مسئولیت اخلاقی

ساده ترین انگاره از اخلاق، مسئولیت اخلاقی است. وقتی از اخلاقی بودن فرد و یا سازمان سخن می گوییم در واقع او را مسئولیت پذیر می انگاریم. فرد یا سازمانی را که نسبت به وظایف اخلاقی خود، مسئولیت گریز است، غیر اخلاقی می خوانیم. پس یکی از راه های تحلیل مفهوم اخلاق و بیان چیستی آن، تحلیل مفهوم مسئولیت اخلاقی است و آن در گرو تحلیل هر یک از دو مفهوم (صفت و موصوف) است: مسئولیت نسبتی بین دو امر است: الف در برابر ب مسئولیت دارد. مسئولیت الف در برابر ب شامل موارد متعددی می شود. این موارد را می توان متعلق مسئولیت خواند و آن ها را با مجموعه ی (ج) نشان داد. پس، در مسئولیت اخلاقی مانند هر مسئولیت دیگری، سه عنصر وجود دارد: (الف در برابر ب دارای مسئولیت های ج است). مجموعه مسئولیت هایی که با (ج) نشان داده می شود بر حسب مصادیق الف و ب متفاوت می شود. به عنوان مثال، مسئولیت های اخلاقی مدیریت هتل در برابر مشتری از مسئولیت های اخلاقی یک شرکت بازرگانی در برابر رقبا متفاوت است.

 (اخلاقی بودن) مسئولیت، قیدی است که آن را از مسئولیت های حقوق و مدنی، کیفری و جزائی و نیز از مسئولیت های حرفه ای متمایز می کند. ابعاد این تمایز به تفصیل در کتاب اخلاق حرفه ای آمده است. در اینجا باید به انحصار و از طریق مفهوم اخلاق بر تمایز مسئولیت اخلاقی از سایر مسئولیت ها اشاره کنیم. مسئولیت های حرفه ای و حقوقی غالباً مدون هستند در حالی که مسئولیت های اخلاقی کم و بیش غیر مدون و نانوشته اند. مسئولیت های حرفه ای در شرح وظایف شغلی، آیین نامه ها و بخش نامه ها بیان می شود و مسئولیت های حقوقی نیز در قوانین کیفری_جزائی و حقوقی_مدنی می آید. شرکت ها از طریق سند اخلاقی در مقام تدوین اصول و خط مشی های اخلاقی خود برمی آیند. قوانین مقررات و آیین نامه ها قبل از تصویب به وسیله ی یک مرجع قانونی محتاج ممیزی اخلاق اند و همین امر تفاوت آن ها را از اخلاق نشان میدهد.

تفاوت دیگر مسئولیت اخلاقی و حرفه ای (و نیز حقوقی) در فراگیری آنهاست. مسئولیت های اخلاقی _براساس تعریفی که ارائه خواهد شد_ بر همه ی شئون حیات فردی، شغلی و اجتماعی فرد و سازمان ها سایه افکنده است و آدمی، جز در موارد نادر، از این سازه فارغ نیست اما در مسئولیت های حرفه ای و حقوقی فراغت از مسئولیت وجود دارد. تحلیل مسئولیت به تعریف سه جزئی از اخلاق می انجامد: مسئولیت پذیری کسی در قبال کسی یا نهادی در خصوص اموری. عنصر سوم که متعلق مسئولیت است به سه قسم است: حقوق موضوعه، شرح وظایف حرفه ای و حقوق طبیعی. این سه گونه سبب تقسیم مسئولیت به حقوقی، حرفه ای و اخلاقی می شود. تحلیل افزون تر مسئله و بیان ماهیت مسئولیت اخلاقی را با رهیافت دیگر به میان می آوریم.

منبع

موسی زاده، رضا(1394)، بررسی تاثیر اخلاق کاری بر کارآفرینی سازمانی، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت بازاریابی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه.