عوامل تعیین کننده  هوش

هم در هوش شناختی و هم در هوش هیجانی  عوامل سرشتی و محیطی دخیل هستند.عامل وراثت نقش عمده ای در هوش انسان ها دارد.پژوهش های بسیاری در زمینه خانواده ها، دوقلوها و بررسی های دیگر نشانگر تاثیر وراثت بر هوش انسان دارد. ولی نباید نقش محیط را در پرورش و شکوفایی هوش نادیده گرفت. در واقع دیگر زمان آن که بهره هوشی را در افراد مقدار ثابتی می دانستند که بستگی به وراثت داشت، گذشته است. در واقع می توانیم عامل سرشتی در هوش را به عنوان ظرفی در نظر بگیریم که عوامل محیطی می توانند آن را تا جایی که ممکن است پر کنند.عوامل محیطی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بسیاری را در میزان هوش کودک دخیل می دانند، عواملی مانند تغذیه و شرایط دوران بارداری مادر، تغذیه دوران کودکی، نوع ارتباط والدین با کودک، وجود محرکات مناسب در محیط پرورش کودک، شناسایی عوامل بازدارنده و رفع به موقع آن و محیط و مواد آموزشی مناسب از عوامل موثر در رشد و شکوفایی هوش به شمار می روند.

با بهبود شرایط در جوامع مختلف، میانگین بهره هوشی کودکان بالا رفته است. زمانی که ما بتوانیم حداکثر توانایی های بالقوه کودکمان را بالفعل کنیم، یعنی هوش کودکمان را  افزایش داده ایم. اگر ما بتوانیم کودکانمان را از بدو تولد پالایش کنیم و در صورت لزوم به آن ها کمک کنیم، اگر بتوانیم به والدین درباره رشد وکودک و نحوه تعامل آنان با کودکان در سنین مختلف آموزش صحیح ارایه کنیم، اگر مشکلات کودکانمان را در یادگیری به موقع شناسایی و با روش درستی به بهبود آن بپردازیم، اگر به آموزش صحیح کودکان پیش دبستانی و دبستانی اهمیت بدهیم، می توانیم هوشکودکانمان را افزایش دهیم که بیشترین تاثیر این کارها در افزایش هوش کودکان تا سنین پنج تا شش سالگی است و بعد از آن تاثیر آن کمتر است.

معنویت:

اهمیت معنویت و رشد معنوي در انسان، در چند دهه گذشته به صورتی روزافزون توجه روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است. پیشرفت علم روان شناسی از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده ي جوامع نوین از سوي دیگر، باعث شده است که نیازهاي معنوي بشر در برابر خواسته ها و نیازهاي مادي قد علم کنند و اهمیت بیشتري یابند. به طوري که سازمان بهداشت جهانی در تعریف ابعاد وجودي انسان، به ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی ا شاره می کند و بعد چهارم یعنی بعد معنوي را نیز در رشد و تکامل انسان مطرح می سازد. اما علی رغم تاکید روز افزون دانشمندان بر بعد معنوي رشد انسان، هنوز تعریف واحدي که دربرگیرنده تمامیت معنویت باشد، ارائه نشده است.

وون ،  معنویت را بعنوان تلاشی دائمی بشر براي پاسخ دادن به چراهاي زندگی تعریف کرده است. معنویت یکی از نیازهاي درونی انسان است که برخی صاحب نظران آن را متضمن بالاترین سطوح زمینه هاي رشد شناختی، اخلاقی، عاطفی، فردي،  تلاش همواره آدمی براي پاسخ دادن به چراهاي زندگی می دانند. بعبارت واضح تر استفاده بهینه از قوه خلاقیت و کنجکاوي براي  یافتن دلایل موجود مرتبط، با زنده ماندن و زندگی کردن و در نتیجه، رشد و تکامل، بخش مهمی از معنویت را تشکیل می دهد. معنویت به معناي نقش زندگی یا روشی براي بودن و تجربه کردن است که با آگاهی  یافتن از یک بعد غیرمادي به وجود میآید و ارزش هاي قابل تشخیص، آن را معین می سازد و حسی والایی است که شور و شوق و گرایش انسان را براي عدالت خواهی و انصاف افزایش می دهد و همنوایی و پیوستگی با خود وجهان آفرینش را پدید می آورد .

در واقع معنویت یک ثروت فوق العاده و یک سازه متفاوت است که نمی توان آن را با یک تعریف ساده بیان کرد. معنویت به عنوان یکی از ابعاد انسانیت، شامل آگاهی و خودشناسی است و نیاز فراتر رفتن از خود در زندگی روزمره و یکپارچه شدن با کسی غیر از خودمان است. این آگاهی ممکن است منجر به تجربه اي شود که فراتر از خودمان است. بعبارت دیگر، معنویت امري همگانی است و همانند هیجان، درجاتو جلوه هاي مختلفی دارد بطوريکه ممکن است هشیار یا ناهشیار، رشدیافته یا غیر رشدیافته، سالم یا بیمارگونه، ساده یا پیچیده و مفید یا خطرناك باشد.

ایمونز، تلاش کرد معنویت را بر اساس تعریف گاردنر از هوش، در چارچوب هوش مطرح نماید. وي معتقد  بود معنویت می تواند شکلی از هوش تلقی شود زیرا قادر به پیشبینی عملکرد و سازگاري فرد ؛ مثلاً سلامتی بیشتر بوده و همچنین می تواند قابلیت هایی را مطرح کند که افراد را قادر سازد تا به حل مسائل پرداخته و به اهدافشان دسترسی پیدا کنند. در حالی که گاردنر، ایمونز را مورد انتقاد قرار می دهد و معتقد است که باید از جنبه هاي عقلانی، حل مسئله و پردازش اطلاعات جدا کرد .

می توان علت مخالفت بعضی از محققان همانند گاردنر در مورد این مسئله که هوش معنوي متضمن انگیزش، تمایل ، اخلاق و شخصیت است را به نگاه شناخت گرایانه آنان از هوش نسبت داد .

وگان ،بعضی از خصوصیات معنویت را چنین عنوان کرده است:

1. بالاترین سطح رشد در زمینه هاي مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی بین فردي رادر برمیگیرد.
2. یکی از حوزه هاي رشدي مجزا می باشد.
3. بیشتر بعنوان نگرش مطرحست مانندگشودگی نسبت به عشق .
4. شامل تجربه هاي اوج می شود.

معنویت  به سفر زندگی در کشف معنا و مفهومی شخصی اشاره دارد و اصطلاحی است برگرفته از کلمه لاتین براي نفس و تنفس کردن و نشان دهنده اصل پویا و زنده ي موجود در هستی یعنی حس حفظ کردن زندگی می باشد. با این تعریف روح چیزي است که زندگی می دهد یا به موجود جان می بخشد. در لغت نامه دهخدا معنویت به معناي معنوي بودن است ومعنوي منسوب به معنی  در مقابل لفظ و نیز باطنی و روحانی در مقابل مادی و صوری است. به دیگر سخن، معنویت یعنی معنایی که فقط توسط قلب شناخته می شود.  معنویت در فرهنگ آکسفورد به معنی در ارتباط بودن با روح یا کیفیت هاي روانی برتر، متعلق بودن یا در ارتباط بودن با چیزها یا موضوعات مقدس، ایستادن یا تکیه دادن به دیگران، دین داري، درستکاري، پرهیزکاري، و به لحاظ روحی خوب بودن، داشتن تمایلات یا غرایز معنوي و … آمده است.

الکینز و همکاران، چهار پیش فرض هوش معنوي مطرح کرده اند:

• مؤلفه ي تحت عنوان بعد معنوي وجود دارد.
• معنویت یک پدیده انسانی است و به صورت قابلیت و ظرفیت، در همه مردم وجود دارد.
• معنویت مترادف با مذهبی بودن نیست.
• معنویت قابل تعریف، تشریح و اندازهگیري است.

محققان و صاحب نظران پنج توانایی و مهارت را در مورد هوش معنوي اشاره کرده اند:

1. توسعه و حفظ ارتباط با منشاء غایی همه موجودات
2. کامیابی در جستجوي معناي زندگی
3. یافتن یک مسیر اخلاقی که بر هدایت ما در زندگی کمک می کند.
4. درك معنویت و ارزش ها در زندگی شخصی
5. تعاملات و روابط بین فردي

 هوش معنوي تمام آن چیزهایی است که به آن معتقدیم و نقش باورها و هنجارها، عقاید و ارزش ها را در فعالیت هاي که بر عهده می گیریم، نشان می دهد.با توجه به تعاریف بالا، مفهوم معنویت با حیاتی ترین کیفیات زندگی سروکار دارد و متضمن ویژگی هاي غیرمادي در زندگی است که از جسم یا سایر امور مادي تر و محسوس تر ما منجمله حواس پنج گانه متمایز است.

منبع

هاشمی نیا،طاهره(1394)، نقش هوش معنوی و راهبرد های یادگیری خودتنظیمی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی تربیتی،دانشگاه آزاداسلامی بندرعباس

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید