« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »روش های آموزش تفکر
متخصصان تعلیم و تربیت معتقدند که مدارس باید علاوه بر مهارت‌های سه گانة خواندن، نوشتن و حساب کردن شایستگی به کارگیری حقایق علمی را نیز به دانش آموزان بیاموزند. به کارگیری حقایق علمی ارتباط مستقیم با تفکر و نحوة اندیشیدن و قضاوت دانش‌آموزان دارد. در نتیجه، معلمان نیاز دارند دربارة نقش خود دوباره فکر کنند و فعالیت‌های خود را با آموزش مهارت‌هایی متمرکز سازند که موجب پرورش مهارت های تفکر در دانش آموزان شود. نظریه هایی نیز با چنین رویکردی هم‌سویی دارند و بر این باورند که در فرایند آموزش، به نوجوانان باید در حکم عناصری فعال نگریست و با فراهم کردن فرصت و فضای مناسب تعامل، موجب پرورش تفکر انتقادی آنان شد.
اما نکتة عمدهای که باید در فرایند یاددهی – یادگیری به آن توجه کرد این است که تفکر را نمیتوان به موقعیت‌های معین محدود کرد و در طرحی ثابت قرار داد. هرگز نمی توان در جوّی بدون مسئله و تنها با انتقال و ذخیرهسازی اطلاعات موجب پرورش تفکرشد. به همین دلیل، صاحب‌نظران نظریه های ذکر شده معتقدند، بهترین روش برای پرورش تفکر انتقادی به کارگیری روش حل مسئله به صورت تفحص گروهی است.
تفکر انتقادی و حل مسئله از نظر ماهیت یکی هستند و هر دوی آن‌ها از انواع مهارت‌های تفکر به حساب می‌آیند. به عقیدة سیفرت، تفکر انتقادی بیشتر با فرایند تفکر و حل مسئله بیشتر با فرآورده یا نتیجة تفکر سر و کار دارد و بسیاری از روان‌شناسان برای آن‌ها مراحل آموزش و یادگیری یکسان پیشنهاد داده‌اند، از این رو، با توجه به ویژگی‌های روش یادگیری مبنی بر حل مسئله مبتنی بر فراگیر محوری، فعالیت در گروهای کوچک یادگیری، نقش تسهیل کنندگی آموزش‌دهنده، روبه‌رو شدن با مسائل واقعی، مسئله به عنوان ابزار جمع‌آوری دانش و خود تنظیمی در جریان یادگیری، پویایی خاصی در کلاس درس به وجود می‌آورد. رسالت و هدف اصلی تعلیم و تربیت، آموزش موانع تفکر انتقادی در برنامة درسی آموزش متوسطه و بارآوردن افرادی است که بتوانند تفکر کنند و به ماحصل تفکر دیگران اکتفا نکنند؛ یعنی پرورش افرادی که مایل به تحقیق و بررسی هستند نه کسانی که صرفا ًپذیرای آنچه گفته می‌شود.
عمدة مشکل این است که بسیاری از معلمان و مربیان همواره با این سؤال مواجهند که چگونه میتوان از دانش آموزان منفعل، شاگردانی فعال و با بینش علمی و تفکر انتقادی تربیت کرد؟ اصولاً تفکر انتقادی چیست و چگونه پرورش می یابد؟ چگونه باید فرصت‌هایی را فراهم کنند تا نوجوانان بتوانند مطالب آموخته شده را به موقعیت‌های جدید انتقال دهند؟چه روشی را باید در فرایند آموزش و پرورش در پیش گرفت تا دانش آموزان روش اندیشیدن، تحلیل و قضاوت درست را بیاموزند؟
با توجه به نظرات اندیشمندان تربیتی و نتایج به دست آمده از تحقیقات، توصیه می‌شود به این اصول و چارچوب‌های کلی در فرایند یاددهی-یادگیری به منظور فراهم کردن موقعیت مطلوب آموزشی همواره توجه شود:
- به جای انتقال حقایق علمی به نوجوانان، راهنما و تحلیلگر راهبردهای به کار گرفته شده در حل مسائل آن‌ها باشیم و به جای ذخیرهسازی اطلاعات، اعمال متفکرانه را پرورش دهیم.
- به منظور حل مسائل دنیای واقعی نوجوانان، به رویکردهای واقع‌گرایانه توجه شود.
- یادگیری مشارکتی را محور فعالیت‌های آموزشی خود قرار دهیم و همواره از آن حمایت کنیم.
- راهبردهای آموزشی را به‌گونه ای انتخاب کنیم که یادگیری از سوی خود نوجوان صورت گیرد و از درون کنترل شود، زیرا چنین عملی، خود- آموزی و خود – کنترلی را در دانش آموزان تقویت خواهد کرد.
- محیط آموزشی را براساس نیاز واقعی نوجوانان طراحی کنیم و تجهیزاتی را فراهم سازیم که آنان را در تعبیر و تفسیر چندگانه مسئله کمک کند.
- جهت زمینه‌سازی مناسب فرهنگی و اجتماعی و سیاست گذاری‌ها و راهبردهای آموزشی مناسب برای پرورش نسل جوان متفکر نقاد بسیج شویم.
- بازنگری در نظام سنتی آموزش و پرورش و سوق این نظام به سمت پویایی از طریق حذف کنکور
- برای آموزش سطوح مختلف جامعه از طریق آموزش‌های غیررسمی و رسانه‌ها، در زمینة تفکر انتقادی برای نقش آفرینی آحاد مختلف جامعه، بخصوص خانواده‌ها، تلاش کنیم.
- محیط هایی همچون جهان واقعی فراهم کنیم و محتوای آموزشی را به‌گونه ای در آن به کار بگیریم که یادگیری مربوط به آن اتفاق بیفتد.
- بر روی همبستگی مفاهیم تأکید کنیم، شرایطی را برای طرح دیدگاه‌های متفاوت در محتوا فراهم سازیم.
- هرگز اهداف آموزشی را به یادگیرندگان تحمیل نکنیم.
- محیط و تجهیزاتی را فراهم کنیم که به نوجوانان در تعبیر و تفسیر چندگانة جهان کمک کند.
- به جای تولید مجدد دانش، به ساختار دانش توجه کنیم.
- به جای ذخیرهسازی اطلاعات، اعمال متفکرانه را پرورش دهیم.
- زمینه و محتوای وابسته به ساخت را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم.
- خودآموزی و خود- تنظیمی را در دانش‌آموزان پرورش دهیم.
- محیط یادگیری را طوری طراحی کنیم که محیطی غنی و معتبر برای حل مسئله باشد.
نتایج بررسی وضعیت پژوهش و پژوهش‌گری در مدارس نشان میدهد که نظام آموزش و پرورش، در نقش مرکز پژوهش و آموزش، با دارا بودن افراد فرهیخته (معلمان)، نیروی انسانی جوان (دانش‌آموزان) و مرکز یادگیری و یاددهی (مدرسه)، باید به عواملی چون «وجود کتابخانه و مرکز اطلاعات»، «انگیزه برای اجرای تحقیق»، «شیوه و روش اجرای درست تحقیق» و «عملیاتی کردن تحقیقات» در مدارس، بیشتر توجه کند تا بنیان تفکر پژوهشی در مدارس و جامعه تقویت شود.
منبع
افشین، فریبا(1393)، بررسی رابطه ی بین سبک های تفکر (نوع اول) و برخورداری از مهارت های برنامه ریزی درسی در بین معلمان مقطع ابتدایی مدارس پسرانه ناحیه یک شهر ارومیه در سال تحصیلی 94 _ 1393، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه درسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه.
دیدگاهی بنویسید