« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »علم سنجی
ریشه های علم سنجی یا مطالعه ریاضیاتی و کمی علم و فن آوری که تا حدود در برگیرنده کتاب سنجی و تحلیل اقتصادی علم نیز می شود. به اوایل قرن 19 میلادی باز می گردد، زمانی که برخی جنبه های کتابسنجی در حوزه هایی نظیر حقوق اعمال می شد . علم سنجی در طول دهه های گذشته تحت تاثیر برخی وقایع و پیشرفت ها رشد کرده و به یک حوزه کاربردی گسترده و شناخته شده تبدیل شده است. از جمله رخداد های تاثیرگذار بر رشد و توسعه علم سنجی می توان به معرفی ضریب تاثیر توسط گارفیلد، انتشار نمایه استنادی علوم رشد و توسعه بانک های اطلاعاتی کتابشناختی در دهه های 1960و 1970، انتشار مجله ساینتومتریکس ، تاسیس انجمن بین المللی علم سنجی و اطلاع سنجی و برگزاری همایش های دوسالانه، برخط شده نمایه استنادی علوم ، تاسیس پایگاه اسکوپوس، و کاربست روش های علم سنجی در سیاستگذاری و تخصیص منابع مالی توسط دولت ها در حوزه پژوهش اشاره کرد .
علم سنجی در ایران نیز مانند اروپا و آمریکا ابتدا با تحقیقات و نوشته هایی آغاز شد که بطور خاص به حوزه کتاب سنجی تعلق داشتند. شاید نخستین اثر علمی مرتبط با حوزه علم سنجی در ایران را بتوان مقاله محمدحسین دیانی، با نام علم سنجی در مجله نشر دانش دانست. سپس به تدریج شاهد انجام پژوهش های کتاب سنجی در قالب پایان نامه بودیم به ویژه پژوهش هایی که به تحلیل استنادی یا کاربرد قوانین کتاب سنجی مثل قانون برادفورد، در کتابداری می پرداختند. طی دهه هفتاد سیاست های وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری و نیز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه نحوه ارزیابی اعضای هیات علمی و سیاست های تشویقی در زمینه پژوهش موجب توجه بیشتر به علم سنجی و کاربردهای آن در کشور شد.از اوایل دهه 1360 تا کنون تقریباً حدود 20 عنوان کتاب تالیف و ترجمه، بیش از 130 پایان نامه و در حدود 200 مقاله در زمینه های مرتبط با علم سنجی به رشته تحریر در آمده است.
روند توجه به علم سنجی در حوزه پژوهش و آموزش و نیز کاربست نتایج مطالعات علم سنجی در سال های اخیر تحت تاثیر وقایعی نظیر موارد زیر شتاب بیشتری گفته و می گیرد: شکل گیری نمایه استنادی جهان اسلام در اوایل دهه 1380 و به نتیجه رسیدن آن در حدود 1385، ایجاد گروه های پژوهشی علم سنجی نظیر پژوهشکده علوم و فن آوری اطلاعات و گروه علم سنجی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، برگزاری همایش های مرتبط با علم سنجی نظیر نخستین همایش سراسری علم سنجی در علوم پزشکی ، تشکیل کمیته های علم سنجی در برخی دانشگاه های کشور به ویژه دانشگاه های علوم پزشکی جهت رصد کردن تولیدات علمی این موسسات، تصویب دوره کارشناسی ارشد علمی سنجی توسط وزارت علوم، تلاش برای شکل گیری کمیسیون سنجش علم و فن آوری وزارت علوم با هدف سیاست گذاری و راهبری سنجش علم و فن آوری کشور و در نهایت درخواست ایران برای میزبانی همایش کولنت، و پذیرش این درخواست است. پژوهش ها در ایران در زمینه علم سنجی از نظر کمی به اشباع رسیده و نیاز است که به کیفیت و عمق این پژوهش توجه شود و این از طریق برنامه ریزی و هماهنگی بیشتر گروه های آموزش میسر می شود.
اهمیت علم سنجی
ارزشیابی کمی علوم در ارتباط با مقایسه برونی و درونی فعالیت های علمی، منجر به باروری و توسعه می شود، و می تواند کمک برزگی برای مسئولان برنامه ریزی باشد تا بتوانند با هزینه کمتر، بیش ترین استفاده را از منابع مالی و انسانی ببرند و در بهینه سازی ساختار اقتصادی – اجتماعی کشور موثر باشند. چرا که یکی از اهداف اصلی علمی سنجی، اندازه گیری و تعیین معیارهای جنبه های مختلف مدیریتی و سازمانی علوم است . در تایید این امر بک، نیز عقیده دارد که علم سنجی می تواند به توازن بودجه و هزینه های جاری اقتصادی کمک کند. در سطحی وسیع تر علم سنجی را می توان از عوامل موثر گردش مستمر فعالیت های تحقیقاتی در هر زمینه علمی دانست که مستقیماً با ارزشیابی کمی علمی سرکار دارد.
علم در جهان با آفرینش انسان آغاز می شود چرا که انسان موجودی کنجکاو نسبت به محیط اطراف آفریده شده است. این کنجکاوی در انسان نسبت به هر موجود دیگری کامل تر و پایدارتر است. میل انسان نسبت به دانستن باعث ایجاد زمینه های مختلف علم و افزایش شاخه ها علم شده است. روند تولید علم در ایران در دوره های پیش از انقلاب به دلیل کمبود بسترهای لازم بسیار کند بوده ولی بعد از انقلاب اسلامی روندی رو به رشد داشته است به طوری که در سال های اخیر تولیدات علمی ایران از بسیاری از کشورهای خاورمیانه و حتی کشورهای اروپایی بیش تر بوده است. با این وجود، ایران به دلیل دارا بودن نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده در جامعه و همچنین بسترهای لازم، پتانسیل لازم برای قرار گرفتن در رده ها تک رقمی در رنکینگ جهانی علم را داراست. این روند در صورتی شدنی است که سیاست گذاران علمی کشور به علم و تولید علم توجه خاص مبذول دارند.
عدم برنامه ریزی صحیح و در اولویت قرار ندادن علم و پژوهش در برنامه های کلان کشور، بها ندادن به کیفیت آموزشی وکیفیت نیروی های تحصیل کرده، فراهم نکردن امکانات لازم و بودجه تحقیقاتی از جمله عواملی است که روند رشد تولید علم را در ایران را کند می کند.امروزه به منظور سنجش تولیدات علمی در هر کشور از روش های علم سنجی استفاده می شود. از آنجا که، به کارگیری شاخص های علم سنجی جهت سنجش کمیت و کیفیت تولیدات علمی در سال های اخیر در مجامع بین المللی رشد بسیار زیادی داشته است، لازم و ضروری است که تولیدات علمی ایرانیان بر اساس شاخص های بین المللی علم سنجی مورد سنجش قرار گیرند تا روند فرآیند تولید علم هم براساس بعد کمی و هم بر اساس بعد کیفی بر مبنای استاندارهای جهانی شکل بگیرد تا بتواند در صحنه رقابت بین المللی جایگاهی برای خود به دست آورد.
بدون شک امروزه دانشگاه ها به دلیل وجود امکانات آموزشی و پژوهشی خواستگاه تولیدات علمی در هر کشور به حساب می آیند. در هر دانشگاهی، اعضای هیات علمی نقشی بی بدیل در تولید علمی دارند. اعضای هیات علمی در هر دانشگاه در کنار وظایف آموزشی کار پژوهشی نیز انجام می دهند. علاوه بر آن اعضای هیات علمی کار هدایت پایانامه و همچنین کار هدایت دانشجویان کنجکاو در راه تولید مقاله و کسب علم را بر عهده دارند. بنابراین توجه به اعضا هیات علمی در دانشگاه، بدون تردید از یک طرف باعث افزایش تولیدات علمی میشود و از طرف دیگر کیفیت پژوهش ها را افزایش می دهد علاوه بر این به تربیت نیروی متخصص و پژوهشگر کمک شایانی می کند. از این رو توجه به نیازهای و دیدگاه اعضای هیات علمی در روند افزایش تولیدات علمی نقش بسیار موثری ایفا می کند.
منبع
احمدی،حسن(1390)، بررسی عوامل موثر بر تولیدات علمی اعضای هیات علمی، پایاننامه کارشناسی ارشد،رشته کتابداری واطلاعات عمومی،دانشکده علوم تربیتی وروانشناسی شیراز
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید