي همـراه نبوده است. بيماري‌هاي مـهمـي كه در زمينه ارگونومـي‌مـطرح است، ناتـوانايي‌هاي جـراحتي شـديد اسـت كه شامـل صدمـات اسكـلتي ، ماهيـچه‌اي و سيستم عصـبي مـي‌باشـند و از در معرض قرار گرفتن ضرباتي مثل حركات مربوط به مچ و كمر، به صورت تكـراري بـه وجـود مـي‌آيند. اين صـدمات يا كـارهايي كه با دست انجام مـي‌شوند و در دفاتري كه كارها به صورت اتوماتيك انجام مـي‌شود رايج هستند كه بيشتر به دلايل زير مـي‌باشد:
- حالتهاي بد بدني
- حالتهاي بدني ثابت
- نياز به نيروي زياد از حد براي انجام كار
- حركات تكراري با تعـداد زيـاد
- مدت زمان ناكـافي براي استـراحت بين حركـات تكراري ارتعاشات
- دماي سرد
امروزه با توجه به ماشيني شدن زندگي اغلب افراد، عوامل آسيب رساني شغلي نيز دستخوش تغييرات فراواني شده‌اند. به عنوان نمونه بسياري از باربـرداري‌هاي سنـگين تـوسـط ماشينها صـورت گـرفته و كاركنان مجبور به انـجام چنين فعاليتهايي نيستند. امـا از سـوي ديگر همين زنـدگي صنعتي، انسان را در معرض آسيبهاي جـديدي قـرار داده اسـت كــه از آن جمـله مـي‌تـوان به حفظ حالتهاي بدني ثابت طولاني مدت كه بعضاً با حفظ اجسام خــارجي در دست نيز همراه‌اند اشاره نمود .برخي مشكلات معمول در صنايع شامـل: طـراحي نامنـاسب محـل كـار ، عـدم انطباق بين قابليتهاي كـارگر و الزامات شغلي، وجود محيط كار و مشاغل زيان‌آور، طراحي نامناسب سيستم انسان ؛ ماشين و برنامـه‌هاي ضعيف مديـريت مـي‌باشد.
اين مشـكلات منجـر به ايجاد مخاطرات در محل كار، ضعف سلامتي كارگران، صدمات ناشي از كار با تجهيزات، معلوليتها و در عوض كاهش بهره‌وري كارگر و كيفيت توليد و افزايش هزينه مـي‌شود. كـاربرد مـوثـر ارگـونومي در طـراحي سيستم كـاري مـي‌تواند تـعادلي را بين ويژگي‌هاي كـارگـر و نيـازهاي شغلي او برقـرار ند. اين علم، گستره وسيعـي را در زمينه طـراحي كـار، ابـزار، تجـهيزات، ماشين‌آلات، ايستگـاه كـار و سيستمـها در مـوارد مخـتلف صنعتي، آموزشي، ورزشي و غيره در بر می‌گيرد. هدف ارگونومـي آن است كه در طراحي ابزار و وسايل كار و سيستمهاي فني و توليدي نيز در طراحي محيط كار، نيازها و خصوصيات جسمـي و روحي انسانها در نظر گرفته شود تا در عين نيل به افزايش بازدهي توليد، به سلامت و بهداشت و راحتي انسانها نيز به بيشترين حد توجه شده باشد ،ارگـونـومـي داراي اهـدافـي چـون بهـبود بهره‌وري، سلامتی، ايمني و آسـايش مردم و افزايـش كـارآيـي متقابل سيستمهاي انسان- ماشين- محيط است.ارگـونومـي،علمـي‌چنـد نظامه است كه در چـهار حـيطه عـمده، روان‌شناسي مهندسي، فيزيولوژي كار، بيومكانيك شغلي و آنتروپومتري فعاليت مي‌كند .
منبع
حمزوی،ملیحه(1391)، ارتباط بین اصول ارگونومی و استرس در شرکت گاز،پایان نامه کارشناسی ارشد، مدیریت دولتی،دانشگاه آزاداسلامی
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید