« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »مفاهیم فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در عصر انفجار اطلاعات با سرعتی فزاینده در حال پیشرفت و دگرگونی است. سامانه‌های مختلف رایانه‌ای هرروز در نهادهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، صنعتی و اداری جهان، بیشتر و بیشتر بکار گرفته‌شده و درروند تصمیم‌گیری‌های درون سازمان‌ها تحولات اساسی ایجاد می‌کنند. درنتیجه بازدهی تولید، بهره‌وری و کار آیی سازمان‌ها را افزایش داده و بهبود مرغوبیت و کیفیت محصولات و خدمات تولیدی، افزایش قدرت رقابت، نوآوری و ابداع فرآورده‌های نوین، ایجاد تحولات فنی و درنهایت توسعه اقتصادی کشورها نقش اساسی و فعال ایفا می‌کنند.
عصر فعلی را عصر اطلاعات لقب داده‌اند . این نام‌گذاری شاید به این دلیل باشد که امروزه اطلاعات به جزء تفکیک‌ناپذیر زندگی بشر تبدیل‌شده است. اگرچه اطلاعات از دیرباز در زندگی بشر تأثیر بسزایی داشته و انسان برای تصمیم‌گیری‌ها و طی طریق همواره محتاج آن بوده، ولی آنچه که امروزه اهمیت آن را صدچندان کرده، شرایط نوین زندگی و افزایش سهم اطلاعات در تصمیم‌گیری‌های فردی و سازمانی است.
اختراع رایانه، امکان پردازش سریع و ذخیره حجم انبوهی از داده‌ها را فراهم آورد و پیشرفت‌های بعدی درزمینه‌ی ارتباط بین رایانه‌ها و امکان تبادل داده بین آن‌ها، تبادل و انتقال اطلاعات را در سطح وسیعی ممکن ساخت. این رویدادها به همراه سایر پیشرفت‌های صورت گرفته درزمینه‌ی الکترونیک و ارتباطات اعم از میکروالکترونیک، نیمه‌هادی‌ها، ماهواره و روباتیک به وقوع انقلابی درزمینه‌ی نحوه جمع‌آوری، پردازش، ذخیره‌سازی، فراخوانی و ارائه اطلاعات منجر گردید که شکل‌گیری فن‌آوری اطلاعات حاصل این رویداد بود.
فن‌آوری
تکنولوژی واژه‌ای یونانی است که از دو جزء “تکنو ” به معنی هنر و فن و “لوژیا ” به معنی مطالعه ساخته‌شده است و در فارسی آن را به «فن‌آوری» ترجمه کرده‌اند. ازنظر مفهومی، فن‌آوری از دیدگاه اندیشمندان مختلف، به صور گوناگون تعریف شده است:
دایره‌ی المعارف آمریکایی نیکا، فن‌آوری را “شیوه ساختن اشیاء و انجام امور ” می‌داند. دایره‌ی المعارف علم و فن‌آوری مگ گرامیل، فن‌آوری را “دانش و علم سیستماتیک، عموماً در فرا گردهای صنعتی اما قابل‌فهم به هر فعالیت دیگر ” می‌داند. فرهنگ لاروس، فن‌آوری را “مطالعه ابزارها، شیوه‌ها و روش‌های مورداستفاده در حوزه‌های گوناگون صنعت ” تعریف کرده است .
“فن‌آوری ابزاری است که به‌وسیله آن، روش‌های نوین، سیستم‌های جدید و ساختارهای سازمانی نوین میتوانند در جهت حداکثر سازی بهره‌وری، توسعه داده شوند “. فن‌آوری، عبارت است از “دانش سیستماتیک برای تولید یک محصول، به‌کارگیری یک فرآیند و ارائه خدمات “. فن‌آوری در حکم نوعی دارایی نامشهود است که ایجاد می‌شود و منتقل می‌گردد، کسب می‌شود و کنار گذاشته می‌شود .
بنابراین همان‌طور که از تعاریف فوق مستفاد می‌گردد، فن‌آوری اصطلاحی است قراردادی که دارای مضامین زیادی است و نویسندگان مختلف هر یک، این واژه را به‌گونه‌ای تعریف کرده و به آن از زاویه بخصوصی نگاه کرده‌اند. بعضی از آن‌ها در تعاریف خود از فن‌آوری، بر ماشین‌آلات مورداستفاده تأکید کرده‌اند و برخی تأکیدشان بر دانش مورداستفاده بوده است. گروهی به تعامل انسان و ماشین توجه کرده و گروه دیگری توجه خود را به مواد، به‌عنوان بخشی از فن‌آوری معطوف داشته‌اند.
اطلاعات
اطلاعات اصطلاحی است که بعضاً توسط عموم مردم به‌صورت نادرست و نابجا به‌کاربرده می‌شود.
تعریف اطلاعات ازلحاظ نظری: ” اطلاعات به هر نوع داده جمع‌آوری‌شده از روش‌های مختلفی نظیر؛ مطالعه، مشاهده، شایعه و سایر موارد، اطلاق می‌گردد “.
تعریف اطلاعات از منظر فن‌آوری اطلاعات: از دیدگاه فن‌آوری اطلاعات،” اطلاعات، به‌عنوان داده جمع‌آوری‌شده، ذخیره‌شده، بازیابی شده، پردازش‌شده و ارائه‌شده، است “. در این تعریف، به مواردی همچون اعتبار، کیفیت و ارزش اطلاعات به‌صورت جانبی، توجه می‌گردد.
در مقابل اطلاعات از واژه “دانش” استفاده می‌شود. دانش، برخلاف اطلاعات، دارای بار معنائی مختص به خود بوده که توسط فرد و یا افرادی کارشناس و بر اساس بررسی و مطالعه انجام‌شده بر روی اطلاعات، حاصل می‌شود.
اطلاعات عبارت است از جریان‌هایی که مجموعه دانایی‌ها را تغییر می‌دهد، این تغییر زمانی اتفاق میافتد که یا مطلبی به مجموعه دانایی‌های افزوده شود و یا تجدید ساختاری در آن به وجود آید .
انواع اطلاعات سازمانی را می‌توان به دو گروه اطلاعات عملیاتی و اطلاعات مدیریتی تقسیم نمود:
- اطلاعات عملیاتی
انواع اطلاعات عملیاتی عبارت‌اند از:
- اطلاعاتی که در فرآیند صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- اطلاعاتی که درداد و ستدها و عملیات مشابه مورداستفاده می‌باشد؛ مانند اطلاعات خریدوفروش.
- اطلاعاتی که در امور دفتری مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ مانند مکاتبات و ارتباطات.
- اطلاعات مدیریتی
این اطلاعات در پشتیبانی مدیران مختلف مور د استفاده می‌باشد، مانند تهیه گزارش‌های از پیش تعیین‌شده برای مدیران، اطلاعاتی که در تصمیم‌گیری مورداستفاده است و یا اطلاعاتی که مدیران ارشد از آن‌ها استفاده می‌کنند.
انواع اطلاعات مدیریتی
به دلیل آنکه انواع تصمیم‌گیری در سطوح مختلف سازمانی متفاوت‌اند، اطلاعات موردنیاز سطوح مختلف سازمانی نیز متفاوت خواهد بود. به‌طور مثال در یک واحد سازمانی مانند واحد فروش، مدیر مربوطه در برخورد با مشتری نیاز به اطلاعاتی همچون موجودی کالاها و میزان اعتبار مشتری دارد که این اطلاعات، برنامه‌ریزی‌شده، مفصل، تکراری و مخصوص این واحد می‌باشد. درحالی‌که اطلاعات موردنیاز مدیران ارشد، بیشتر خارجی و مربوط به کل سازمان است که قاعدتاً برنامه‌ریزی نشده، خلاصه و غیرتکراری هستند. مثلاً تصمیم‌گیری برای تعالی فرآیند توسط یک محصول جدید، یک تصمیم استراتژیک است که توسط مدیر ارشد اتخاذ می‌شود، لذا بایستی اطلاعاتی از وضع بازار، رقبا، مصرف‌کنندگان، میزان مصرف و… در اختیار مدیر باشد.
از انواع دیگر اطلاعات، اطلاعات تاکتیکی می‌باشد که از این گروه می‌توان به تخصیص منابع با نظارت بر اجرای طرح‌های دیکته شده از طرف مدیریت ارشد و یا اطلاعات مربوط به منابع مختلف سرمایه در کوتاه‌مدت، اشاره کرد. بدیهی است این اطلاعات که بیشتر در کوتاه‌مدت مورداستفاده قرار می‌گیرد، مربوط به مدیریت میانی سازمان بوده و قابل پیش‌بینی می‌باشد.
نوع دیگر اطلاعات، اطلاعات استراتژیک است که موردنیاز مدیران ارشد می‌باشد. از این اطلاعات برای تعریف اهداف، اولویت‌ها، تعیین خط‌مشی‌های جدید و مانند آن استفاده می‌شود. به‌طور مثال در گرفتن وام‌های بلندمدت و تصمیماتی پیرامون محصول جدید از این نوع اطلاعات استفاده می‌شود. این‌گونه اطلاعات بیشتر بر اساس پیش‌بینی‌های آینده با استفاده از داده‌های خارج از سازمان و منابع موجود در کل سازمان می‌باشد. مدیران ارشد برای تصمیم‌گیری‌های خود نیاز به اطلاعات داخل سازمان و خارج سازمان به‌صورت همزمان دارند.
مدیریت اطلاعات
درگذشته مدیریت اطلاعات به توانایی یک سازمان در ایجاد، نگهداری، بازیابی و توزیع اطلاعات صحیح و به هنگام در بین افراد موردنظر با حداقل هزینه جهت تصمیم‌گیری گفته‌شده است که سازمان مدیریت اطلاعات را به‌منظور هماهنگی اقتصادی و اثربخش در تولید، نگهداری، بازیابی و توزیع اطلاعات از منابع داخلی و خارجی در جهت ارتقای عملکرد خود انجام می‌دهد.
اطلاعات مانند سایر منابع سازمان، مواد، سرمایه، انسان و فن‌آوری، یک منبع بااهمیت است. بنابراین مانند سایر منابع بایستی به‌درستی مدیریت شود. فن‌آوری اطلاعات نیز مرتب در حال تغییر و دگرگونی است. لذا به‌منظور استفاده‌ی مؤثر و کارا باید اداره و مدیریت شود. آنچه مورد تأکید است، مدیریت اطلاعات و فن‌آوری اطلاعات در جهت تحقق سازمانی با شرایط نوین هزاره سوم است .
مفهوم و تعریف سامانه‌های اطلاعاتی
یک سامانه اطلاعات می‌بایست متناسب با نیازها و فعالیت‌های کسانی که آن را به کار می‌گیرند، باشد. البته هیچ ضرورتی وجود ندارد که در هر سامانه اطلاعاتی، رایانه مورداستفاده قرار گیرد. ولی به‌طورمعمول در سازمان‌ها به دلیل حجم زیاد اطلاعات داخل و خارج سازمان از سامانه‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه استفاده می‌شود. بر اساس تعریفی که از سوی ” مدیسون و دارنتن” ارائه‌شده است، “یک سامانه اطلاعاتی مجموعه‌ای از انسان‌ها و ابزارها هستند که عملیات هدفمندی را بر روی اطلاعات انجام می‌دهند.”
“سن “تعریف کاملی برای سامانه‌های اطلاعاتی ارائه نموده است:”یک سامانه اطلاعاتی عبارت است از مجموعه‌ای از افراد، داده‌ها، روش‌ها و ابزار که باهم و در ارتباط متقابل با یکدیگر کارکرده تا اطلاعات مفید و متناسب را تهیه و تولید نمایند.”اگر افراد،” منابع انسانی”، داده‌ها و روش‌ها،”منابع نرم‌افزاری[1]” و ابزار،”منابع سخت‌افزاری “نامیده شوند.
بر این مبنا می‌توان عنوان نمود که در سامانه‌های اطلاعاتی سه وظیفه اصلی و عمومی انجام می‌پذیرد:
- از منابع داخل و یا خارج سازمان داده‌های خام را به‌عنوان ورودی دریافت می‌دارد.
- با پردازش‌هایی که روی این داده‌ها انجام می‌دهد، اقدام به تولید اطلاعات برای مدیران و کارکنان سازمان می‌نماید.
- اطلاعات تولیدشده را به‌عنوان خروجی سامانه جهت تصمیم‌گیری‌های مختلف، در اختیار کاربران نهایی در سازمان قرار می‌دهد.
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات
تعریف فن‌آوری اطلاعات به دلیل ماهیت تغییرپذیر آن باید همراه با یک نگرش پویا باشد. فن‌آوری اطلاعات بیشتر یک استراتژی، اندیشه، فکر و ابزار در حوزه انسان‌ها همراه با نوآوری است .
واژه فن‌آوری اطلاعات اولین، بار از سوی “لویت “و “وایزلر” در سال 1958 به‌منظور بیان نقش رایانه در پشتیبانی از تصمیم‌گیری‌ها و پردازش اطلاعات در سازمان بکار گرفته شد. از فن‌آوری اطلاعات برداشتهای مختلفی وجود دارد و همین برداشت‌ها موجب گردیده تا تصاویر متفاوتی از آن در مجامع مختلف ارائه شود.
اسکات موتون فن‌آوری اطلاعات را شامل انواع رایانه‌ها، سخت‌افزار، نرم‌افزار، شبکه‌های ارتباطی که دو رایانه را به یکدیگر متصل می‌کنند، شبکه‌های عمومی و خصوصی و ترکیب رایانه‌ها و فن‌آوری ارتباطات و سیستم‌هایی که رایانه‌های شخصی را به ابررایانه‌ها متصل می‌کند و شبکه گسترده جهانی که از یک سلسله رایانه‌های قدرتمند تشکیل‌شده است، می‌داند.
“فن‌آوری اطلاعات به اشکال مختلف فن‌آوری اطلاق می‌شود که به پردازش، نگهداری و ارسال اطلاعات به شکل الکترونیکی می‌پردازد. تجهیزات فیزیکی برای این امر شامل رایانه، تجهیزات ارتباطی، شبکه‌های تجهیزات انتقال اطلاعات مانند فکس و حتی موبایل است “.
به کلیه فناوری‌هایی که در جمع‌آوری، انتقال، ضبط، نگهداری، بازیابی، انتشار و نمایش اطلاعات کمک می‌نماید، فن‌آوری اطلاعات گویند.اصطلاح فن‌آوری اطلاعات برای توصیف فناوری‌هایی به کار می‌رود که در ضبط، پردازش، بازیابی و انتقال اطلاعات از طریق فکس، میکرو گراف‌ها و سایر ابزارهای ارتباط از راه دور، همچنین فناوری‌های قدیمی‌تر بایگانی اسناد، ماشین‌های محاسباتی مکانیکی، چاپ و حکاکی را در برمی گیرد .
باوجوداین تعاریف متعدد، گاه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات مدنظر است و گاه نیز میان این دو تفاوت قائل می‌شوند؛ اما به‌طورکلی می‌توان این تعاریف را به دودسته تقسیم نمود:
- تعریف فنی: در این دیدگاه منظور از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات همان زیرساخت‌ها و فناوری‌های سخت‌افزاری، ارتباطی و نرم‌افزاری تولید و پردازش داده‌ها می‌باشد.
- تعریف با دید سیستم‌های اطلاعاتی: عبارت است از “مجموعه منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، ارتباطی و اطلاعاتی، انسانی، مدیریتی، سیستمی که برای تولید، پردازش، توزیع و به‌کارگیری اطلاعات استفاده می‌شود “.
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و رابطه آن با فن‌آوری اطلاعات
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از تلفیق سه حوزه، رایانه، اطلاعات و ارتباطات پدید آمده است. بخش رایانه، به‌عنوان سخت‌افزار و تأمین‌کننده، تجهیزات و ادوات لازم، داده‌ها و اطلاعات به‌عنوان مواد اولیه درون شبکه عمل می‌کنند و ارتباطات مخابراتی وظیفه برقراری ارتباط بین دو بخش بالا را بر عهده دارد. فن‌آوری اطلاعات و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات دارای رابطه نزدیک و منطقی هستند. فن‌آوری اطلاعات از هرکدام از سه بخش فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات ( رایانه، اطلاعات، ارتباطات) سهمی دارد. در حقیقت بااینکه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات اعم از فن‌آوری اطلاعات است، ولی هیچ جزئی از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را نمی‌توان پیدا کرد که فن‌آوری اطلاعات در آن نقشی نداشته باشد.
تفاوت فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT) با فن‌آوری اطلاعات ( IT ) ، چیست؟
در فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، دستگاه‌ها و فناوری‌های ارتباطی دارای جایگاهی خاص بوده و از عناصر اساسی به‌منظور استفاده از مزایا و دستاوردهای فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، محسوب می‌گردند. در ادامه با تعاریف متفاوت ICT، بیشتر آشنا می‌شویم :
در اوایل سال 1990 به مجموعه سخت‌افزار، نرم‌افزار، شبکه و صنایع مرتبط به آنان، فن‌آوری اطلاعات (IT) گفته می‌شد. در فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT )، تأکید و محوریت جنبه ارتباطی می‌باشد، به‌گونه‌ای که ارتباطات به‌منزله یک “باید ” مطرح بوده که فن‌آوری اطلاعات بدون وجود آن امکان ارائه سرویس‌ها و خدمات را دارا نمی‌باشد.
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، واژه‌ای است که به هر نوع دستگاه ارتباطی و یا برنامه نظیر؛ رادیو، تلویزیون، تلفن‌های همراه، رایانه، نرم‌افزار، سخت‌افزارهای شبکه، سیستم‌های ماهواره‌ای و نظایر آن اطلاق شده که سرویس‌ها، خدمات و برنامه‌های متعددی مانند کنفرانس از راه دور، آموزش از راه دور به آنان مرتبط می‌گردد.
فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات اغلب در یک مفهوم و جایگاه خاص نظیر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش، بهداشت، کتابخانه‌ها و غیره موردبررسی کاربردی دقیق‌تر قرار می‌گیرد.فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، به مجموعه امکانات سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، شبکه‌ای و ارتباطی به‌منظور دستیابی مطلوب به اطلاعات، گفته می‌شود.
هم‌گرائی بین رایانه و ارتباطات یا پیوند بین رایانه و بهره‌برداری از تمامی قابلیت‌های آن خصوصاً پردازش و ذخیره‌سازی داده با امکانات متعدد ارتباطی، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را شکل می‌دهد.
بااینکه فناوری‌های مرتبط با رایانه به‌نوعی در جنگ جهانی دوم مورداستفاده قرار می‌گرفت، ولی پتانسیل‌های گسترده آن پس از تحقق دو تحول عمده در سال 1980 بر همگان آشکار گردید.اولین تحول در صنعت نیمه‌هادی‌ها ( ترانزیستور، مدارات مجتمع، میکرو تراشه‌ها ) بود که کوچک و ارزان شدن رایانه‌ها را به دنبال داشت. متعاقب این تحول عظیم، امکان استفاده از رایانه در ابعاد بسیار گسترده و برای عموم کاربران، فراهم گردید .
دومین تحول عمده، ارتباط رایانه‌ها با یکدیگر و برپا سازی شبکه‌های رایانه‌ای است. در ادامه با استفاده از فناوری‌های متعدد مخابراتی و ارتباطی، امکان اتصال و ارتباط بین شبکه‌های رایانه‌ای، فراهم گردید.تحولات فوق، زمینه انقلاب عظیم اطلاعاتی در عصر حاضر و ظهور فناوری‌های متعدد اطلاعات و ارتباطات را ایجاد نموده است.
مهم‌ترین ویژگی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، نحوه ذخیره‌سازی، پردازش و دستیابی به اطلاعات است.به مجموعه فناوری‌هایی که امکان ذخیره‌سازی، پردازش، ارائه و انتقال اطلاعات را از طریق محیط‌های انتقال فراهم می‌نماید، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات اطلاق می‌گردد.
زیرساخت اطلاعات
در زیرساخت اطلاعات، هدف ایجاد و گسترش امکانات زیر می‌باشد
- شبکه‌ها و سرویس‌های مخابراتی؛
- فناوری‌های انتقال؛
- سوئیچینگ؛
- دستیابی و عرضه؛
- ارتباطات چندرسانه‌ای ( صوت، تصویر )، شامل:
- شبکه‌های موبایل، بی‌سیم
- شبکه‌های فیبر نوری
- سیستم‌های ماهواره‌ای
- سیستم‌های سخن‌پراکنی
- ترکیب ( تلفیق) مخابرات با سیستم‌های چندرسانه‌ای
- ارتباطات محلی با سرعت بالا
- ارتباطات شهری، منطقه‌ای و ملی با سرعت بالا.
فن‌آوری اطلاعات
در فن‌آوری اطلاعات، موارد زیر موردتوجه قرار می‌گیرد:
- ذخیره‌سازی اطلاعات؛
- پردازش و ارائه اطلاعات؛
- سیستم‌های عامل؛
- زبان‌های برنامه‌نویسی؛
- مهندسی پروتکل‌ها؛
- نرم‌افزارهای کاربردی، شامل:
- پروتکل‌های شبکه
- شبکه‌های ذخیره‌سازی داده
- فناوری‌های رمزنگاری و امنیتی
- سخت‌افزار ( کامپیوترهای شخصی، سرویس‌دهندگان و … )
- طراحی بانک‌های اطلاعاتی
- زبان‌های ارائه محتوا در وب نظیر HTML,XML
- تشخیص و پیشگیری از حملات.
کاربردهای اطلاعات
در کاربردهای اطلاعات، موارد زیر موردتوجه قرار می‌گیرد:
- ارائه خدمات؛
- تسهیم دانش؛
- مدیریت عمومی؛
- سرویس‌های اجتماعی؛
- راه‌حل‌های تجاری؛
- تولید و نشر محتوا، شامل:
- آموزش
- فرصت‌های اقتصادی و تولید درآمد
- توسعه روستایی
- بهبود سلامت شهروندان نظیر استفاده از درمان راه دور
- امنیت و نظارت بر مسائل زیست‌محیطی
- مدیریت اقتصادی و دولتی
- کتابخانه‌های الکترونیکی
- تجارت الکترونیکی
- بانکداری الکترونیکی
- آموزش الکترونیکی
همان‌گونه که ملاحظه می‌شود برای هر یک از بخش‌های سه‌گانه در فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، محدوده خاصی در نظر گرفته‌شده است، ولی در عمل تعیین دقیق این محدوده، امری دشوار و گاهی غیرممکن است. مثلاً برنامه‌های نرم‌افزاری در بخش فن‌آوری اطلاعات قرارگرفته ولی امکان پیاده‌سازی آنان در زیرمجموعه کاربردهای اطلاعات نیز وجود دارد.همچنین ارتباطات چندرسانه‌ای در زیرمجموعه زیرساخت اطلاعات قرارگرفته‌اند، ولی امکان پیاده‌سازی برخی از ویژگی‌های چندرسانه‌ای در زیرمجموعه فن‌آوری اطلاعات، نیز وجود دارد.
علیرغم عدم وجود محدوده‌ای مشخص و شفاف برای هر یک از عناصر موجود در بخش‌های سه‌گانه زیرساخت فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، می‌توان با لحاظ نمودن وزن به‌کارگیری امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در هر یک از بخش‌ها، به یک مرزبندی خاص دست‌یافت.
در زیرمجموعه فن‌آوری اطلاعات، از سخت‌افزارهای متعددی نظیر سرویس‌دهندگان، ایستگاه‌های کاری و برخی رایانه‌های بزرگ به همراه دستگاه‌های ذخیره‌سازی مختلفی، استفاده می‌گردد ( نظیر استفاده از کامپیوترهای داخلی که مسئول سرویس‌دهی به سایر عناصر موجود در بخش فن‌آوری اطلاعات بوده و یا سرویس‌دهندگان خارجی که مسئولیت ارائه سرویس‌های داده نظیر اینترنت را بر عهده‌دارند). علیرغم استفاده گسترده از عناصر سخت‌افزاری در زیرمجموعه فن‌آوری اطلاعات، نرم‌افزار حضوری چشمگیرتر داشته و بیشتر عملیات این بخش مستلزم استفاده از نرم‌افزار می‌باشد.
هدف عمده در بخش کاربردهای اطلاعات، ارائه سرویس‌ها و خدمات گسترده به‌منظور افزایش کار آیی و بهره‌وری در ابعاد متفاوت اجتماعی در یک جامعه اطلاعاتی است. در این رابطه با توجه به نقش محوری و حمایت بخش زیرساخت اطلاعات و دستاوردهای بخش فن‌آوری اطلاعات، امکان ارائه سرویس‌ها و خدمات متنوع، گسترده و پویائی در بخش کاربردهای اطلاعات، فراهم می‌گردد. در بخش کاربردهای اطلاعات، علیرغم استفاده از سخت‌افزار، محور عملیات و هسته اساسی را طراحی و پیاده‌سازی نرم‌افزار تشکیل می‌دهد.
همان‌گونه که ملاحظه می‌شود، در زیرساخت اطلاعات علیرغم استفاده از نرم‌افزار، سخت‌افزار حضوری برجسته داشته، این وضعیت در بخش‌های فن‌آوری اطلاعات و کاربردهای اطلاعات، برعکس می‌باشد. پس از ایجاد هر یک از بخش‌های سه‌گانه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، زیرساخت فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد و امکان ارتباط آن با سایر بخش‌ها به‌منظور نیل به توسعه همه‌جانبه وجود خواهد داشت. در این راستا لازم است که در خصوص ایجاد سه بخش مذکور به‌صورت مستمر، سامانمند و هدفمند، تلاش شود. بدیهی است تعلل در هر یک از بخش‌های فوق، امکان استفاده از مزایا و دستاوردهای فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را عملاً با مشکل مواجه می‌نماید.
در برخی از کشورها با توجه به جایگاه گسترده تجهیزات سخت‌افزاری و ارتباطی در ایجاد زیرساخت اطلاعات، تمامی تلاش‌های انجام‌شده در جهت توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، محدود به این بخش بوده و به سایر بخش‌ها ( فن‌آوری اطلاعات و کاربردهای اطلاعات ) کمتر توجه می‌گردد. زیرساخت اطلاعات، صرفاً بستر ارتباطی است و گزینه‌های متعددی را به‌منظور استفاده از دستاوردها و مزایای فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در اختیار شهروندان یک جامعه قرارمی دهد و می‌بایست تلاش مضاعفی در جهت توسعه سایر بخش‌ها و یا ایجاد زیرساخت‌های جانبی دیگر نیز صورت پذیرد. مثلاً بدون وجود یک زیرساخت قانونی، امکان استفاده از مزایای فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در مواردی همچون تجارت الکترونیکی، وجود نخواهد داشت .
کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمان
فن‌آوری اطلاعات در سازمان‌ها، کاربردهای متعددی دارد. امروزه بسیاری از فعالیت‌ها سازمانی با استفاده از فن‌آوری اطلاعات صورت می‌گیرد. این امر موجب افزایش سرعت انجام فعالیت‌ها و بالا رفتن دقت و سطح اطمینان در آن‌ها می‌شود. گسترش به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات در انجام امور به حدی است که در صورت عدم وجود این فناوری‌ها، انجام بسیاری از آن‌ها اگر غیرممکن نباشد، با دشواری روبرو بوده و سطح کارایی به‌طور بارزی کاهش می‌یابد. کاربردهای فن‌آوری اطلاعات به نظر اکثر صاحب‌نظران به سه گونه عمده شامل کاربرد عملیاتی، کاربرد اطلاعاتی و کاربرد استراتژیک تقسیم می‌شوند، که هر سازمانی با توجه به نوع فعالیت خود، ترکیبی از آن‌ها را بکار می‌گیرد.
- کاربرد عملیاتی
استفاده از فن‌آوری اطلاعات در یک وظیفه تخصصی را “کاربرد عملیاتی ” فن‌آوری اطلاعات می‌نامند. تهیه لیست حقوق کارکنان، تهیه فاکتورهای فروش، پیش‌بینی موجودی، برنامه‌ریزی تولید، توزیع و تخصیص نیروی کار، هزینه‌یابی صنعتی، نگهداری و تعمیرات و سایر وظایف تخصصی ازجمله زمینه‌های کاربرد عملیاتی فن‌آوری اطلاعات هستند.
به‌طورکلی، کاربردهای عملیاتی رایانه چهار نتیجه را به دنبال دارند:
- افزایش بهره‌وری
- افزایش نسبت اثربخشی به هزینه از طریق کاهش هزینه‌های عملیاتی
- ارائه روش‌های کنترل فعالیت‌های منابع انسانی
- افزایش قدرت رقابت سازمان در اثر پیشرفت‌های حاصله در کنترل کیفی و نوآوری‌ها .
به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات در سطوح عملیاتی موجب افزایش بهره‌وری می‌گردد. مدیران اساساً با این انگیزه به سرمایه‌گذاری در فن‌آوری اطلاعات مبادرت می‌ورزند که امکان افزایش تولید (کالا و خدمات) را با مقدار ثابت داده‌ها میسر می‌کند. در یک محیط تولیدی، استفاده از وسایل و تجهیزات رایانه‌ای سطح ضایعات را به حداقل رسانده و سطح تولید را بالا می‌برد. همچنین کاهش ساعات کار ماشین و نیروی انسانی نیز که در اثر به‌کارگیری تجهیزات رایانه‌ای حاصل می‌شود هزینه را کاهش داده و نسبت اثربخشی به هزینه را افزایش می‌دهد.
پیشرفت‌های حاصله در فن‌آوری اطلاعات تا حدی گسترش‌یافته که از آن‌ها در بازاریابی و تحقیقات بازار نیز استفاده می‌شود. پیشرفت‌های مزبور این امکان را به مؤسسات داده است که از طریق سیستم‌های تخصصی و نرم‌افزارهای مربوطه و با توجه به اطلاعات به‌دست‌آمده از رقبا، مدیران سازمان‌ها را در تدوین خط‌مشی‌های بازاریابی یاری می‌دهند. همچنین فن‌آوری اطلاعات با افزایش کیفیت کالا و خدمت، یک مزیت رقابتی برتر برای مؤسسه ایجاد می‌کنند.
به‌طورکلی، کاربرد عملیاتی رایانه و فناوری‌های اطلاعات در سازمان موجب رعایت اصول مدیریت علمی در سطح بالا می‌گردد، چراکه نتیجه آن افزایش تخصص، کاربر اساس شایستگی و صلاحیت، انجام دقیق و کارایی امور است.
جدول : کاربردهای فن‌آوری اطلاعات در سازمان
| کاربرد عملیاتی | کنترل موجودی – نگهداری و تعمیرات – حسابداری مالی – خرید – کنترل تجهیزات – کنترل حساب‌ها – کارگزینی – کنترل کیفیت – متن نگاری – کنترل پروژه، سایر موارد |
| کاربرد اطلاعاتی | برنامه‌ریزی – اصول – تحقیقات بازاریابی – تحقیق و توسعه – تحقیق در عملیات – تشکیلات و روش‌ها – روابط عمومی – حمل‌ونقل – پیش‌بینی فروش – مدارک پرسنلی – دفترداری – تحلیل ریسک – سایر موارد |
- کاربرد اطلاعاتی
زمینه دیگر کاربرد فن‌آوری اطلاعات، کاربرد اطلاعاتی است. فن‌آوری اطلاعات در ایفای نقش اطلاعاتی، جمع‌آوری، ذخیره و انتشار اطلاعات را تسهیل می‌نماید. به‌عبارت‌دیگر، اگر رایانه و سایر فناوری‌های عملیاتی در نقش کاربرد عملیاتی به‌عنوان یک وسیله و ابزار مکانیکی تبدیل داده به ستاده عمل می‌کنند، در نقش اطلاعاتی به‌عنوان یک عنصر هسته‌ای در جمع‌آوری، انتقال و انتشار عناصر و عوامل اطلاعاتی به شمار می‌روند. نقش اطلاعاتی به کنترل و انتشار اطلاعات بر اساس اهداف، مقررات و استانداردهای سازمان به شرح زیر کمک می‌کند.
- فن‌آوری اطلاعات به انتشار سریع اطلاعات رسمی درون سازمان بین واحدهای اصلی و فرعی و همچنین بین سازمان کمک می‌کند.
- فن‌آوری اطلاعات به هماهنگی بیشتر بین واحدهای اصلی و فرعی سازمان می‌انجامد.
- به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات موجب دستیابی به سیستم‌های اطلاعات مدیریت استاندارد می‌گردد.
- فن‌آوری اطلاعات به تأمین اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری سرعت و دقت می‌بخشد.
اطلاعات موردنیاز سازمان شامل مقررات، روش‌ها و خط‌مشی‌های سازمانی و موارد دیگر می‌باشد. در اغلب سازمان‌ها به‌ویژه سازمان‌هایی که تمایل به اجرای دقیق مقررات و روش‌ها دارند، آگاهی گسترده و دسترسی سریع‌تر به چنین اطلاعاتی دارای اهمیت حیاتی است و فن‌آوری اطلاعات در این رابطه نقش مهمی ایفا می‌کند. نمونه‌ای از این سازمان‌ها، سازمان‌های بوروکراتیک می‌باشند که مایل به اداره متمرکز سازمان از طریق مقررات و روش‌ها می‌باشند.
از این دیدگاه، فن‌آوری مزبور وظیفه ایجاد هماهنگی در سازمان را انجام می‌دهد و هماهنگی بین واحدهای اصلی و فرعی را در جهت نیل به اهداف سازمانی افزایش می‌دهد. نیل به این هماهنگی از طریق دسترسی سریع و آسان به اطلاعات موجود در سطوح بالاتر سازمان میسر می‌گردد. شبکه‌های گسترده رایانه‌ای حتی در بعضی موارد هماهنگی بین سازمان‌های متعدد و یا شعبات یک سازمان بزرگ (مانند شرکت‌های چندملیتی) را به‌خوبی ایجاد می‌نماید.
فرآیند تصمیم‌گیری در سازمان وابسته به در دسترس بودن اطلاعات مربوط و به هنگام است. استفاده از فن‌آوری اطلاعات، تصمیم‌گیری را از طریق فراهم کردن اطلاعات مزبور آسان‌تر می‌کند. این اطلاعات از مشکل موردنظر شناخت بیشتری به دست داده و امکان تحلیل سیستماتیک و انتخاب گزینه‌های بهتر را می‌دهد.
برای مثال، رایانه‌ها به‌سرعت انحراف از استاندارد را نشان داده و امکان تصمیم‌گیری لازم را فراهم می‌آورند. همچنین با استفاده از این فن‌آوری، مدیر از اشتغال به جمع‌آوری داده‌های ساده و تحلیل‌های وقت‌گیر بی‌نیاز شده، به تحلیل مسائل و مشکلات مهم سازمان می‌پردازد. شبیه‌سازی با رایانه، مدیر را در تعریف و ارزیابی تأثیرات اجتماعی و اقتصادی ممکن راه‌حل‌ها یاری می‌دهد.
به‌طورکلی، کاربردهای مورداشاره فن‌آوری اطلاعات در عمل تا حد زیادی به یکدیگر وابسته می‌باشند. به‌عبارت‌دیگر، در تحلیل تئوریک، هر یک از کاربردها به‌طور مجرد موردبحث قرار می‌گیرند، ولی در عمل نیل به اهداف بسیاری از کاربردها را به یکدیگر وابسته می‌کند. برای مثال، کاهش هزینه با بهبود بهره‌وری، کنترل منابع انسانی و افزایش قدرت رقابت در ارتباط است. انتشار بهتر اطلاعات در بعد نقش اطلاعاتی فن‌آوری اطلاعات ممکن است خود منجر بهبود تصمیم‌گیری در سازمان شود. آنچه در این رابطه اهمیت دارد آن است که نوع ساختار سازمانی می‌تواند وزن‌های متفاوتی به کاربردهای فن‌آوری اطلاعات دهد و میان آن‌ها اولویت خاصی را برقرار کنند که ممکن است در میان دو سازمان مشابه متفاوت باشد .
- کاربردهای استراتژیک
کاربردهای استراتژیک فن‌آوری اطلاعات شامل موارد زیر می‌باشند:
- بهبود کیفیت کسب‌وکار: فن‌آوری اطلاعات می‌تواند به‌طور استراتژیک برای بهبود کیفیت عملکرد سازمان مورداستفاده قرار گیرد. در نگرش مدیریت کیفیت جامع، فناوری اطلاعات می‌تواند از برنامه‌های بهبود مستمر در برآوردن نیازمندی‌ها و انتظارات مشتریان ازلحاظ کیفیت، خدمات بعد از فروش، هزینه و … حمایت کند.
- بهبود کارایی و هزینه: بهبود کارایی و پایین آوردن هزینه‌ها از طریق کاربرد اینترنت، به‌عنوان راهی سریع و کم‌هزینه برای ارتباط با مشتریان و عرضه‌کنندگان و شرکای تجاری خواهد بود.
- بهبود عملکرد و اثربخشی تجاری: استفاده وسیع از فناوری‌های مبتنی بر اینترنت درون شرکت، مثل اینترانت، می‌تواند همکاری در تجارت را بهبود بخشد.
منبع
صابر هشجین، محسن(1394)، تأثیر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بر پیاده‌سازی مدیریت دانش، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت اجرایی (گرایش استراتژیک)، دانشگاه پیام نور
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید