روش‌های مطالعه

مطالعه بیشتر و صرف وقت کمتر و برداشت مهم‌تر، احتیاج به آگاهی از روش‌های صحیح مطالعه دارد. با مطالعه صحیح به تدریج آمادگی انتخاب نکات و مطالب قابل استفاده در فرد پیدا می‌شود و به فرد کمک می‌کند که حافظه را از مطالب غیرضروری انباشته نسازد. یادگیری و یادآوری به موقع، حاصل پرخوانی نیست بلکه مطالعه صحیح آن است که فرد را در یادگیری و یادآوری و جایگزینی مطالب در حافظه بلندمدت یاری کند. مطالعه بیشتر و موثرتر با به کارگرفتن روش‌های صحیح مطالعه بدست می‌آید. هرچه بیشتر هم مطالعه شود روش‌های بهتری در مطالعه به دست می‌آید و به منابع و کتاب‌های زیادتری دسترسی پیدا می‌شود. روش‌های مطالعه با توجه به هدفی که هر فرد از مطالعه دارد و به تناسب موضوع و محتوا و نوع مطالب و کتاب‌های مورد مطالعه، مختلف است که در زیر به آنها اشاره می‌شود:

خواندن اجمالی: فنون تشکیل دهنده روش مطالعه اجمالی عبارت است از سازمان‌بندی اولیه، تعیین هدف مطالعه، برآورد دشواری مطلب و زمان مطالعه، طرح سوال که در ذیل ارائه شده است:

 سازمان‌بندی اولیه. پیش از مطالعه کتاب بطور کامل، به کشف قسمت‌های اصلی کتاب که براساس آن مطالب کتاب سازمان یافته‌اند و همچنین به کشف اندیشه‌های مهم کتاب بپردازید؛

تعیین هدف مطالعه. معین کنید که هدف شما از مطالعه کتاب چیست و با چه دقتی می خواهید آن را بخوانید. با مشخص کردن هدف مطالعه خود،بهتر می‌توانید روش مناسب مطالعه رابرای رسیدن به آن هدف انتخاب کنید؛

برآورد دشواری مطلب و زمان مطالعه. مقدار زمانی را که برای مطالعه کتاب در اختیار دارید و میزان دشواری کتاب را تخمین بزنید.یک تخمین واقع‌بینانه اززمانیکه دراختیار دارید، با توجه به هدف شما از مطالعه کتاب ومیزان دشواری مطلب،شمارادرطرح یک برنامه مناسب وکنترل صحیح روش مطالعه کمک می‌کند؛

 طرح سوال. سوالات شما درباره کتاب می‌توانند کلی یا کاملا” مشخص باشند. طرح سوالات، از طریق ایجاد کنجکاوی، تمرکز حواس و دقت شما را افزایش می‌دهد. رضایت حاصل از پاسخگویی به سوالات، مدت نگهداری مطالب را در حافظه طولانی می‌کند. طرح سوال، به هنگام مطالعه یک کتاب، خواننده منفعل را به یک خواننده فعال مبدل می‌سازد .

                                             جدول ویژگی‌های خواندن اجمالی

تندخوانی

روش تندخوانی مستلزم حرکت سریع است. هنگام تمرین کردن روش تندخوانی، منظور شما باید کسب آشنایی و عادت کردن با حرکات چشم و جریان‌های فکری باشد که ممکن است در ابتدا برای شما ناآشنا باشند. در ابتدای تمرینات خود، آشنایی با نحوه درست مطالعه مهم‌تر از درک مطالب خوانده شده است. در جریان تمرینات خود،متوجه خواهید شد که هر چه روش تندخوانی را بیشتر تمرین کنید بیشتر از معانی کلمات و عبارات کلیدی آگاهی کسب می‌کنید، و از این اطلاعات پراکنده می‌توانید تصوری کلی از محتوای مطالب به دست آورید. با تمرین بیشتر، اعتماد و میزان درک شما از مطالب، خصوصا” مطالب آسانتر، افزایش خواهد یافت.

• هدف: علاوه‌بر کسب یک آشنایی کلی با مطالب، روش تندخوانی را می‌توان برای کسب اطلاعات بخصوص نیز مورد استفاده قرار داد. به این روش اغلب روش تورق یا مطالعه انتخابی می‌گویند. روش تندخوانی، از طریق انتخاب مطالب (تورق کردن)، به خواننده یا محقق کمک می‌کند تا، به طور خیلی سریع، اطلاعات بخصوصی را که مورد نیاز اوست به دست آورد، بدون اینکه وقت خود را برای مطالب غیرمربوط تلف می‌کند.
• روش: پیش از مطالعه، برای انتخاب مطالب به سوالات زیر جواب بدهید:

1. به دنبال چه چیزی می‌گردید؟،
2. چه کلمات یا عبارت‌هایی ممکن است شما را به اطلاعات مورد نیازتان برسانند؟
3. در کجای کتاب می‌توانید کلمات یا عبارت‌هایی را که به دنبالشان هستید پیدا کنید.

این سوالات در جستجو برای اطلاعات مورد نیاز به شما کمک می‌کنند. نمونه‌هایی از اطلاعاتی که ممکن است در خواندن انتخابی به دنبالشان باشید در زیر آمده‌اند:

• جستجو برای اطلاعات جزیی. وقتی به دنبال اطلاعات جزیی چون نام، تاریخ، مکان، قیمت، و عنوان کتب و مقالات هستید به دنبال اطلاعات جزیی می‌گردید؛
• جستجو برای نکات مهم. وقتی که به دنبال نکات کلی‌تر هستید منظورتان را باید در عبارات و جملات بیابید. این نوع جستجو از جستجوی فوق احتیاج به دقت بیشتری دارد؛
• جستجو برای موضوعات کلی. هدف این کار کسب اطلاعات مربوط به موضوعات کلی است. برای دست یافتن به موضوعات کلی در مطالعه خود سعی کنید، به هنگام مطالعه، با دقت بیشتر و سرعت کمتری پیش بروید تا موقع برخورد به اندیشه‌ها و مفاهیم مورد نیاز، آنها را از نظر نیندازید. بکوشید تا کلیه موضوعاتی را که مورد نیاز است به دست آورید.

                                        جدول ویژگی های تندخوانی

 عبارت‌خوانی در جدول زیر ویژگی‌های روش عبارت خوانی بیان شده است:

جدول ویژگی های عبارت خوانی

هرچه خواننده بر سطح مکانیکی بیشتر تسلط یابد، در سطح ادراکی میزان فهم مطالب برای وی بیشتر می‌شود. خواننده می‌آموزد که به طور ناهشیار از مجموعه کلمات و عبارات درک معنی نماید و نیرویش را برای تفسیر اهمیت اندیشه‌ها و اطلاعاتی که می‌خواند صرف کند، تا مجبور نباشد با خواندن کلمه‌ها وقت و نیرویش را به هدر بدهد و حواسش پرت شود.

دقیق‌خوانی

فنون مربوط به روش دقیق‌خوانی عبارت است از سازمان دادن، تز اصلی، نکات اصلی و جزئیات، که به توضیح هر کدام پرداخته شده است:

سازمان دادن: مستلزم تعیین سطوح مختلف مطالب از نظر معنی است، یعنی تعیین تز اصلی، نکات اصلی، جزئیات مطلب، و همچنین تشخیص رابطه بین این سطوح مختلف و اجزای هر سطح. استفاده از سازمان دادن منتج به فهمیدن بهتر مطالب و یادآوری سریع‌تر آنها می‌شود، زیرا از طریق سازمان دادن یادگیرنده نکات اصلی و جزئیات را به عنوان اجزای یک کل یاد می‌گیرد، نه به صورت اطلاعات پراکنده؛

تز اصلی: در یک کتاب، یا بخش یا فصلی از یک کتاب، تز اصلی بحث مولف، یک اندیشه کلی است که تمامی مطالب و نکات کتاب را دربرمی‌گیرد. تز اصلی منعکس‌کننده اندیشه و مقصود اصلی نویسنده است. معمولا” شناسایی این تز از طریق یادگیری نکات اصلی بهتر میسر می‌شود. بیان صحیح تز اصلی یک کتاب یا یک بخش از یک کتاب مستلزم یک یا دو جمله است، نه یک کلمه که فقط نشان‌دهنده یک عنوان است؛

نکات اصلی: اندیشه‌های مهم یا گروه‌هایی از معنی هستند که بر روی هم تز اصلی را تشکیل می‌دهند؛

جزئیات: یا اطلاعات جزیی عبارت‌انداز اطلاعات واقعی، تصاویر، و مثال‌هایی که حامی و توضیح‌دهنده نکات اصلی هستند .

                                                 جدول ویژگی های دقیق خوانی

خواندن تجسسی

 خواندن تجسسی مستلزم سوال کردن بطور جدی و پیگر برای فهم عمیق مطالب است که کنجکاوی و هدف خواننده را از خواندن مطالب ارضا می‌کند. جریانی منظم از سوالات و کنترل بر روی کیفیت و جهت آنها وجوه تشخیص روش خواندن تجسسی هستند. سوالات ساده مسائل عینی را مورد پرس‌وجو قرار می‌دهند. سوالات دقیق‌تر به طور عمیق‌تر وارد مسائل می‌شوند، و بهترین نوع سوالات از محدوده مطالب موجود فراتر می‌روند:

 سئوال کردن قبل از مطالعه: قبل از خواندن اجمالی یک کتاب، از خود بپرسید که هدف کلی شما از خواندن آن کتاب چیست. سوالات مربوط  به هدف شما از مطالعه، طرز فکر شما را نسبت به مطلب مورد مطالعه روشن می‌سازند و درشما نسبت به مطالعه علاقه ایجاد می‌کنند و از مقاومت شما نسبت به مطالعه می‌کاهند. طرح سوال پیش از خواندن دقیق یک مطلب شما را وادار می‌کند تا به طورفعالانه به مطالعه کتاب بپردازید؛

سئوال کردن هنگام مطالعه: جملات موضوعی را به صورت سوال درآورید. سوالاتی که به هنگام مطالعه طرح می‌شوند علاقه خواننده را به مطلب حفظ می‌کنند و کارآیی خواننده را افزایش می‌دهند. سوالاتی که به هنگام مطالعه طرح می‌شوند علاقه خواننده را به کشف معانی حفظ می‌کنند؛ همچنین این نوع سوالات از حدود مطالب سطحی می‌گذرند و تجزیه و تحلیل انتقادی مطالب را به طوری عمیق سبب می‌شوند؛

سئوال کردن بعد از مطالعه: بعد از خواندن مطلب با طرح سوال می‌توانید میزان فهم خود را از مطالب ارزشیابی کنید. اینگونه سوالات شما را برای بحث‌های کلاسی، امتحانات ، و تهیه مقالات تحقیقی آماده می‌کنند. سوالاتی که بعد از مطالعه طرح می‌کنید میزان فهم شما را مورد ارزشیابی قرار می‌دهند، یادگیری شما را به سطح عمل درمی‌آورند، و سبب ایجاد نظر انتقادی در شما نسبت به مطالب می‌شوند .

                                                جدول ویژگی های خواندن تجسسی

خواندن انتقادی

فنون خواندن انتقادی:

سئوال کردن: نخستین وسیله‌ای است که شما می‌توانید از طریق آن، آنچه را که می‌خوانید مورد بررسی و داوری قرار دهید. نوع سوالاتی که مطرح می‌کنید به نوع موضوع یا مطلب، و همچنین به کیفیت و میزان تجزیه‌وتحلیل شما از مطلب وابسته است.

استنباط کردن: فنی است که از طریق آن می‌توان، براساس آنچه نویسنده بیان کرده است، به نتیجه‌گیری‌های منطقی دست زد. با مورد نظر قرار دادن مسائل ماورای آنچه که نویسنده مستقیما” بیان کرده و کشف مطالبی که بطور ضمنی به آنها اشاره شده است نظر وسیع‌تری برای انتقاد از مطالب کسب خواهید کرد.

ربط دادن:متکی است برسئوال کردن و استنباط کردن وهدف مقایسه کردن،مقابله کردن،وموازنه کردن مطالب ازدرون وبیرون ست.

ارزشیابی: فن داوری کردن درباره ارزش یا اهمیت چیزی است که خوانده‌اید. این داوری از طریق سوال‌هایی که طرح کرده‌اید، استنباط‌هایی که داشته‌اید، و روابطی که ایجاد کرده‌اید انجام می‌گیرد. از نظر کلی یک ارزشیابی صحیح و جامع باید در برگیرنده محتوا، سازمان، و سبک اثر باشد، و براساس ملاک‌های درونی و بیرونی صورت پذیرد .

                                               جدول ویژگی های خواندن انتقادی

منبع

محمدی بهمنی،فاطمه(1392)، بررسی عادت‌های خواندن و مطالعه دانشجویان، پایان نامه کارشناسی ارشد،رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی،دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی علامه طباطبایی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید