رفتار شهروندی سازمانی

رفتار شهروندی سازمانی

باتمان و ارگان (1983) برای اولین بار از اصطلاح رفتار شهروندی سازمانی (OCB) استفاده کردند و آن را به عنوان رفتارهای سودمند که در شرح شغل قید نشده است اما کارکنان برای کمک به دیگران در انجام وظایفشان به نحوی مشهود از خود بروز می دهند. بنابراین می توان رفتار شهروندی سازمانی را روغن کاری حرکت ماشین اجتماعی سازمان نامید. متغیر  (OCB) که برای نامیدن آن از تعابیر و واژه های دیگری مانند: سندروم سرباز خوب، رفتار اختیاری، داوطلبانه و افزون بر نقش استفاده می شود.  موج نوینی را در ارزش موجود از رفتارهای مزیت بخش سازمانی ایجاد کرده است. که اهمیت آن در اثر بخشی سازمان آشکار می شود. این متغیر  درخواستگاهی بیرون از مدرسه، برای نخستین بار توسط چستر بارنارد مطرح شده است، اما آنچه امروز از آن به جا مانده، وامدار تلاش های ارگان و همکاران اوست .گرهام معتقد است رفتار شهروندی سازمانی به سه نوع مختلف، خود را نشان می دهد که شامل اطاعت سازمانی، وفاداری سازمانی و مشارکت سازمانی می شود. که در پژوهش حاضر  1- اطاعت سازمانی: این واژه توصیف کننده رفتار های است که ضرورت و مطلوبلیتشان شناسایی و در ساختار معقولی از نظم و مقررات پذیرفته شده اند. شاخص های اطاعت سازمانی رفتارهای نظیراحترام به قوانین سازمانی، انجام وظایف به طور کامل و انجام دادن مسئولیت ها با توجه به منابع سازمانی است.

2- وفاداری سازمانی: این وفاداری به سازمان، از وفاداری به خود، سایر افراد و بخش های سازمانی متفاوت است؛‌ و بیان کننده میزان فداکاری کارکنان در راه منافع سازمانی و حمایت و دفاع از سازمان است.

3- مشارکت سازمانی: این واژه با مشارکت فعال کارکنان در اداره امور سازمان معنی پیدا می کند به حضور در جلسات، به اشتراک گذاشتن عقاید خود با دیگران و اگاهی به مسائل جاری سازمان است.

در مورد ابعاد رفتار شهروندی سازمانی اتفاق نظر وجود ندارد. بررسی های انجام شده نشان داد که تقریبا 30 نوع رفتار شهروندی سازمانی شناسایی شده است که در برخی مواقع همپوشانی مفهومی زیادی میان آنها وجود ندارد. با جمع بندی و طبقه بندی دیدگاه های مختلف، پنج بعد اصلی این رفتارها از نظر اورگان (1998) عبارتند از:

وظیف شناسی: بعد وظیفه شناسی حالتی است که در آن اعضای سازمان رفتارهای خاصی را انجام می دهند و فراتر از حداقل سطح وظیفه مورد نیاز برای انجام آن کار فعالیت می نمایند.

نوع دوستی: نوع دوستی به رفتارهای مفید و سود بخشی از قبیل ایجاد صمیمت، همدلی و دلسوزی میان همکاران اشاره دارد که خواه به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم به کارکنانی که دارای مشکلات عادی هستند کمک می کند.

فضیلت مدنی: رفتار یا فضیلت مدنی از مسئولیت پذیری، از علاقه یا تعهد به سازمان ناشی می شود. نظارت بر محیط به منظور شناسایی فرصت ها و تهدیدات حتی به هزینه شخصی نمونه از این رفتار هاست.

جوانمردی: که به شکیبایی در برابر موقعیت های مطلوب و مساعد، بدون اعتراض، نارضایتی و گلایه مندی اشاره می کند.

احترام و تکریم: این بعد بیان کننده نحوه رفتار افراد با همکاران، سرپرستان و مخاطبان سازمانی است. افرادی که در سازمان با احترام و تکریم با دیگران رفتار می کنند دارای رفتار شهروندی سازمانی مترقی می باشند‌.

منبع:

قلاوندی، حسن، سلطانزاده، وحید و امیری، علی رضا(1391)، پیش بینی مولفه های رفتارشهروندی سازمانی دبیران بر اساس ویژگی های رهبری خدمتگزار مدیران در مدارس متوسطه شهر نقده، اندیشه های نوین تربیتی، 7(4):139-155.

http://jontoe.alzahra.ac.ir/article_166.html