فرسودگی شغلی چیست؟

فرسودگی شغلی یک سندرم روانی متشکل از تحلیل عاطفی (احساس تخلیه‌ي قوای روانی)، مسخ شخصیّت (واکنش منفی و عاری از احساس و توأم با بی‌اعتنایی مفرط نسبت به گیرندگان خدمات) و کاهش احساس موفّقیّت فردی است که به ایجاد تصوّر منفی از خود، نگرش منفی نسبت به شغل و احساس عدم ارتباط با مراجعین می‌انجامد و به شدّت روابط فردی، شغلی و سازمانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.فرسودگي شغلي عبارت است از : حالتي از خستگي جسمي ، هيجاني و ذهني كه به دليل فشار مداوم و مكرر ناشي از برخورد فشرده و دراز مدت با عوامل انساني يا فيزيكي بوجود مي آيد . نشانه ها و علائم فرسودگي شغلي ، معمولاً به صورت احساس درماندگي ، نا اميدي ، سرخوردگي ، و پيدا كردن ديدگاه منفي نسبت به خود و ديگران بروز داده مي شوند . افراد ممكن است تصور كنند كه بيش از حد كار مي كنند وقادر به كنترل آن نيستند.فرسودگي شغلي بر اثر استرس شديد ، مداوم و كنترل نشده و زماني كه تقاضاي محيط كار بيش از توانايي هاي شخصي براي سازگاري يا موفقيت باشد بوجود مي آيد . هر گاه با استرس مقابلة مؤثر نشود ، فرسودگي شغلي بوجود مي آيد . بروز فرسودگي شغلي ناگهاني نيست ، بلكه فرآِيند پيش رونده دارد و رشد آن مرحله اي است.

مراحل و سير فرسودگي

• مرحلة ماه عسل :

زماني است كه ما در جايي استخدام مي شويم و با شور و شعف خاصي كار خود را شروع مي كنيم . ممكن است زودتر از وقت معمول سركار حاضر شويم و ديرتر هم محيط كار را ترك كنيم . شروع به كار ، ذخاير و انرژي ما را خرج مي كند . اگر تقويت ، تحسين ، تشويق و رضايت به دنبال كار نباشد ، كاهش انرژي آغاز مي شود و فرد بدون آنكه خودش متوجه باشد به تدريج از ا نرژي جسمي و رواني تهي مي شود .

• كمبود كارمايه :

مرحله است كه فرد احساس كم آوردن انرژي مي كند و نارضايتي شغلي و خستگي شروع مي شود و فرد سعي مي كند از طريق پناه بردن به مصرف سيگار ، مواد مخدر ، مشروب ، انجام دادن خريدهاي تفنني ، خوابيدن زياد ، به نوعي خود را فريب دهد.

آغاز نشانه هاي مزمن فرسودگي

در اين مرحله احساس خستگي مزمن ، سردردهاي دوره اي ، ترش كردن معده ، خشم و افسردگي شديد ، شدت پيدا مي كنند .

بحران : در اين مرحله ، بدبيني عميق ، شك به توانايي هاي شخصي ، حساس بودن به بيماري هاي جسمي ناشي از درماندگي و نا اميدي و بروز ذهنيت فرار و پاسخ گريز از مشكلات .

مرحلة به بن بست رسيدن : يعني فرد ، مستعد خطر از دست دادن شغل مي شود. با مراجع ، همكاران و مدير در محل كار درگير مي شود . در خانه نيز با همسر و فرزندان خود برخوردهاي مكرري نشان مي دهد .

ويژگي هاي افرادي كه مستعد فرسودگي هستند :

• زود سر كار مي روند .
• دير از سر كار بر مي گردند .
• در حين غذا خوردن مشغول كار هستند .
• كارها را به منزل مي برند .
• به ندرت به مرخصي يا تعطيلات مي روند .
• تفريح رفتن آنها به خاطر كارشان است .
• وقت را براي همسر و فرزندان جيره بندي مي كنند .
• عادات خوابيدن و غذا خوردن آنها بي نظم است .
• توانايي نه گفتن در برابر كار را ندارند.

عوامل مؤثر در فرسودگي شغلي :

• شرايط سخت و طاقت فرساي كاري .
• ناكامي ها و فشارهاي عصبي فراوان .
• فشار مداوم براي سعي و تلاش بيشتر .
• صرف وقت و انرژي زياد و نا ملموس و بي ثمر .
• تعارض مستمر بين فعاليتهايي كه زمان و تلاش مي طلبند .
• فقدان بازخورد مثبت و پاداش دهنده .
• بي توجهي و روشن نبودن انتظارات و توقعات كاري .
• محيط شغلي غم افزا – ( مثل كار كردن در بهشت زهرا ).
• روابط ضعيف انساني .
• كار زياد و بدون تفريح.

شيوه هاي مقابله با فرسودگي شغلي :

• تغيير طرز فكر نسبت به كار و زندگي – خوش بيني و استفاده از خودگويي هاي مثبت نسبت به خود و ديگران .
• شناسايي محدوديتها و پرهيز نمودن از انجام كارهايي كه توان ذهني و جسمي لازم براي آنها را نداريم .
• پرداختن به تفريحات و سرگرمي هاي سالم از قبيل شعر همراه با موسيقي ، مسافرت ، پياده روي كردن ، استخر ، كوهنوردي ، شركت در جشنواره ها .
• توجه جدي به رفاه جسمي و رواني از قبيل تغذيه مناسب ، ورزش و استراحت .
• توزيع كارها و كمك گرفتن از ديگران .
• شناخت و قبول توانايي ها و ناتواني هاي خود .( پذيرش خود ) .
• پذيرش واقعيتها ، و رها كردن آرمان و آرزوهاي نا ممكن .
• توسعة روابط دوستانه و صميمانه باديگران .
• اتكاي به نفس و عدم انتظار زياد از تأييدهاي بيروني .
• ترك كردن محيطي كه كار كردن در آن را دوست نداريم .
• باز بودن و انعطاف پذيري در پذيرش ديدگاه هاي ديگران .
• پرورش حس شوخ طبعي و خنديدن .
• رها كردن كارها در صورتي كه احساس فرسودگي مي كنيم .
• شناسايي علائم اوليه فرسودگي شغلي و انجام دادن سريع عمليات جبراني و ترميمي .
• در صورت حل نشدن مشكل ، استفاده از خدمات روان شناسي و مشاورة‌ تخصصي.

منبع

ميرزايي، عطاء اله(1392)، رابطه فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه آزاد اسلامي

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید