فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش معلمان

نهاد آموزش و پرورش از بزرگترین نهادهای تولید کننده دانش و اطلاعات است. با توسعه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات، حجم و سرعت دانایی و آگاهی در حال افزایش است. اگر منابع تولید اطلاعات و دانش در گذشته های دور فقط کتب درسی و معلمان بودند، امروزه با گسترش همه جانبه ی ابزارهای اطلاع رسانی به ویژه توسعه ی فناوری اطلاعات و گسترش دانایی در هر زمان و مکان، آنچه بیش از هر امری حائز اهمیت است مدیریت دانایی است و این امر جز معلمان از عهده ی هیچ کس یا نهاد دیگری ساخته نیست .معلمان دارای دو نقش اساسی در عصر اطلاعات هستند. نقش اول کسب دانش و آموزش و ارتقای سطح دانش و مهارتهای شغلی به طور مستمر و روزآمد و نقش دوم مدیریت دانش و اطلاعات و تلاش در جهت نقش مربی و راهنما و هدایت کننده است.

بر اساس اعلام اداره ی ارزیابی فناوری کنگره ی ایالات متحده ی آمریکا 1999 فقدان معلم آموزش دیده یکی از بزرگترین موانع تلفیق فناوری در برنامه ریزی درسی مدارس است. گذارش های مشابه نیز حاکی از این است که بیشتر مدارس کمتر از 15 درصد بودجه ی فناوری را صرف آموزش و رشد معلمان در این زمینه می کنند. از این رو می توان به این نتیجه رسید که نظام آموزش فعلی سهم ناچیزی در توانمند کردن معلمان برای استفاده ی مناسب و اثربخشی از فناوری های وابسته به رایانه در کلاس داشته است .پیانفتی ، می گوید ؛ فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش اگر با آموزش معلمان و افزایش سواد اطلاعاتی، فناوری و دیجیتالی همراه نباشد مکن است هرگز به نتیجه ی مطلوب نرسد. از سال 1995 آموزش مبانی فناوری اطلاعات و مهارت کاربرد آن در کلاس به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت و تا سال 2006 ما شاهد تعداد قابل توجهی پژوهش هستیم که به بررسی ابعاد مختلف آموزش قبل و ضمن خدمت فناوری اطلاعات پرداخته اند .

در کشور ما نیز که از ماده ی 53 بند “ی” لایحه ی برنامه چهارم توسعه برمی آید، جهت گیری درستی در توسعه ی فناوری اطلاعات انتخاب شده است. این ماده در فصل چهارم لایحه ی فوق با عنوان ؛ توسعه ی مبتنی بر دانایی گنجانده شده و شامل حکم زیر است: بهره گیری از فناوری اطلاعات در تدوین و اجرای برنامه های آموزشی و درسی کلیه ی سطوح و تجهیز مدارس کشور به امکانات رایانه ای و شبکه اطلاع رسانی.آموزش مبانی نظری و مهارت فناوری اطلاعات به معلمان نمی تواند در چارچوب دوره های ساده ی ضمن خدمت دیده شود. بکارگیری فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش مستلزم، برنامه ریزی، احساس نیاز معلم به دانستن و آگاه شدن از نحوه ی استفاده از فناوری های نوین، جلب مشارکت مردم در به خدمت گرفتن فناوری اطلاعات، آموزش قبل و حین خدمت و آشنایی آنها با مبانی نظری و مهارت های کاربرد در برنامه ی درسی ، استفاده از مدل کارا برای آموزش و استفاده از فناوری اطلاعات در یادگیری و تدریس رسیدن به سطح قابل قبولی از رشد حرفه ای، آمادگی برای ایجاد تغییر و حمایت مدیریت است. اسپرگو، یک مدل اثر بخش آموزش فناوری اطلاعات به معلمان را دارای ویژگی های زیر می داند:

آگاه کردن معلمان از قابلیت های فناوری اطلاعات
ارائه ی فرصت کافی برای آموختن مبانی نظری و مهارت های کاربرد فناوری اطلاعات در کلاس درس
ارائه ی فرصت لازم برای آموختن
ارائهی فرصت کافی برای درک جایگاه فناوری اطلاعات در برنامه ی درسی
ارائه ی راهبردهای مناسب کاربرد فناوری اطلاعات در تدریس .

رستا، معتقد است با ظهور فناوری های جدید، حرفه ی تدریس از تاکید بر معلم محور و آموزش مبتنی بر سخنرانی به فراگیرمحور و محیط های یادگیری تعاملی متحول شده است .لذا تنها کاربرد فناوری مهم نیست، بلکه معلم باید متفاوت عمل کند و بر ساخت دانش توسط فراگیر و تبیین مسائل توسط او تاکید داشته باشد. در واقع، معلم باید روش های تفکر را که فناوری در اختیار او قرار می دهد، لحاظ کند. تحقیقات در این زمینه بیانگر آنست که آموزش فناوری به معلمان باید، مستلزم عنصر آموزشی و تربیتی باشد؛ والا تعمیم آن به محیط یادگیری از سوی معلمان بعید به نظر می رسد .قابلیت معلمی ترکیبی از علم، هنر و انگیزه ی خودجوش یاددهی است که معلم را به استفاده ی مناسب مهارت، نگرش و فن با چاشنی خلاقیت و تجربه وا می دارد.

امروزه به دلیل توسعه ی جامعه، نیاز به گسترش اطلاعات و افزایش جمعیت، یادگیری سریع، موثر و مقرون به صرفه از طریق ابزارهایی چون IT، ICT آموزش مبتنی بر شبکه، آموزش مجازی و …، از یک طرف نظر متخصصان تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده و از طرف دیگر نگرانی معلمان را در مورد از دست دادن جایگاهشان در نظام آموزشی برانگیخته است. این امر، احتمالا ناشی از ناآگاهی این گروه از معلمان در مورد نقش پویایی است که نظام های آموزشی جدید به آنان هدیه می کنند. این یک واقعیت است که تکنولوژی، پویا و در حال تغییر است و با این تغییرات، روابط میان افراد نیز تحول می یابد. اما تغییر رابطه ی معلم با شاگردان به معنی ربودن و از دست دادن نقش معلمان نمی باشد.نقش و نیازهای معلمان در محیط مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات به نقش هایی جدید تغییر یافته است. امروزه معلمان نیاز دارند که چنین باشند:

تسهیل کنندگانی که به فراگیران کمک کنند تا در باره ی کیفیت و اعتبار منابع جدید و دانش داوری کنند.
ذهن باز، حرفه ای، مستقل و انتقادی
واسطه هایی بین فراگیران و آنچه که آنان نیاز دارند، بدانند.

بخش آموزش سازمان یونسکو، اظهار می کند که از نظر فنی، معلم ماهر و متبحر در نقش جدیدش در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، قادر است به:

راه اندازی کامپیوتر و استفاده از نرم افزارهایی مانند واژه پرداز Word ، صفحه گسترده ها، نامهی الکترونیکی و …
ارزشیابی و استفاده ی کامپیوترها و ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات مربوط به تدریس
بکارگیری اصول آموزشی و تحقیقاتی جاری و روش های ارزیابی مناسب با استفاده از ICT
ارزشیابی نرم افزارهای آموزشی
تهیه ی ارائه های موثر مبتنی بر کامپیوتر
جستجو در اینترنت برای یافتن منابع
تلفیق ابزارهای ICT در فعالیت های یادگیری دانش آموزان در طی برنامه ی درسی
تولید اسناد چند رسانه ای برای آموزش
ایجاد اسناد فوق متنی برای حمایت آموزش
بیان موضوعات اخلاقی و حقوقی دانش مربوط به فناوری
روزآمد کردن فناوری های آموزشی در موارد مقتضی .

در واقع معلم هزاره ی سوم باید دارای سواد اطلاعاتی و ارتباطی و مهارت کاربرد آنها در کلاس درس باشد تا بتواند نقش و جایگاه خود را در نظام آموزشی مبتنی بر اطلاعات و ارتباطات تثبیت کند.

منبع

سعیدی نیری،مینا(1388)، بررسي ميزان و نوع استفاده معلمان از برنامه درسي مبتني بر فناوري اطلاعات و ارتباطات،پایان نامه کارشناسی ارشد،علوم تربیتی،دانشکده علوم انسانی واجتماعی مازندران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید