فیزیولوژی استرس

نقش دستگاه عصبی

عملکرداصلي دستگاه عصبی،یکپارچه کردن تمام دستگاههای بدن با استفاده از یک شبکه ارتباطی برای تقویت اطلاعات در مورد شرایط درونی و بیرونی به مغز و از مغز است. عناصر اصلی سازنده دستگاه عصبی،سلولهای عصبی  یا نرون  ها هستند. اعمال هر نرون،الکتروشیمیایی است. داخل هر نرون یونهایی وجود دارد که بطور الکتریکی شارژ شده و دارای پتانسیل  برای تخلیه الکتریکی است. وقتی بار الکتریکی تخلیه می شود،جریان الکتریکی ضعیفی ،تمام طول نرون را طی می کند. این امر باعث آزاد سازی مواد شیمیایی بنام؛ انتقال دهنده های عصبی می شود که درون هر نرون ساخته شده و در انتهای هر نرون ذخیره می شود.انتقال دهنده های عصبی آزاد شده،در عرض شکاف سیناپسی،فضای بین هر نرون پخش می شوند. این فرایند به مثابه؛ گفتگوی دستگاه عصبی،با استفاده از علایم شیمیایی و الکتریکی ادامه می یابد.

 ساختمان اصلی دستگاه عصبی،بر اساس سلسله مراتب بخشهای فرعی و اصلی است .دو بخش مهم دستگاه عصبی: دستگاه عصبی مرکزي  و دستگاه عصبی پیراموني است.دستگاه عصبی مرکزی از مغز و نخاع تشکیل شده است.دستگاه عصبی پیرامونی شامل تمام نرون های دیگر است. دستگاه عصبی پیرامونی  که خارج از مغز و نخاع قرار دارد؛ از دو قسمت تشکیل می شود: دستگاه عصبی بدنی و دستگاه عصبی خود مختار دستگاه عصبي بدني پیامهایی را که از تحریک پوست و ماهیچه ها ایجاد می شوند با استفاده از اعصاب حسی به مغز منتقل می کنند. دستگاه عصبی خودمختار یا خودگردان حداقل تاکنون، خارج از هوشیاری یا کنترل ارادی در نظر گرفته شده است.دستگاه عصبی خودمختار همواره درگیر پاسخ مربوط به استرس می شود.

دستگاه عصبی خود مختار شامل دو بخش مهم است:بخش اول:دستگاه عصبی سمپاتیک؛ دستگاه عصبی پاراسماتیک .اين دو دستگاه از نظر آناتومی عملکرد مختلفی دارند،شاخه ی سمپاتیک دستگاه عصبی خود مختار،منابع بدن را در پاسخ به وضعیت اضطراری یا موقعیتهای استرس زا و هیجانی بسیج می کند.این حالت اغلب پاسخهای«جنگ- گریز»نامیده می شود،که ارگانیسم را برای مقابله با محرک استرس زا یا برای فرار از آن آماده می کند .در هر یک از این دو صورت ،بدن باید برای فعالیت حرکتی شامل حمله ،دفاع یا فرار آماده باشد. رویدادهایی که در آماده شدن برای این رخداد صورت می گیرد، شامل افزایش ضربان قلب، انقباض رگهای خونی پوست،کاهش فعالیت معدی روده ای،افزایش تنفس، تحریک غدد عرق و گشاد شدن مردمک چشمها می شود. شاخه ی پاراسمپاتیک دستگاه عصبی خود مختار نیز از سوی دیگر در جهت ارتقای آرامش کار می کند و عملکردها فوق را به حالت پایدار طبیعی و بدون استرس در می آورد.این دو دستگاه برای عضو اصلی مثل:  قلب  کار می کنند، اما به صورت معکوس عمل می کنند.به عبارت دیگر هر دو دستگاه به منظور حفظ تعامل ،همزمان کار می کنند، نه اینکه یکی از دیگری پیروی کند. مثل سایر قسمتهای دستگاه عصبی، نرونهای عصبی خود مختار توسط انتقال دهنده های عصبی فعال می شوند. دو ناقل عصبی اصلی در اینجا، استیل کولین  و نورادرنالین  ، یا،  نوراپی نفرین   هستند.از آنجا که هر عضو،؛ گیرنده متفاوتی دارد، این دو ناقل عصبی آثارمتفاوتی دارندو تعادل مربوط به هر یک ازآنهادر ارائه طیف وسیعی از پاسخها مهم است.

 نقش دستگاه عصبی درون ریز

 دستگاه عصبی درونریز از غدد درونریزی تشکیل می شود که توسط دستگاه عصبی کنترل می شوند.غدد هر دو دستگاه مواد شیمیایی را که  هورمون  شناخته می شوند ترشح می کنند.هورمون به طور مستقیم وارد جریان خو.ن می شود و سپس به قسمتهای مختلف بدن می رود.دستگاههای عصبی و درون ریزارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته و در ترکیب و آزاد سازی مواد شیمیایی مشارکت دارند.تفاوت مهمی که وجود دارد این است که در دستگاه عصبی، این مواد شیمیایی، انتقال دهنده ها ی عصبی نامیده می شوند.در حالی که در دستگاه درون ریز به آن هورمون گفته می شود.به علاوه انتقال دهنده های عصبی سریع تر عمل می کنند و آثار کوتاه مدتی دارند.هورمونها آهسته تر عمل می کنند ولی برای مدت طولانی تری اثرمی گذارند.

دستگاههای عصبی و درون ریز،؛ هر دو عملکردهای کنترلی و ارتباطی دارند و هر دو در جهت حفظ رفتارهای یکپارچه و سازش یافته کار می کنند .نمونه خوبی از وابستگی این دو دستگاه، در«غده هیپوفیز»یافت می شود. غده هیپوفیز به؛ هیپوتالاموس  مرتبط است و هر دو با یکدیگر برای تولید و تنظیم هورمون ها همکاری می کنند.همواره از غده هیپوفیز بعنوان غده مسلط   یاد می شود ،زیرا تعدادی از هورمونهایی که بر غدد دیگر تاثیر می گذارند راترشح می کند و باعث تحریک ترشح هورمونهای دیگر می شود.یکی از این هورمونها«آدرنوكورتيكوتروپيك» است که نقش اساسی در پاسخ به استرس ایفامی کند.درشرایط استرس،هیپوتالاموس غده هیپوفیزراتحریک میکندتا  ؛آدرنوركورتيكوترو پيك  آزادكند،اين هورمون نيزبه نوبه خودبر؛ غددفوق كليوي  عمل مي كند.

 غدد فوق کلیوی

غدد فوق کلیوی در بالای هر یک از کلیه ها قرار گرفته اند و هر غده  شامل یک پوشش خارجی، به نام قشر و یک پوشش داخلی به نام هسته مركزي است. هر دو بخش در پاسخ به استرس، هورمونهایی ترشح می کنند.آدرنوكورتيكوتروپيك از غده هیپوفیز، قشر غده فوق کلیوی را تحریک می کند تا ؛ گلوکوکورتیکوئید ؛ هورمون   که نمونه ای از آن ؛ کورتیزول  است را آزاد سازد.گاهی اوقات از این هورمون به ؛ هورمون استرس؛ یاد می شود و بعنوان شاخص فیزیولوژیکی استرس بکار می رود. هسته ی مرکزی غدد فوق کلیوی که توسط دستگاه عصبی سمپاتیک فعال می شود «کاتکولامین»ها را ترشح می کند. کاتکولامین ها طبقه ای از مواد شیمیایی شامل آدرنالین «اپی نفرین»و نورآدرنالین هستند آادرنالین فقط توسط هسته ی مرکزی غدد فوق کلیوی ترشح می شود و تقریبا 80 درصد از کل ترشح هورمون غدد فوق کلیویی را شامل می شود.

نورآدرنالین در غدد فوق کلیوی و در بسیاری دیگر از نقاط بدن ترشح می شود. بنابراین پاسخ فیزیولوژیکی به استرس شامل ارتباط بخش سمپاتیک دستگاه عصبی خود مختار  با دستگاه عصبی درون ریز است و این به نوبه خود با غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی در تعامل است.زنجیره ای از رویدادها بخش سمپاتیک را فعال کرده، موجب تحریک هسته ی مرکزی غدد فوق کلیوی شده و در نتیجه کاته کولامین ها : آدرنالین و نورآدرنالین   ترشح می شوند. غده هیپو فیز، آدرنوكورتيكوتروپيك آزاد می کند که بر قشر غدد فوق کلیوی تاثیر می گذارد.آزاد سازی گلوکوکورتیکوئید   :مانند کورتیزول   بدن را برای رهایی از استرس و حتی غلبه بر آسیب آماده می کند. فعالسازی دستگاه عصبی خود مختار سریع است  در حالی که عمل دستگاه عصبی درونریز آهسته تر است این دستگاهها با یکدیگر پاسخ به استرس را تکمیل می کنند.

منبع

ساده میر،زهرا(1394)، رابطه بین ارزیابی میزان استرس رویدادهای زندگی وتیپ شخصیت دربیماران مبتلا به ام اس،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید