راهبردهای مقابله  دینی

دین  به شکل خاصی در هر فرهنگ شناخته شده­ای وجود دارد.دین یک واقعیت مشخص عینی است که مورخین آن را مطالعه می­کنند. دین را می­توان از دیدگاه آیین­ها، شخصیت­های نمادین و انواع دعاها بررسی کرد. فرد دیندار به نوعی با یک منبع آفرینش که بر زندگی بشر و امور طبیعی تاثیر دارد، ارتباط برقرار می­کنند.

به اعتقاد پارگامنت، دین نقش مهمی در رویارویی با استرس های زندگی دارد و می تواند اثر بحران های شدید زندگی را تعدیل کند. از نظر وی افراد متدین در هنگام ارزیابی نوع اول ؛ آیا این رویداد به صورت بالقوه خطرناک است؟ و ارزیابی نوع دوم ؛ آیا من می توانم با این رویداد مقابله کنم؟برای مقابله با فشار روانی به خوبی از دین استفاده می کنند, زیرا واکنش آنها به فشار روانی تحت تأثیر عواملی مانند حمایت اجتماعی, سخت کوشی شخصی، سبک مشکل گشایی و مانند آن قرار می گیرد, که در افراد متدین موجب کاهش فشار روانی می گردد. پس مهم ترین تأثیر دین برای مقابله با فشار روانی به خاطر نقشی است که در فرآیند ارزیابی فشار روانی دارد. هم چنین دین از طریق عوامل تعدیل کننده پاسخ به فشار روانی که در بالا بیان گردیده, در سبک مقابله با فشار روانی تأثیر می گذارد. افزون بر این, اعتقادهای شناختی افراد متدین به آنان در مقابله با فشار روانی کمک می کند. اعتقادهایی مانند این که خداوند بر حق است, خداوند مهربان است, خداوند انسان را از بدبختی نجات می دهد. هم چنین افراد متدین از طریق نیایش, آداب و مناسک دینی می توانند تجدید قوای روان شناختی کنند. افزون بر این نیایش ها, صداقت و راز و نیاز حقیقی با خداوند باعث ایجاد اطمینان و آرامش در افراد می گردد. طبیعی است که پس از انجام چنین مناسکی افراد می توانند بهتر بیندیشند, راه حل های جای گزین بهتری پیدا کنند و همین طور از طریق گریستن بخش زیادی از فشار روانی خود را تخلیه نمایند. هم چنین اعتقاد افراد به این که خداوند انسان را آزاد آفریده است و او را مسئول رفتار خودش قرار داده, موجب می شود تا افراد دارای دین درونی, کنترل بیشتری بر اوضاع و احوال خود داشته باشند.این راهبرد میتواند برواکنش عاطفی ـ شناختی و رفتاری انسان دارای دین درون زاد در مقابله با فشار روانی تأثیر بگذارد.

مقابله دینی به عنوان روشی که از منابع دینی مانند دعا, نیایش, توکل و توسل به خداوند و برای مقابله استفاده می کند, تعریف شده است . بطور کلی مقابله دینی متکی بر باورها و فعالیت های دینی است و از این طریق در کنترل استرس های هیجانی و ناراحتی های جسمی به افراد کمک می کند. داشتن معنی و هدف در زندگی, احساس تعلق داشتن به منبعی والا, امیدواری به کمک و یاری خداوند در شرایط مشکل زای زندگی, برخورداری از حمایت های اجتماعی, روحانی و همگی از جمله منابعی هستند که افراد متدین با برخورداری از آنها می توانند در مواجهه با حوادث فشارزای زندگی آسیب کمتری را متحمل شوند. به عبارت دیگر مقابله مذهبی اشاره به استفاده از اعمال و عقاید مذهبی برای مقابله با شرایط پر استرس زندگی دارد .

اعتقاد مذهبی و اعمال مذهبی، نیاز انسان در جهان هستی است. نیاز به فهمیدن مبدا وجود، نیاز به فهمیدن هدف زندگی و نقش انسان در زندگی، نحوه ارتباط انسان با دیگران و پاسخ انسان به جهان هستی از جمله نیازهای مذهبی است، این نیاز بشر در تمام دوران ها ودر تمام جوامع مطرح بوده است. نقش مذهب در رابطه با بهداشت و شفا از قرون بسیار دور شناخته شده بود. در طول هزاران سال مذهب و پزشکی در مداوا و کاهش رنج­های انسان شریک یکدیگر بوده­اند .

جنبه­های معنوی مذهب با تمرکز بر روی هیجانات مثبت، ممکن است با روابط گرم و افزایش حمایت اجتماعی رابطه داشته باشد که هر دو آنها باعث افزایش سطح سلامت روانی افراد می­شود . در واقع، دین نیروی روان­شناختی است که می­تواند روی نتایج زندگی انسان تاثیر بگذارد. احتمال زنده ماندن افراد با سطح راهبردمقابله دینی بالاتر، در هر موقعیت بیشتر از دیگران بوده و حضور مکرر در شعائر دینی با کاهش مرگ و میر همراه است. مذهب بعنوان یک منبع مقابله­ای، می­تواند در جهت کاهش اثرات نامطلوب ناشی از تنش به عنوان یک مراقب عمل کند. مذهب در فرآیند مقابله با حوادث و مشکلات دارای سه نقش است:

• فراهم کردن معنایی برای زندگی،
• کمک به افراد برای داشتن احساسی از کنترل، هنگام مواجهه با موقعیت­های مختلف
• ایجاد حسی از اعتماد به نفس برای افراد.

ادی، کارکردهای دین را تحت عنوان حمایت، هویت بخشی و انسجام بخشی مطرح می­کند و معتقد است یکی از کارکردهای اصلی دین، حمایت و تسلی برای محرومین است. کارکرد دین در زندگی افراد آرامش بخشی، امیددهی، تولید شادابی، رضایت باطن و زندگی اصیل است. نقش اصلی دین در برآورد نیازهای آدمی، کاهش درد و رنج و معنی بخشی به این دردها و رنجهاناتمام است.چیزی که علم باوجود قابلیتهای بسیار از آن برخوردار نیست. علم شاید بتواند دردها ورنجهای بشر راتقلیل دهد اما نمی­تواند به رنجهای موجود معنی بخشد.

مقابله مذهبي مانند ديگر راهبردهاي مقابله‌اي، از قبيل راهبردهاي مسئله‌مدار، رابطه بين استرس و سلامت جسمي و رواني را تعديل مي‌كند؛ اين راهبردها غالباً به دو گروه راهبردهاي مقابله مذهبي مثبت و راهبردهاي مقابله مذهبي منفي تقسيم مي‌شوند. مقابله مذهبي مثبت ؛ گرايش به مذهب كه بيانگر حس معنويت، رابطه ايمن با خدا، باور به معناداري زندگي و ارتباط معنوي با ديگران است، پيامدهاي مثبتي، مانند عزت نفس بالاتر، كيفيت زندگي بهتر، سازگاري روان‌شناختي و رشد معنوي بيشتر هنگام استرس در پي دارد. اين در حالي است كه مقابله مذهبي منفي ؛روگرداني از مذهب نمايانگر رابطه كمتر ايمن با خدا، ديدگاه بدبينانه و نامطمئن به دنيا و ستيزه‌جويي مذهبي در چالش براي جست‌وجوي معناست و با پيامدهاي منفي، مانند افسردگي، آشفتگي هيجاني، سلامت جسمي و كيفيت زندگي پايين و حل مسئله ضعيف همراه است. پارگامنت و همکاران راهبردهای مقابله مذهبی افراد را بررسی وپنج کارکرد کلیدی مذهب را ینگونه شناسایی کردند؛ یافتن معنا، دستیابی به حس کنترل، آرامش معنوی، تسهیل صمیمیت و معنویت و در نهایت تسهیل تغییرات عمیق زندگی.

دین از عوامل مهم و تاثیرگذار در سلامت روان است. فرد دیندار خود را تحت حمایت و لطف همه جانبه­ی خداوند می­بیند و بدین ترتیب احساس اطمینان و آرامش و لذت معنوی عمیق به وی دست می­دهد. در نظر چنین فردی همه­ی رویدادها حتی بلایا و مصایب نعمت و آزمایشی از جانب خداوند تلقی می­شوند. او خود را موظف می­داند سختی­هایی را که با قدرت عقل قابل توجیه نیستند، با ایمان تحمل نماید تا به کمال برسد. چنین فردی به واسطه­­ی ناملایمات و ناکامی­های زندگی دچار نامیدی و اضطراب نمی­گردد، زیرا خداوند را حامی خویش می­داند. او اطمینان دارد که این حوادث و رویدادها گذرا هستند و او  پاداش صبر خود را خواهد گرفت.

بطور کلی مذهب در تمامی عوامل می­تواند نقش موثری در استرس داشته باشد. به عنوان مثال، در ارزیابی موقعیت، ارزیابی شناختی خود فرد، فعالیت­های مقابله­ای، منابع حمایتی می­تواند نقش کاهش دهنده فشار روانی را ایفا نماید .

منبع

غلامی کنشتی، سمیرا(1392)،سلامت روان بر مبنای راهبردهای مقابله دینی رضایت زناشویی و خودکارآمدی در بیماران سرطانی، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناسی بالینی، دانشکده  علوم تربیتی و روانشناسی شیراز

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید