مفهوم ادراک وادراک از خدا

بحث ادراک الهی از قرون اولیه اسلامي‌ مطرح بوده چنان که در سخنان اکثر بزرگان دین خصوصا روایت‌های حضرت علی (ع) وامام صادق وبرخی دیگر از صحابه مي‌ خوانیم از ادراک الهی وکیفیت ادراک سخن به میان آمده است.

ادراک در لغت

ادراک در لغت به معنای دریافتن،فهمیدن ورسیدن مي‌ باشد . چنان که ادراک الشی یعنی وقت آن رسید وادراک الولد یعنی فرزند بالغ شده وادراک المسئله یعنی مساله را فهمید . در بسیاری از موارد ادراک مترادف با علم معرفت، رویت، لحوق،… بکار مي‌ رود، وبه نظر برخی از محققان الفاظی که در انواع ادراک در قرآن کریم به کار رفته است به 20 لفظ مي‌ رسد که ظن، حسبان، شعور، ذکر، عرفان، فهم، فقه، درایت یقین، فکر، رای، زعم، حفظ، حکمت، خبره، شهادت، عقل، از جمله آنانند.

 رابطه علم وادراک

به گفته برخی از دانشوران اگر ادراک در معنای عام آن (حصول صورت شی ونص ناطقه )وعلم در معنای عام آن (حصول صورت شی در عقل )به کار مي‌ روند .رابطه علم وادراک تساوی است برخی نیز معتقدند اگر علم به معنای ادراک امور کلی وادراک بر حضور مدرک نزد مدرک به کار رود ادراک به این معنا شامل علم وادراک امور حسی مي‌ شود در این صورت بین علم وادراک عموم وخصوص مطلق ورابطه آن دو مانند رابطه نوع جنس است یعنی ادراک جنس وعلم نوع آن است.

ادراک امور حسی

گاهی ادراک تنها برای درک امور حسی اطلاق مي‌ شود که در این صورت تفاوت این نوع ادراک با علم مانند تفاوت در نوع است که هر دو تحت یک جنس جمع مي‌ شوند یعنی ادراک مطلق جنس وادراک حسی وعلم انواع آن مي‌ باشد .

ادراک به معنای رویت

 بسیاری از دانشمندان از جمله شیخ طوسی در تفسیر آیه شریفه (لا تدرکه الا بصار وهویدرک الابصار ) تصریح مي‌‌کند که معنای ادراک در آیه همان رویت است ولی غالب دانشمندان اهل سنت ذیل همین آیه تصریح مي‌‌کنند که ادراک با رویت تفاوت مي‌‌کند، زیرا ادراک به معنای احاطه کامل است وبرخی از دانشمندان تصریح کرده اند یکی از راههای ادراک حسی است وهرگاه ادراک با بصر مقرون شود از آن جز رویت فهمیده نمي‌ شود وسایر حواس نیز این چنین اند.

مدرک بودن خداوند

همه مسلمانان اتفاق نظر دارند که خداوند مدرک است دلیلی که برای اثبات مدرک بودن خداوند اقامه شده است که خداوند حی بوده وهر موجودی که حی باشد وهیچ آفتی نداشته باشد، سمیع ومدرک است، پس خداوند مدرک است. دلیل دیگر این که ادراک یکی از صفات کمال است واگر خداوند به این صفت متصف نشود وبه ضد آن متصف خواهد شد که نقص ودرباره خداوند محال مي‌ باشد، لازم است خداوند به این صفت متصف خواهد شد .شیخ مفید ادراک را علم خداوند به محسوسات دانسته وگفته است خداوند مدرک است یعنی به آنچه به حواس درک مي‌ شود عالم است .دلیل چنین است که خداوند بر همه معلومات که مدرکات نیز جز آن است عالم است پس عالم به مدرکات نیز هست ومطلوب همین است .

 آيا ادراك از جمله صفاتي است كه بتوان آن را به خدا نسبت داد؟

با توجه به آيه شريفه (الا بصاروهو يدرك الا بصار وهو الطيف الخبير ) مدرك به( اسم فاعل ) از اسماء خداوند است .در قرآن كريم وروايات به اسم الهي «مدرك» تصريح شده وخداوند مدرك است در فعل «يدرك» در آيه شريفه بيانگر همين اسم الهی است .

در معناي ادراك ميان متكلمان اختلاف نظر وجود دارد كه آن وصف ادراك براي خداوند غير از علم خداوند به امور كلي وجزيي بوده وصفت ديگري است ویا منظور ،همان علم ومعنايي مترادف با آن است ويا اين كه مقصود علم خاص خداوند به موجود است، به صورت جزيي وعيني است. بنابراين مقصود از ادراك خداوند شهود اشياي خارجي وتسلط كامل خداوند بر اشیا است، گفتني است از اطلاق صفات اسمايي كه شرع مقدس برآن اذن داده است بر خداوند و اتصال  خداوند بر آن ونيز در جايز نبودن اطلاق صفات واسماني كه شارع منع كرد. اختلاف نظر نسبت تنها اختلاف در صفات آسماني است كه از سوي شعارع نه به صورت آشكار معني شده وخداوندبرجوار اين اتعصاف چيزي وارد شده است گروهي دراين باره به توقیفی نبودن صفات واسماي الهی حكم كرده اند یعنی لازم نسبت كه حتما درباره یا اسم الهی آیه وروایتی وارد شده باشد بلکه همین قدر که معنای اسم یا صفتی موهوم نباشد وبرای ذات باری تعالی محالی پیش نیاید مي‌توان خداوند را به آن اتصال نماید.اما گروهي ديگر صفات واسماء را توفيقي دانستند ومعتقدند كه خداوند را تنها به صفات واسمائي مي‌ توان خواند كه خود خداوند است يا پيامبر وامامان معصوم (ع)وگروه سوم ميان صفات واسماء‌ فرق نهاده اند واسما را توفيقي وصفات را غير توفيقي شمرده‌اند.

منبع

شاهی وند ،مجتبی (1394) ،بررسی رابطه بین ادراک از خداو هویت اجتماعی در سبک زندگی دانشجویان و کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد دره شهر ،پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی ،دانشگاه آزاد اسلامی ایلام

ازفروشگاه بوبوک دیدن نمایید