طرح وبررسی مهارت سواد اطلاعاتي

کوستا ، سواد اطلاعاتي را توانايي دستيابي، ارزيابي، و استفاده از اطلاعات از انواع گوناگون منابع تعريف کرده است. اين تعريف جامعيت لازم را ندارد و بيشتر بر مهارتهاي رفتاري و کاربردي تأکيد دارد. همان طور که اشاره شد، سواد اطلاعاتي به شناخت و سپس مهارتها توجه دارد. قدرت دسترسي به اطلاعات با ارزش، آگاهي از چگونگي سازماندهي دانش واطلاعات و روشهاي مختلف جستجو و توان تشخيص مؤثرترين اطلاعاتي كه براي حل مشكلات و تصميم گيريها لازم باشد.

 سواد اطلاعاتي عبارت است از مجموعه مهارتهاي جستجو، بازيابي و تحليل اطلاعات، تشخيص اطلاعات معتبر و توان استفاده از اطلاعات و تفکر انتقادي در حل مسأله . در اين دو تعريف از سواد اطلاعاتي، دو عنصر شناخت و مهارت مورد توجه بوده.افزون بر آن، در اين تعريفها، پيامدهاي مورد انتظار از سواد اطلاعاتي، يعني رابطه آن با حل مشکل مشخص شده است. اين امر، اهميت اطلاعات در زندگي علمي و شخصي را بيشتر مشخص مي سازد. تعريف زير ضمن اشاره بر ويژگيهاي باسواد اطلاعاتي و تأکيد بر ارزش سواد اطلاعاتي در حل مشکلات، ديدگاه وسيع تري را نيز مطرح مي سازد، يعني آن را مهارت و روند فکري براي يادگيري مادام العمر مي­داند.

سواد اطلاعاتي شامل شناخت نيازهاي اطلاعاتي خود، مهارت تشخيص، مکان يابي، سازماندهي، ارزيابي، و استفاده مؤثر از اطلاعات است كه فرد براي حل مسائل و مشكلاتش مورد استفاده قرار مي‌دهد . اين مهارتها پيشنياز مشارکت موثر در جامعه اطلاعاتي واز جمله حقوق پايه افراد براي فراگيري مادام العمربشمار مي آيد. در اين تعريف ضمن اشاره بر ويژگيهاي باسواد اطلاعاتي و تأکيد بر ارزش سواد اطلاعاتي در حل مشکلات، ديدگاه وسيع تري را نيز مطرح مي‌سازد، يعني آن را مهارت و روند فکري براي يادگيري   مادام العمر مي‌داند.

در جامعه اطلاعات مدار و متغير کنوني هر لحظه دستگاهي جديد و نظريه‌اي نو و روشي متفاوت ابداع مي‌گردد. براي يادگيري اين نوآوريها نمي توان انتظار داشت که براي هر تغيير دوره آموزش مربوطه ارائه شود يا اين که بتوان در دوره هاي آموزشي مادام العمر شرکت کرد. براي همخواني فعاليتها و تواناييها با اين تغييرات، بايد بتوان به صورت خود مدار به يادگيري پرداخت. بر اساس تعريف بالا، سواد اطلاعاتي امکان خودآموزي را فراهم مي آورد و بعنوان پيش نياز يادگيري مادام العمر بايد مورد توجه قرار گيرد .

گزارش انجمن كتابداران امريكا  اهميت دستيابي به سطح عالي سواد اطلاعاتي در جامعه را مورد تأكيد قرار داده است و مهارت يادگيري با اتكا بر منابع اطلاعاتي را ضروري مي‌داند. تعريف اين انجمن درباره سواد اطلاعاتي يكي از معتبرترين تعاريف است. در اين تعريف آمده است: «براي اينكه فردي از نظر اطلاعاتي با سواد باشد، بايد بتواند تشخيص دهد اطلاعات در چه زماني مورد نياز است و توانايي يافتن، ارزيابي، و استفاده مؤثر از آن را داشته باشد…. افراد داراي سواد اطلاعاتي كساني هستند كه آموخته باشند چگونه بياموزند. آنها مي‌دانند كه چگونه ياد بگيرند، زيرا مي‌دانند كه دانش چگونه سازماندهي شده است و چگونه مي‌توان اطلاعات مورد نياز را پيدا كرد و از اطلاعات به‌گونه‌اي استفاده كرد كه ديگران نيز بتوانند از آن بياموزند. افراد داراي سواد اطلاعاتي براي يادگيري مادام‌العمر آمادگي دارند، چرا كه هميشه مي‌توانند اطلاعات مورد نياز خود را پيدا كنند و از آن براي تصميم‌گيري آگاهانه استفاده نمايند . در اين تعريف، که انجمن کتابداران ايالات متحده ارائه نموده است، مي توان به نقش سواد اطلاعاتي در ايجاد انگيزه و يادگيري مهارتهاي فکري و رفتاري و نيز زندگي مستقل پي برد.

همچنين شخص با سواد اطلاعاتي شخصي است که:

• نياز اطلاعاتي خود را تشخيص مي دهد.
• تشخيص مي‌دهد که داشتن اطلاعات صحيح و کامل اساس تصميم گيري خردمندانه است.
• منابع بالقوه اطلاعات را مشخص مي کند.
• راهبردهاي جستجوي موفقيت آميز را در خود بهبود مي بخشد.
• به منابع اطلاعات چه منابع مبتني بر کامپيوتر و چه ساير فناوري ها دسترسي دارد.
• اطلاعات را ارزشيابي مي کند.
• اطلاعات را براي استفاده عملي از آن ها سازماندهي مي کند.
• اطلاعات جديد را به بدنه اطلاعات موجود مي پيوندد.
• از اطلاعات در حل مساله و تفکر انتقادي استفاده مي نمايد.

امروزه، وجود رايانه‌ها و منابع الكترونيكي و استفاده از آنها توسط كاربران كتابخانه‌ها، باعث شده سواد اطلاعاتي را سواد اطلاعاتي ديجيتالي  نيز بنامند. سواد اطلاعاتي ديجيتالي توانايي ارزيابي، مكان‌يابي، تركيب، و استفاده بهينه از اطلاعات و شبكه‌هاي ارتباطي و منابع الكترونيكي است.انتظار مي رود با اين پيشينه فکري، کتابداران بتوانند در فراگيري روند فکري مهارتهاي سواد اطلاعاتي موفق بوده، و به آموزش آن بپردازند.

منبع

برجیان بروجنی،مهشید(1390)، سواد اطلاعاتي کتابداران شاغل در سازمان اسناد و کتابخانه، پایان نامه کارشناسی ارشد،کتابداری واطلاع رسانی، دانشکده ادبيات و علوم انساني تهران

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید