صنعت لوازم خانگی در ایران

صنعت ایران در سال های اخیر رشد قابل ملاحظه ای داشته است و توانسته خود را در برخی از صنایع به حد استانداردهای جهانی برساند. اما در این بین برخی از صنایع نتوانستند در گردونه رقابت باقی بمانند. صنعت لوازم خانگی در زمره این صنایع است. این درحالی است که این صنعت یکی از رشته های شتاب دهنده ی توسعه صنعتی هر کشور از جمله ایران است، چرا که اولاً نیاز روز افزون به محصولات این صنعت وجود دارد که رابطه مستقیمی با افزایش سطح زندگی و رشد جمعیت جوان دارد و ثانیاً وجود تعداد زیادنیروی کاری است که در این زمینه مشغول به کارند. در واقع صنعت لوازم خانگی یکی از اشتغال زا ترین صنایع در دنیاست که ارز آوری فراوانی را به دنبال دارد. تجارت این صنعت در جهان از میلیاردها دلار فراتر رفته و یکی از پر جاذبه ترین بخش های تجارت و اقتصاد بین الملل محسوب می شود. با وجود صنعت لوازم خانگی در هر کشور بخش های دیگر مانند کارخانجات ماشین سازی، قالب و قطعه سازی، مواد اولیه فلزی، شیمیایی و… نیز فعال می شود.

تاریخچه صنعت لوازم خانگی در ایران

صنعت لوازم خانگی در ایران از سابقه نسبتاً طولانی برخوردار است. پیشینه این صنعت در ایران به شش دهه گذشته برمی گردد و توانسته از سال های پیش تا کنون بخش عمده ای از نیاز داخلی کشور به انواع لوازم خانگی را تأمین نماید و از خروج مقادیر قابل توجهی ارز از کشور را جلوگیری کند. سابقه تولید برخی از کالاها نظیر والور و… به سال های قبل از 1330 بر می گردد و شروع صنعت مونتاژ به دهه 1340 باز می گردد. تولید این محصولات قبل از انقلاب به دلیل کشاورزی بودن جامعه و فقدان سابقه صنعتی بر پایه مونتاژ و به منظور تأمین نیاز داخل و پس از انقلاب با دیدگاه افزایش خودکفایی، جلوگیری از خروج ارز، کاهش واردات و خلاصه تأمین نیاز داخل بوده است. بنابراین وجه اشتراک تولید این محصولات در کشور چه قبل و چه بعد از انقلاب تأمین نیاز داخل کشور است. با این تفاوت که در دوره پس از انقلاب (که اساساً توسعه کمی صنعت لوازم خانگی مربوط به این دوره است) هدف، تأمین نیاز به هر قیمت و کیفیت بوده است. این رشد بدون توجه به الزامات تولید، هم چون قیمت تمام شده، صرفه های تولید انبوه، توجیه اقتصادی، مزیت های نسبی تولید، مشتری مداری و هم چنین لزوم انجام و بررسی و پیش بینی امکانات صادرات به وقوع پیوسته است.در واقع توسعه این صنایع بر مبنای تأمین نیاز یک بازار داخلی وسیع و بسته، بدون رقابت خارجی، با هر قیمت و کیفیت و به خصوص متکی بر یارانه های دولتی پایه گذاری شده است. پس از انقلاب عوامل زیر منجر به ایجاد کارگاه های لوازم خانگی به جای کارخانجات بزرگ تولیدی شده است:

تمایل مسئولین وقت به اقتصاد دولتی و مخالفت با ایجاد صنایع بزرگ و متوسط بخش خصوصی
وجود نسبی دانش فنی و امکانات داخلی جهت تولید لوازم خانگی
اعطای ارز ارزان قیمت (سهمیه ارزی)
تقاضای گسترده برای انواع لوازم خانگی
امکانات فروش کالای کم کیفیت با قیمت بالاتر (به دلیل محدودیت واردات در سال های جنگ)
وجود بازار سیاه کالا (به علت عدم تطابق عرضه با تقاضا)

ضمناً با گذشت زمان و افزایش تقاضا، در واقع بسیاری ازاین واحدهای کوچک با حفظ ساختار فقط از لحاظ تیراژ تولید رشد کردند. باید توجه داشت که اگرچه محدودیت های ارزی مانعی بر سر راه سرمایه گذاری جدید است، ولی به دلیل داشتن بازار انحصاری و مسلط بودن تولیدکننده بر مصرف کننده نیازی به سرمایه گذاری اساسی و تلاش برای به روز نمودن تولیدات احساس نمی شود. در نتیجه این رشد بر مبنای حداقل سرمایه گذاری و تأمین امکانات و بعضاً، در بهترین حالت در حد خرید ماشین آلات دست دوم خارجی انجام شده است. نا گفته نماند که در همان دوران، سرمایه گذاری های قابل توجهی توسط واحدهای بزرگ دولتی یا شبه دولتی انجام شده، اما متأسفانه، آن ها به دلایل عدیده، دارای حلقه های مفقود شده و مبتنی بر دانش فنی مناسب برای تولید محصولات خارج از رده اروپایی بودند. به هر حال سیاست های اعمال شده باعث شد که تعداد زیادی واحدهای تولیدی با محصولات متنوع و ظرفیت های پایین (نسبت به ظرفیت های مشابه در کشور های دیگر) و مبتنی بر فن آوری های قدیمی و مهم تراز آن، مدیریتی سنتی درکشور به وجود آیند که تحت تاثیر سایرعوامل مؤ ثر درتولید نتیجه ،آن کالاهایی شدبا قیمت تمام شده بالاترنسبت به رقبای خارجی وتقریباً بدون تنوع مدل های تولیدی.

اهمیت صنعت لوازم خانگی

صنعت لوازم خانگی به چند دلیل از اهمیت زیادی برخوردار است ، اولین علت اهمیت اشتغال زایی این صنعت است. از نظر اشتغال این صنعت در ایران دارای سابقه قابل توجه و بسیار مهمی است علاوه بر نیروی کاری که به طور مستقیم در این صنعت فعالیت می کنند، تعداد زیادی به عنوان نیروی کار خدماتی در امر خرید و فروش، تعمیر لوازم خانگی فروخته شده و نیز تولید مواد و قطعات مورد نیاز صنعت فعالیت دارند. محصولات تولیدی این صنعت کاربرد خانگی، اداری و تجاری دارد که سهم خانگی آن بسیار بالاتر است . دومین علت عمده اهمیت این صنعت افزایش تقاضا برای محصولات تولیدی در این بخش است، همان طور که گفته شد این افزایش تقاضا ناشی از دو بعد افزایش جمعیت جوان کشور و افزایش تعداد خانوارها و هم چنین تبدیل شدن جامعه ایران به یک جامعه مصرف گرا می باشد. رشد درجه رفاه خانوارها و پایین بودن نسبی بهره مندی خانوارها، اغلب لوازم خانگی نیز به این امر دامن خواهد زد .بر همین اساس یکی از مهم ترین موارد برای شناخت وضعیت آتی این صنعت پیش بینی تقاضای لوازم خانگی بر اساس عوامل زیر است:

رشد خانوار
قدرت خرید و تغییرات آن
ساختمان سازی
ازدواج
تسهیلات مانند برق، گاز، آب
اشتغال
قیمت عرضه محصولات

هم چنین عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی یک تغییر وضعیت کلی در تمام ارکان کشور ایجاد خواهد کرد و در نتیجه عوامل فوق الذکر نیز دچار یک تغییر وضعیت جدی خواهند شد سومین دلیل اهمیت این بخش صرفه جویی ارزی آن است. افزایش تولیدات داخلی اولاً به لحاظ سرمایه گذاری نیاز به سرمایه گذاری ثابت عمده نداشته و محدودیت فقط در تأمین سرمایه در گردش واحدها می باشد. صنعت لوازم خانگی به لحاظ سرمایه گذاری های انجام شده و ظرفیت های نصب شده و تقاضای بالقوه بازار و با توجه به ارزش افزوده ای که ایجاد می کند، می تواند تا حدود زیادی به صرفه جویی های ارزی کشور کمک کند.

نقاط ضعف و مشکلات صنعت لوازم خانگی ایران

صنعت لوازم خانگی ایران نسبت به سایر کشور ها دارای نقاط ضعفی است که موجب ایجاد فاصله نسبت به رقبا می شود، علاوه بر این وجود برخی مشکلات این امر را تشدید می کندکه برخی ازآن ها عبارتند از:

آن چه امروزه به عنوان بزرگ ترین تهدید این صنعت محسوب می شود بمباران تبلیغاتی برندهای خارجی و به خصوص کره ای با استفاده از بودجه های هنگفت و استراتژیکی است که هدف اصلی آن رخنه همه جانبه در ذهن و اندیشه مردم ایران است. سرخوردگی و کاهش اعتماد ملی برای انتخاب یا مصرف کالاهایی با برند ایرانی مهم ترین نتیجه منفی این تاخت و ساز است.با این حال پرورش رابطه بین برند ایرانی و مصرف کننده در این صنعت می تواند نقطه آغازی برای رقابت با برندهای خارجی باشد.
قانون و مقررات مالیاتی نیز از دیگر مشکلات عمده این صنعت است، طبق ماده 131 قانون مالیات های مستقیم از درآمد شرکت های تولیدی و صنفی مانند دیگر فعالیت های بازرگانی و خدماتی از 12 تا 54 درصد مالیات اخذ می شود و بابت انتقال سهام و بورس نیز مالیات دریافت می شود و در زمان تأسیس یا افزایش سرمایه نیز هزینه تمبر وصول می گردد. بررسی نرخ مالیات در کشورهای صنعتی به ویژه کشورهای تازه صنعتی نشان می دهد، نرخ مالیات شرکت های تولیدی و صنعتی در ایران بالاتر از نرخ مالیات دراین کشورهاست و کارشناسان یکی از دلایل رشد صنعتی این کشورها را نرخ پایین مالیات می دانند.
مشکل بعدی واردات بی رویه این محصولات به داخل کشور است، حذف عوارض گمرکی مختلف بر روی واردات محصولات خانگی باعٍث عرضه محصولات خارجی با قیمت نازل تر خواهد شد و رقابت فشرده ای مابین تولیدکنندگان داخلی و خارجی در خواهد گرفت و پیش بینی می شود که بر اثر این سیاست ها ابتدا کارخانجات و کارگاه های کوچک و سپس کارخانجات بزرگی که برنامه ریزی صحیح جهت ورود به عرصه رقابت نداشته باشند سهم خود را از دست بدهند.
یکی دیگر از مشکلات این بخش اثرات میزان کاهش قدرت خرید مردم به خاطر افزایش میزان تورم
می باشد. هم چنین در سال های اخیر صحبت هایی مبنی بر کاهش قیمت لوازم خانگی سبب شده است که مردم دست از خرید بردارند و به امید ارزان شدن قیمت این لوازم بمانند هر دوی این عوامل باعث ایجاد رکود در بازار لوازم خانگی می گردد و موجب می شود که تولید کنندگان داخلی تولیدات خود را کاهش دهند تا از این طریق بتوانند هزینه های ناشی از این رکود را جبران کنند .
از دیگر مشکلات این بخش قدیمی بودن فن آوری ساخت و ناکافی بودن نیروی متخصص در این زمینه است، بیشتر کشورهای صاحب نام از فن آوری بالایی برخوردار هستند و بیش تر خطوط تولید آن ها به صورت اتوماتیک و رایانه ای می باشد. طراحان محصولات لوازم خانگی به میزان کافی با این صنعت آشنایی نداشته و این فقدان آشنایی باعث بروز مشکلاتی در این بخش شده، زیرا این امر یکی از عوامل کلیدی در موفقیت صادرات و رقابت با رقبای سرسخت خارجی به شمار می آید.
قسمت خدمات در صنعت از دیگر مشکلات بخش لوازم خانگی است، در بازار امروز جهان خدمات در سه حلقه خدمات پیش از فروش، حین فروش و پس از فروش تقسیم بندی می شود ولی متأسفانه در ایران هیچ یک از این مراحل به طور کامل وجود ندارد. از نظر متخصصان بازاریابی رفتار فروشنده در هر سه مرحله بسیار مهم و حتی نوعی سرمایه گذاری است. وقتی حرف از گارانتی و خدمات پس از فروش می شود جا نیافتادن این مهم، در ایران و حتی در بین مصرف کنندگان مطرح می شود. زمانی که مصرف کننده پشتیبانی برای دفاع از حقش نمی بیند پرداخت مبالغ اضافی برای گارانتی کالا را نوعی اجحاف تلقی کرده و بعضاً از پرداخت آن سر باز می زندو این در حالی است که مصرف کنندگان در کشورهای خارجی از انواع گارانتی و وارنتی ها و حتی خدمات پس از فروش برای خرید کالاهای مورد نیاز خود استفاده می کنند و جمله معروف “حق همیشه با مشتری است” به معنای واقعی در موردآن ها رعایت می شود و مانند ایران تنها به عنوان شعاری ناملموس باقی نمی ماند.
افزایش قیمت مواد اولیه یکی دیگر از مشکلات صنعت لوازم خانگی است. به دلیل افزایش قیمت هایی که در مواد اولیه صنایع لوازم خانگی در ابتدای هر سال اتفاق می افتد تولید کنندگان ورق های فولادی مسی و روی، تمایلی به فروش مواد اولیه از خود نشان نمی دهند و موجودی خود را برای سال آینده نگه می دارندافزایش چشم گیر بهای تمام شده لوازم خانگی تولید داخل، رقابت با لوازم خانگی خارجی هر ساله علاوه بر افزایش کیفیت و کارایی، قیمت آن ثابت می ماند و یا کاهش می یابد را بسیار دشوار کرده است، به نحوی که صنعت لوازم خانگی در رقابت با نمونه های خارجی بسیار ضعیف است .
نبودن برند مناسب در صنعت لوازم خانگی مشکلی دیرینه است. بنگاه ها و محصولات ایرانی در اغلب بازارهای صادرات فاقد برند هستند. زیان ناشی از عدم برند سازی در بازارهای بین المللی موجب
می شود تا در صورت بروز مشکل کیفی کالاهای ایرانی در بازار خارجی، این مسأله را به کل کالاهای ایرانی نسبت می دهد

نقاط قوت صنعت لوازم خانگی ایران

با وجود مشکلات موجود در صنعت لوازم خانگی که به آن اشاره شد، این بخش دارای نقاط قوتی است که در زیر به آن ها اشاره می شود:

وجود نیروی کار جوان فعال وفراوان و مستعد
امکان استفاده از نیروهای متخصص موجودوبه کارگیری آن ها در زمینه های الکترونیک مهندسی مکانیک و…
وابستگی ارزی پایین به لحاظ امکان تأمین بخشی از کالاها در داخل
بالاتر بودن متوسط درصد ارزش افزوده صنعت وسایل خانگی از میانگین متوسط درصد ارزش افزوده کل صنعت به عنوان یکی از معیارهای توجیح فنی اقتصادی سرمایه گذاری در این بخش
محسوب شدن صنعت لوازم خانگی به عنوان یکی از حلقه های تکمیلی تولید ارزش افزوده صنایع بالادستی هم چون مس، فولاد و پتروشیمی

در بررسی تحولات و تغییرات انجام شده در کشورهای جنوب شرق آسیا (چین، کره، مالزی، سنگاپور، هنگ کنگ) کلیدهای اصلی توسعه در این کشورها حول دو محور اساسی طراحی و پایه ریزی شده است:

اول عزم ملی و وحدت نظر در سیاست گذاری ها با محوریت توسعه صنعتی.
دوم بهره گیری از تجربیات موفق و ناموفق توسعه در دیگر کشورها.

نود درصد لوازم خانگی موجود در بازار از کشور امارات، متحده عربی و چین وارد می شود و مابقی سهم محصولات کشورهای کره، آلمان ایتالیا و ژاپن است. اما محصولات این کشورها به علت بالابودن قیمت آن ها در مقایسه به محصولات کشور چین در بازار بسیار کم تر یافت می شود.ضمناً تعرفه واردات کالااز کشورهای دیگر بسیار پایین است و همین امر مهم ترین عامل وجود اجناس چینی در بازارهای کشورهای مذکور است. شایان ذکر است جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی چنان چه با مدیریت مناسب، فراهم شدن سایر ابزارهای دسترسی به فناوری، آماده سازی انگیزه ها و مهارت های بنگاه های داخلی و انجام فعالیت های تحقیق و توسعه همراه شود کار ساز بوده و موجب ارتقاء و توسعه فن آوری در این صنعت می گردد.

بزرگ ترین تولیدکنندگان لوازم خانگی در جهان

هم اکنون در بازارهای خارجی بزرگ ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان لوازم خانگی کشورهای آمریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، هلند، سوئیس، ایتالیا، مکزیک، کانادا، سنگاپور و چین می باشند. از جمله بزرگ ترین سازنده های لوازم خانگی در دنیا از نظر میزان فروش شرکت ویرپول آمریکاای شرکت با داشتن حدود 100000کارمند و 70 مرکز تحقیقاتی و فن آوری فروشی معادل 18/7 میلیارد دلار دارد.طبق آخرین آمار اعلام شده توسط مجله فوربس شرکت در سه ماهه آغازین سال 2015معادل 5290 میلیارد دلار بوده که نسبت به دوره مشابه قبل 13/10درصد افزایش یافته است. رده دوم نیز به شرکت جی. دی میدآ هولدینگ چین با 14/8 میلیارد دلار فروش است این شرکت در بخش های رادیو و تلویزیون ،بخش تولید، ارائه خدمات فنی و پشتیبانی ،اطلاعاتی ، توسعه شهری ، بخش صوتی وتصویریی فعال است. رده سوم شرکت سوئدی الکترولوکس یا فروشی معادل 14/7 میلیارد دلار تعلق داردکه شرکتی چند ملیتی واقع در شهر استکهلم است. سه شرکت لوازم خانگی گری الکتریک از چین، کینگ دائو حایر از چین و ال. جی از کره جنوبی نیز رده های چهارم تا ششم هستند. از نظر میزان سوآوری و ارزش بازار ال. جی با 900 میلیون دلار در صدر دیگر شرکت ها قرار دارد و از نظر حجم دارایی رتبه نخست از آن شرکت ویرپول آمریکا است.

منبع

خوش خلق، زینب(1394)، رابطه بین شخصیت برند و ارزش ویژه برند در بازار، پایان نامه کارشناسی ارشد، مدیریت بازرگانی ، دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید