تعریف فراشناخت چیست ؟

اثرات بین فردی:از طریق آگاهی فراشناختی که توسط ذهن آگاهی ایجاد می­شود، افراد می­توانند ظرفیت درک فرآیند­های هیجانی درونی خود را افزایش دهند، که می­تواند به آنها کمک کند تا فرآیند­های هیجانی سایرین را بهتر درک کند . تحقیقات اجتماعی نشان می­دهد که ظرفیت ما برای هم­سو شدن با سایرین تا حدی بستگی به دانش ما از ذهن خود و وضعیت درونی ما دارد . ذهن آگاهی توانایی ما را برای تحمل هیجانات در خودمان و سایر افراد افزایش می­دهد . تحقیقات بین ذهن آگاهی و رضایت­مندی زناشویی رابطه مثبت را نشان می­دهند.ذهن انسان همواره درگیر انبوهی از پرسشها بوده است. یکی از مهمترین آنها پرسش درباره این است که فرد درباره دانستن چه می داند، پرسشی که جواب آن ما را به سمت مفهومی به نام فرا شناخت رهنمون می­سازد . این مفهوم در روانشناسی هم قبل از اینکه این اسم را به آن بدهند کاربرد داشته است. هری هارلواولین بار مفهوم یادگرفتن یادگیری را در یک رشته آزمایش با میمون ها بکار برد. در این آزمایش میمون ها وادار می­شدند تا مسائلی را که به آنها داده می­شد حل کنند. یافته جالب هارلو این بود که میمون ها هرچه مسائل بیشتری حل می­کردند در حل مسئله تواناتر می­شدند، یعنی میمون ها یاد می­گرفتند که چگونه یاد بگیرند..سه موج اصلی پژوهش در این مورد وجود دارد نخستین موج به طورمستقیم یا غیرمستقیم از نظریه پیاژه پژوهش­های مربوط به آن  برخاسته است. پیاژه معتقد بود که کودکان باخود مرکز بینی شناختی تحول را آغاز می­کنند.یعنی در آغاز آنها نمی­دانند که چشم اندازهای مفهومی، ادراکی و عاطفی مختلفی وجود دارد. در نتیجه به طور طبیعی قادر به درک این نیستند که خودشان چنین  چشم اندازی دارند یا دیگران، و اینکه ممکن است چشم انداز خودشان با دیگران متفاوت باشد. حتی پس از اینکه از وجود چشم اندازهای مختلف وتفاوت­های آنها آگاه می­شوند، توانایی تمییز بین چشم انداز خودشان از چشم انداز سایرین را به تدریج به دست می­آورند.

موج دوم در برگیرنده نظریه و پژوهش درباره رشد و تحول فرا شناختی کودکان است وآغاز آن به اوایل دهه1970برمی­گردد. فراشناخت در این دیدگاه، شامل دانش درباره ماهیت افراد به عنوان شناسنده، درباره مهارت تکالیف شناختی و راهبردهای حل تکالیف است. اغلب مطالعات فراشناختی به فراحافظه کودکان، به ویژه به دانش آنها درباره راهبردهای حافظه واستفاده از آنها مربوط است.

موج سوم، به عنوان نظریه تحول ذهن در دهه 1980 آغاز شد. پژوهشگران نظریه ذهن می­کوشند دریابندکه کودکان درباره وجود و رفتار انواع مختلف وضعیت­های ذهن چه می­دانند واینکه کودکان درباره رابطه علی وضعیت­های ذهن بادروندادهای ادراکی، بروندادهای رفتاری وسایرجنبه­های ذهن چه می دانند. برای مثال، آیاخردسالان می­دانند چه نوع باوری نادرست است؟ یا آنهامی­دانندکه تمایلات ارضا نشده موجب احساسات منفی شده وتلاش­های رفتاری خاصی را برای ارضای این تمایلات برمی انگیزند . با وجود این، آنچه به عنوان دانش فرد درباره ذهن وکارکردهای آن مطرح است موضوعی است که درقلمرو روانشناسی شناختی، درچهارچوب فراشناخت موردبحث قراردارد.  همچنین تفکر صوری پیاژه آشکارا ماهیتی فراشناختی دارد. چراکه مستلزم تفکر در باب گزاره ها، فرضیه­ها و احتمالات متصور است. پیاژه به این عملیات، عملیات درجه دومیا عملیات به‌توان 2 می‌گوید. اینهلدر و پیاژه درباره عملیات درجه دوم بیشتر توضیح داده‌اند. مفهوم عملیات درجه دوم ویژ‌گی افکارصوری را دارد و فراتر از عملیات برعملیات درجه اوّل است و به سیستم عملیات استنتاجی ـ قیاسی مربوط میشود، مثل عملیاتی که امکان‌پذیر است. بنابراین، عملیات درجه اوّل که فکر کردن درباره یک واقعیت خارجی است، می‌تواند وسیله‌ای برای افکار درجات بالاتر بشود تا الزاماً نه چیزی که واقعیت دارد، بلکه چیزی که ممکن است، کشف شود. «افکارصوری تفکردرباره افـکار است». بـا توجه به این توضیحات، فلاول چنین می‌نویسد: ”راه دیگر پی‌بردن به این مفهوم این است که عملیات صوری یک نوع «فراتفکر» است، یعنی تفکر درباره افکار.“ اما این اصطلاح، یعنی فراشناخت، نخستین بار توسط فلاول در سال 1979 مطرح شد. فلاول قبلا هم اصطلاح فراحافظه را مطرح کرده بود و این اصطلاح را بر اساس آن عنوان کرد. معمولاً فراحافظه به دانش حافظه و فعالیتهای حافظه‌ای و فراشناخت به دانش شناخت و کنترل فعالیت­های شناختی گفته می‌شود. امّا اگر حافظه «به کاربردن شناخت» تعریف شود این تمایز از بین می‌رود که در این صورت می‌توان فراحافظه را دانش به کاربردن شناخت تعریف کرد که همان فراشناخت است .فراشناخت به دانش فرد درباره نظام شناختی خود، و چگونگی کنترل آن گفته می‌شود. از نظر لغوی، پیشوند “فرا” به معنی ارتقاء و بالارفتن و فراشناخت به‌ معنی اطلاع و تسلط بر شناخت، و دانش درسطحی بالاتراست. بنابراین فراشناخت، شناختی است ورای شناخت و تفکرعادی، و به آگاهی فرد از شناخت، یادگیری و نحوه تفکرخود اطلاق می‌شود. برک نقش فراشناخت را به گونه زیرتوضیح داده است: “برای اینکه نظام خبرپردازی با اثربخشی کامل عمل کند، باید ازخودش آگاه باشد. فکرکردن می‌تواند درباره آنچه شخص می‌داند باشد (دانش فراشناخت)، می‌تواند درباره آنچه شخص درحال انجام دادن آن است باشد (مهارتهای فراشناختی)، یا می‌تواند درباره حالت شناختی واحساس شخصی باشد(تجربه فراشناختی). برای اینکه بتوانیم  بین افکار فراشناختی و افکار دیگر تمایز قایل شویم، لازم است که منبع افکار فراشناختی را بررسی کنیم. افکار فراشناختی از واقعیت خارجی نشأت نمی‌گیرد ومنبع آن به بازنمایی‌های ذهنی شخص ازآن واقعیت مربوط می‌شود که می‌تواند شامل آنچه باشد که شخص می‌داند، اینکه چطورکار می‌کند، واحساسی که شخص درباره‌ انجام تکلیف دارد. بنابـراین، فـراشناخـت به تفـکردربـاره افـکار، شنـاخت شناخت، یا دانش و شناخت درباره پدیده شناخت توصیف شده است .بنـابـراین، فـراشناخت شامل کنترل فعال و تنظیم فعالیت­های شناختی برای دستیابی به اهداف شناختی است.کنترل و تنظیم می‌تواند به شکل چک کردن، برنامه‌ریزی کردن، انتخاب واستنباط،ازخـود سـؤال کـردن، درون نـگری و تفسـیرفعالیت­های یادگیری  باشد. کلودو مورد را به فعالیت­های فکری فراشـناختی نسبت می‌دهد: 1. شخص درباره فعالیت­های فکری خود دانش دارد. 2. شخص می‌تواند فعالیت­های فکری خود راکنترل ومنظم کند. پاریس و وینوگارد معتقدند که محققان دو ویژگی اصلی فراشناخت را شناخته‌اند: «ارزیابی شناخت خود و مدیریت شناختخود». ارزیابی شناخت خود شامل دانش شخص ازدانش و استعدادهای خود وحالات احساسی خود ازدانش، استعدادها، انگیزه و ویژ‌گی‌ها به‌عنوان یادگیرنده است. به ارزیابی شناخت خود و مدیریت شناخت خود «فراشناخت درعمل» گفته می‌شود؛ یعنی فعالیت­های ذهنی که موجب حل بهترمسئله می‌شود. برای تمرکز برارزیابی شناخت خود و مدیریت شناخت خود لازم است یادگیرنده  در مدیریت ساخت دانش خود به‌ طور فعال دخالت کند.فراشناخت یک مفهوم چند وجهی است. این مفهوم در برگیرنده دانش (باورها)، فرایندها و راهبردهایی است که شناخت را ارزیابی، نظارت یا کنترل می­کند.همچنین فراشناخت را می­توان به معنی آگاهی فرد از فرآیند تفکرخود و توانایی­اش برای کنترل این فرآیند دانست.فراشناخت یک مدل شناختی است که در یک سطح بالاتر فعالیت می­کند و برپایه نظارت و کنترل قراردارد.

منابع

مفاخری ،عبدالله (1393) ،اثربخشی آموزش فراشناخت وذهن آگاهی بر نگرش های زیست محیطی ،رفتار شهروندی سازمانی و بهزیستی اجتماعی ، پایان نامه  دکترای تخصصی روانشناسی عمومی ، دانشگاه پیام نور

ازفروشگاه بوبوک دیدن نمایید