علم چیست؟

امروزه در زبان فارسی و عربی کلمه علم به دو معنای متفاوت به کار برده می شود و غفلت از این دو نوع کاربرد اغلب به غلط های بزرگ انجامیده است: معنای نخستین علم به معنای دانستن در برابر ندانستن است. در این معنا علم در برابر جهل است. به همه دانستنی­ها صرفنظر از نوع آن ها علم می گویند. مطابق این معنا اخلاق، ریاضیات، فقه، دستور زبان، مذهب، زیست شناسی و نجوم همه علم اند و هر کس یک یا چند رشته از آن ها را بداند عالم دانسته می شود.

کلمه علم در معنای دوم منحصراً به دانستنی هایی اطلاق می شود که از طریق تجربه مستقیم حسی به دست آمده باشد. علم در اینجا در برابر جهل قرار نمی گیرد بلکه در برابر همه دانستنی­ها قرار می گیرد که مستقیماً از آزمون حسی بر نمی خیزد. علم تجربی نوعی از انواع دانستنی­های بسیاری است که در اختیار بشر قرار دارد. رشد علم به معنای دوم عمدتاً از آغاز دوره رنسانس به بعد است در حالی­که علم به معنای مطلق آگاهی (معنای اول)تولدش با تولد بشریت هم آغاز است.

بعضی علم را هر نوع آگاهی فرد از محیط و اطراف خود می دانند و بیان می کنند که علم محصول کنجکاوی انسان است. به عبارتی دیگر قدمت علم را با قدمت انسان یکی می دانند. به هر حال علم چه به معنای آگاهی انسان نسبت به محیط اطراف خود و چه به معنای دانستن در برابر ندانستن و یا دانستنی ها که از طریق تجربه مستقیم حسی به دست آمده باشد تعریف شود، زاییده حس کنجکاوی انسان و نیاز به دانستن است.

دانش تولید شده موجب پیشرفت و تعالی بشر است و دارایی دست یافته ای است که به هیچ دارنده ای تعلق ندارد و سرمایه میراث مشترک همه جوامع بشری است و لذا، طبیعی است که از انسانی به انسان دیگر و از کشوری به کشور دیگر انتقال می یابد. انجام این مهم مستلزم کار خلاق و تصمیم گیری سازنده در زمینه هایی همچون تشخیص نیاز انسان ها، شناخت منابع و هماهنگی و هم آوایی با آرمان های فرهنگی جامعه مورد نظر می باشد و همه این­ها، ضرورت ارزیابی ارزش­ها را ایجاب می کند .

تحولات علم در ایران

تاریخچه تولید علم در ایران، به روزگاران کهن بر می گردد و با تاریخ کشور ما عمیقاً پیوند خورده است . در قرون و اعصار گذشته تاکنون در سرزمین ما به علم، عالم، دانش و معرفت توجه فراوانی شده است و مراکزی که از کتب و اسناد تاریخی نگهداری می کرده اند، دارای ویژگی­های بوده اند که امروزه همان ویژگی ها همچنان مورد توجه متخصصان قرار دارند.

از جنبه اعتقادی نیزدر دین اسلام، خواندن و نوشتن و بطور کلی علم و عالم از جایگاه بسیار رفیعی برخوردار است و مسائل علمی از صرف علم بودن خارج شده و در هاله ای از تقدس قرار می گیرند. به همین دلیل نیزعالم ازمنزلت وجایگاه معنوی والایی برخوردار است. علاوه بر آن، ایران از زمان­های بسیار دور جامعه ای دانایی محور بوده است و مردم عقل جمعی و اجماع را می پسندیده اند. این مطلب حتی از نام برخی آثار تاریخی مانند هگمتانه، همه دانا ، کاملاً مشهود است.

بررسی روند توسعه­ی علم در ایران حکایت از این دارد که طی هفتصد سال (قرن دوم تا نهم هجری) علم در ایران رشد قابل توجهی داشته و دانشمندانی از آن بر خاسته اند که در عرصه علم، شهرت جهانی داشته اند .

با ایجاد مدرسه دارالفنون در دوره قاجار و بعدها با ایجاد دانشگاه تهران و دانشگاه های دیگر، رفته رفته تولیدات علمی افزایش یافت.در دوره پهلوی و در دهه ها 40 و 50 بعد از افزایش دانشگاه ها و دانشجویان نسبت به قبل  پژوهش ها تکانی خورد به طوری که در سال 1354 تعداد مقالات پژوهشی کمتر از 400 مقاله بوده و این رقم در سال 1357 نزدیک به 700 مقاله رسیده است . در سال های اوایل انقلاب چنان که طبیعی است تعداد مقالات کاهش یافته و در سال 1367( سال پایان جنگ) این رقم در حدود 150 مقاله بوده است.

به تدریج تعداد تولیدات علمی ایران افزایش یافت به طوری که در سال های اخیر رشد بسیار بالایی هم در سطح خاورمیانه و هم در سطح حتی اروپا داشته است. به گفته مهراد، محققان کشورمان با تولید بیش از 1.3 درصد مستندات علمی دنیا در پایان پنجمین ماه از سال 2011 میلادی برای نخستین بار به رتبه بیست و یکم تولید علم جهان صعود کردند. وی با بیان این مطلب خاطرنشان کرد: ایران با فاصله ای اندک از سوئد و بلژیک که در رتبه های نوزدهم و بیستم تولید علم دنیا هستند قرار دارد وپیش از کشورهایی چون:لهستان، دانمارک، اتریش، یونان، نروژ، پرتغال، فنلاند، سنگاپور، مکزیک، ایرلند، جمهوری چک و نیوزیلند در رتبه بیست و یکم تولید علم جهانی در پنج ماه اول سال جاری میلادی قرار گرفته است .

منبع

احمدی،حسن(1390)، بررسی عوامل موثر بر تولیدات علمی اعضای هیات علمی، پایاننامه کارشناسی ارشد،رشته کتابداری واطلاعات عمومی،دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید