روابط متقابل و انواع آن

زمانی که یک نفر با دیگری تعامل می کند، تعدادی از رویدادهای پیچیده اتفاق می افتند. برن اینها را تبادلات می نامد. بررسی این تبادلات مبنای تحلیل رفتار متقابل را تشکیل می دهد. نقشه حالات من، را می توان به منظور تحلیل تبادلات با تعیین دقیق اینکه کدام حالت من درهرفرددرتبادل مورد استفاده قرار گرفته است به کار گرفت. در این مرحله میشوددو مجموعه از ان نمودارهای ؛ والد , بالغ , کودک  را در کنار یکدیگر رسم کنیم .

يک رابطه متقابل زماني رخ مي دهد که من به نوعي با شما رابطه برقرار کنم و شما هم به من جواب بدهيد. به زبان علمي، شروع ايجاد رابطه، محرک  ناميده مي شود و واکنشي که به اين محرک داده مي شود پاسخ نام دارد. اريک برن، رابطة متقابل را به عنوان واحد اساسي برخورد اجتماعي تعريف مي کند .از سوی دیگر اگر من با شما ارتباط بر قرار کنم می توانم از هر یک سه حالت نفسانی خود که انتخاب می کنم شما را مورد خطاب قرار  دهم و شما نیز می توانید با هر یک از حالات نفسانی خود پاسخ دهید. در تحلیل روابط متقابل ، ما از الگوی حالات نفسانی استفاده میکنیم تا بتوانیم توضیح دهیم که در روند رابطه چه می گذرد .

روابط متقابل مکمل

روابط متقابل مکمل ؛ در صورتیکه تبادل بین حالت من ؛ والد با والد ؛ بالغ  با بالغ؛ یا کودک با کودک باشد، تبادل را موازی می نامیم. تمامی نتایج مثبت و رشد محور در تبادلات موازی ریشه دارند. با این وجود تمامی تبادلات موازی، لزوما نتیجه های مثبت ندارند. ممکن است بعضی از آنها در عین موازی بودن به نوازش های خنثی یا منفی منتهی شوند .

زماني محاوره مکمل است که پيام ارسالي از يک حالت من به دريافت پيام مورد نظر از جانب فرد ديگر منجر شود . در اين روابط کلمات  بالغانه هستند، لحن صداي ما و حالات بدني ما حالت نفساني  بالغ  را تأييد مي کند. تبادل اطلاعاتي، اين زماني و اين مکاني است. رابطه متقابل مکمل رابطه ایست که آن حالت نفساني که مورد خطاب قرار مي گيرد همان باشد که پاسخ مي گويد.هنگامي که محرک محاوره اي و پاسخ در طرح من والديني، من بالغ و من کودکي بردارشان موازي باشد، تبادل، ممکن است. يعني بين گفتگوها توافق وجود دارد و دريافت کنندة پاسخ، انتظار دريافت چنين پاسخي را دارد.

هر وقت انگيزه و پاسخ در طرح والد، بالغ ، کودک خطوط موازي ايجاد کنند. رفتارهاي متقابل به صورت متمم و موافق يکديگرند و مي توانند تا بي نهايت ادامه پيدا کنند. مهم نيست که خطوط حامل از کدام جهت، انگيزه به کدام جهت پاسخ مي روند. طبق يک اصل مهم تحليل تبادلي، پاسخ اجتماعي به محرک تبادلي ؛ درخواست اطلاعات عمدتاً از جانب حالت خودي داده مي شود که شبيه حالت خود محرک است، پس اگر درمانگران از درمانجويان بخواهند به صورت بالغ  عمل کنند، خود آنها نيز بايد در ارتباطشان  بالغ  باشند که به اين حالت تبادل مکمل گفته مي شود.

روابط متقابل متقاطع

رابطه اي است که در آن بردارهاي رابطه با يکديگر موازي نباشند و يا اينکه از حالت نفساني مورد خطاب پاسخ داده نشود. بردارها روي نموداري که چنين روابط متقابل را نشان مي دهد معمولاً يکديگر را قطع مي کنند. زماني که رابطه اي متقاطع است، امکان دارد شخصي که وضعيت متقاطع به طرف او هست به طرف آن حالت نفساني که شخص ايجاد کنندة رابطه متقاطع در نظر داشته است، برود . تبادل متقاطع زماني روي مي دهد که حالتي از خود که مخاطب يک ارتباط است، حالت خودي نباشد که به آن ارتباط پاسخ دهد، اگر درمانجو به بالغ  درمانگر پيامي بدهد و درمانگر از سوي والد خود پاسخ دهد در اين صورت ارتباط بالغ به بالغ توسط پاسخ  والد به  کودک ، قطع شده است .

هنگامي که دو فرد با هم تعامل سالم ندارند و پشت به هم مي کنند و يا بر سر يکديگر فرياد مي کشند، محاورة آنها متقاطع است. محاورة متقاطع زمانی رخ مي دهد که پاسخ ارائه شده با محرک محاوره اي همخواني ندارد و گوينده انتظار آن پاسخ را نداشته باشد معمولترين محاورة متقاطع و تنها محاوره اي که موجب اکثر مشکلات اجتماعي افراد مي شود. محاورة متقاطع نوع يک است که همراه با حالت متضاد آن در اين شکل آمده است. اين نوع محاوره هدف عمده مشاوران و درمانگران است .دکتر اریک برن ، محاسبه کرده است که به صورت تئوری 72 نوع مختلف رابطه متقاطع وجود دارد .خوشبختانه، عملا دو تا از آنها بیش از همه به کار می روند. این دو نوع زمانی پیش می آیند که محرکهای بالغ ؛ بالغ  یا بوسیله پاسخهای کودک , والد  یا والد , کودک متقاطع شوند.

رفتار متقابلي که باعث ناراحتي مي شود، رفتار متقاطع است .مثال کلاسيک دکتر اريک برن در اين مورد دربارة رابطة بين زن و شوهري است که شوهر از آن اتاق با صداي بلند مي پرسد: عزيزم دگمه سردستهاي من کجاست؟ اگر عزيزم که امروز سر خلق نيست داد بزند : همانجا که خودت گذاشتي نتيجه يک رفتار متقابل متقاطع است.انگيزه از طرف شوهر يک انگيزه بالغ  بود اما زن پاسخ را به  والد کشاند. اين نکته ما را به قانون دوم ارتباطات در تحليل رفتار متقابل  مي رساند: وقتي انگيزه و پاسخ در طرح ؛ والد ، بالغ , کودک، خطوط متقاطع به وجود مي آورند رفتار متقابل متمم نيست بلکه متقاطع است و ارتباط متوقف مي شود.

روابط متقابل همراه با پیامهای پنهان

در یک رابطه متقابل همراه با پیامهای نهانی دو پیام من در آن واحد رد و بدل می شود یکی از آنها پیامی واضح و روشن و پذیرا در سطح اجتماعی و دیگری پوشیده و پنهان است و یا پیامی است که در سطوح روانشناختی قرار دارد. اغلب اوقات محتوی سطح اجتماعی این رابطه ی متقابل ؛ بالغ  به بالغ می باشد .در حالی که پیامهای سطوح روانشناختی نهانی آن معمولا «والد» به «کودک» یا «کودک» به «والد» است. مثال کلاسيک دکتر اريک برن در اين مورد دربارة رابطة بين زن و شوهري است که شوهر از آن اتاق با صداي بلند مي پرسد: پیراهن مرا چکار کردی؟ همسر آن را در کمد لباسها گذاشتم. اگر صرفا توجه کنیم ،خواهیم گفت این یک رابطه متقابل مکمل «با لغ» به «بالغ» است در سطح اجتماعی همینطور هم هست. ولی حالا بیایید همین گفتگو را با لحن صدا و ژستهای بدنی مورد توجه قرار دهیم .

شوهر ,با خشونت ، در حالی که لحن صدا در انتهای جمله بالا میرود ،با عضلات چهره ای منقبض و با ابروهایی بالا کشیده : پیراهن مرا چکار کردی؟همسر ,با صدایی لرزان، با شانه هایی خمیده ،سر پایین افتاده، و از زیر ابرو ها ی با لا رفته نگاه می کند : آنرا در کمد لباسها گذاشته ام .سطح روانشناختی به صورت موازی «والد»-«کودک» و «کودک»-«والد» در حال تبادل است . اگر پیامها را به صورت کلماتی که در این سطح منتقل شدهاند بیان کنیم ،به این صورت در می آید.

• شوهر: تو همیشه وسایل من را بهم میریزی.
• همسر: تو همیشه با بی انصافی از من انتقاد می کنی.

و سومین قانون اریک برن ، چنین می گوید :پیامد رفتاری یک رابطه متقابل با پیامهای نهانی در سطوح روانشناختی مشخص میشود نه در سطح اجتماعی:زمانی که من و شما در یک رابطه متقابل قرار می گیریم ،من با علائم رفتاری خودم حضور شما را درک میکنم و شما نیز با علائم رفتاری خود حضور مرا درک می کنید . به زبان تحلیل رفتار متقابل هر نوع عملی که درک حضور دیگری وجود داشته باشد نوازش نامیده میشود. انسانها برای اینکه بتوانند حالات خوب روحی ،روانی و جسمی خود را حفظ کنند نیاز به نوازش دارند. تمامی تبادلات منجر به دادن و گرفتن نوازش می شوند و ما می توانیم با تحلیل این تبادلات آن نوازش ها را به عنوان نوازش هایی مثبت، خنثی و منفی شناسایی کنیم.

منبع

اردشیری لردجانی،فهیمه(1393)، اثر بخشي تحليل رفتار متقابل بر تعارضات زناشویی، سبک های عشق ورزی، هوش هیجانی و هوش معنوی زوجین،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید