تاريخچه شرکت برق منطقه ای تهران

به منظور ارائه تصوير روشني از تكامل تدريجي برق شهري در تهران از لحظه ورود تا كنون كه سابقه اي بیش از به يك قرن دارد؛ و همچنين براي نشان دادن سير تحولات و عملكرد شركت برق منطقه اي تهران به زبان آمار و ارقام كه تا كنون 49 سال فعاليت خود را پشت سر گذاشته و امروز به عنوان بزرگترين و ريشه دارترين مؤسسه دست اندر كار برق در جمهوري اسلامي ايران مي باشد، تاریخچه حاضر تهيه گريده است.اطلاعات مندرج در اين قسمت از منابع مختلف از جمله اسناد و مدارك و كارنامه هاي سالهاي گذشته و ساير منابع در دسترس گردآوري شده استه پس از بازنگري و بررسيهاي لازم به صورت نوشتار، نمودار و جدول ها در اين كتابچه ارائه گرديده است. به طور كلي هدف از تهيه اين كتابچه كندكاو در اينكه برق تهران چگونه از گذشته دور به جائي كه امروزه رسيده است مي باشد.دوره زماني كه براي نشان دادن این آمارهادر نظر گرفته شده به شش دوره به ترتيب زير تقسيم بندي گريده است:

بنابر روايت آمار و اطلاعات، در دوره اول يعني از سال ١٢٨٥ كه نخستين كارخانه برق شهري توسط مرحوم حاج حسين امين الضرب در خيابان چراغ برق تهران ؛ امير كبير كنوني  به كار افتاد تا تأسيس شركت برق منطقه تهران در سال ١٣٤٤ يعني پس از گذشت ٦٠ سال نه تنها پيشرفت قابل ملاحظه اي در وضعيت برق تهران رخ نداد بلكه در سطح كشور نيز برق پيشرفت قابل توجهي نداشت چنانكه در سال ١٣٤٤ ميزان قدرت نامي نيروگاههاي زير پوشش وزارت آب و برق در حد ٥٣٢ مگاوات، توليد كل انرژي برق حدود يك ميليارد كيلووات ساعت و تعداد كل مشتريان برق فقط در حد ٦٥٠ هزار مشترك بود. در دوره هاي بعد به ويژه در دوره سوم علي رغم مشكلات فراواني كه ناشي از جنگ ناخواسته و محاصره اقتصادي بر سر راه توسعه برق وجود داشت، برق تهران به همت مديران، مهندسان، كارشناسان، تكنسينها و كارگران خود موفق شد به راه خود ادامه دهد و با پشت سر گذاشتن اين دوره پر مخاطره در دوره هاي بعد تلاش گسترده اي در جهت تحقق اهداف برنامه هاي اول، دوم و سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و سياستهاي راهبردي وزارت نيرو به عمل آورد.

اهداف كلي برنامه هاي مذكور عبارتند از:

تأمين برق مطمئن و مورد نياز مشتركان، بهره برداري بهينه و اقتصادي از تأسيسات برق، راهكارهاي عملي براي افزايش كارائي كاركنان، كاهش هزينه ها، بهبود مديريت مصرف، صرفه جوئي و استفاده منطقي از انرژي برق، نيل به خودكفائي و اداره اقتصادي تأسيسات برق، گسترش تحقيقات و آموزشهاي كاربردي و ….در جهت تحقق اهداف ذكر شده شركت برق منطقه اي اقداماتي به شرح زير را به انجام رسانده و در حال ادامه راه براي رسيدن به اهداف تعيين شده در برنامه سوم توسعه است.

بهبود برنامه هاي نگهداري و تعميرات نيروگاههاي زير پوشش، اصلاح و متعادل نمودن شبكه هاي انتقال، فوق توزيع به منظور كاهش تلفات، تسريع در عمليات برقراري انشعابهاي متقاضيان جديد، تأمين برق مشتركان با ولتاژ و فركانس استاندارد، اصلاح سيستم محاسبه و وصول بهاي برق مصرفي مشتركان، تأمين تجهيزات شبكه هاي توزيع از صنايع داخلي، آموزش و رشد سطح دانش كاركنان، ايجاد واحدهاي ارتباط مردمي براي آگاهي از نقطه نظرها و خواسته هاي مصرف كنندگان برق، بهبود روشهاي خبردهي و خبرگيري نظير راه اندازي تلفن گويا، استقرار سيستمهاي سخت افزاري و نرم افزاري و ….

آمار و ارقام ارائه شده خود گواه صادقي است از پيشرفتهاي حاصل شده كه در طي سالهاي گذشته به ويژه در سالهاي اخير با تلاش و كوشش مديران و كاركنان برق تهران و شركتهاي وابسته به دست آمده است. اميد است اطلاعات ارائه شده در اين كتابچه گوياي حقايقي روشن از فعاليتهاي انجام شده برق تهران در طي سالهاي گذشته بوده و پاسخگوي نيازهاي اطلاعاتي كليه علاقه مندان باشد.

در پايان به منظور ارج نهادن به زحمات و تلاش خستگي ناپدير كليه مديران عاملي كه با قبول مسئوليت كمر همت به خدمت مردم بسته و بي گمان عملكرد هر يك از آنان به سهم خود در شكل گيري و سازماندهي برق تهران مؤثر بوده، بي مناسبت نيست با درج تصوير، اسامي و مدت تصدي آنها در اين كتابچه، ياد و خاطره آنها را هميشه زنده نگه داشته و براي آناني كه اكنون در قيد حيات نيستند از خداوند متعال طلب رحمت و آمرزش نموده و براي آناني كه در قيد حيات بوده و برخي از آنها در راه خدمت به مردم هنوز هم دست از تلاش برنداشته اند آرزوي تندرستي و توفيق روز افزون نمائيم.

شهر بزرگ تهران از حدود دو قرن پيش پايتخت ايران بوده است و به سبب نقش و موقعيت اداري و جغرافياي برجسته اش اولين مولد برق در تهران به قدرت تقريبي ٣ كيلو وات حدود ١٥ سال پيش در سال ١٢٦٤ هجري شمسي درست ٣ سال بعد از مؤسسه برق تجاري توماس اديسون كه براي تأمين روشنايي بخشي يكي از خيابانهاي شهر نيويورك ايجاد شده بود، به منظور تأمين روشنايي بخشي از كاخ سلطنتي ناصيرالدين شاه قاجار، براي نخستين بار در اين شهر مورد بهره برداري قرار گرفت.

١٩سال بعد در سال ١٢٨٣ هجر شمسي امتياز تأسيس كارخانه برق در تهران به يكي از تجار خوش نام آن زمان مرحوم حاج حسين امين الضرب واگذار گرديد. اين كارخانه در سال ١٢٨٥ درست ٦ ماه بعد از صدور فرمان مشروطيت با يك ماشين بخار پيستوني با ٣ ديگ بخار كه سوخت آن زغال سنگ بود با مولدي به قدرت ٤٠٠ كيلو وات ساخت كارخانه آ.ا.گ. از كشور آلمان با ولتاژ٣٨٠/٢٢٠ ولت آماده بهره برداري و پذيرش مشتركان شد. محل اين كارخانه در خيابان چراغ برق تهران؛ امير كبير كنوني قرار داشت كه فقط براي تأمين روشنائي شبها بين ٥ تا ٧ ساعت كار ميكرد. ماشين بخار ديگري با مولدي به قدرت ١٠٠ كيلو وات بعدها به آن اضافه شد. از اوايل سالهاي ١٣٠٠ به بعد دو دستگاه نيم ديزل به قدرت ٥٠ اسب بخار ساخت كارخانه ؛ انگو بلژيك كمپاني در همان محل نصب گرديده و به ظرفيت كارخانه امين الضرب افزوده شد.

در اين سالها به تدريج با آگاهي و علاقمند شدن بخش خصوصي به مزاياي برق، رفته رفته شركتهاي خصوصي براي توليد، توزيع و فروش برق ايحاد شد. در همين دوران برخي از كارخانه هاي صنعتي جديدالتأسيس هم داراي مولد برق اختصاصي شدند. در سال ١٣١٠ براي نخستين بار، شبانه روزي كردن برق در تهران در ميان دولتمردان آن زمان مطرح گرديده و اقدامات اوليه براي تحقق آن صورت گرفت تا آنكه بعد از گذشت ٦ سال بلاخره در تاريخ ٢٥/٦/١٣١٦ يك نيروگاه بخاري ساخت كارخانه اشكودا از كشور چكسلواكي با ٤ واحد ١٦٠٠ مگاواتي جمعاً به قدرت ٦٤٠٠ كيلو وات در محل كنوني شركت برق منطقه اي تهران واقع در ميدان شهدا نصب گرديده و زير نظر شهرداري تهران بهره برداري از آن آغاز گريد.

در فاصله سالهاي١٣٢٠-١٣١٨ به ويژه از ارديبهشت ماه سال ١٣١٩ كه راديو تهران شروع به كار كرد، استفاده از برق مخصوصاً براي شنيدن اخبار جنگ از راديو با استقبال مردم روبرو گشت و به ناچار براي جبران كمبود نيرو از برق اضافي كارخانه هاي سيلو، سيمان تهران و پادگان سلطنت آباد كمك گرفته شد. بر اساس آمارهاي موجود ميزان توليد برق زا ٥/١٠ ميليون كيلو وات ساعت در ساعت ١٣١٧ به٥/١٥ ميليون كيلو وات ساعت در سال ١٣١٨ رسيده بود كه با منظور كردن ٥/١ ميليون كيلو وات ساعت توليد برق كارخانه حاج امين الضرب جمع توليد برق در آن سال به ١٧ ميليون كيلو وات ساعت رسيد. جمعيت تهران در آن سال ٤٥٠٠٠ نفر بود كه بدين ترتيب ميزان توليد سرانه برق سالانه به حدود ٣٨ كيلو وات ساعت رسيده بود.

در سالهاي قبل از سال ١٣١٥ مسئوليت تهبه، نصب، تعمير و نگهداري تأسيسات مربوط به روشنائي خيابانها به عهدده واحدي به نام ؛ اداره روشنايي  كه در شهرداري تهران ايجاد شده بود قرار داشت. ولي واحد مستقلي كه عهده دار برنامه براي تأمين برق مورد نياز مردم و توسعه تأسيسات برق در آينده باشد وجود نداشت. با افزايش تقاضاي روزافزون برق و رشد تدريجي مصرف، ايجاد يك مؤسسه مستقل كه عهده دار اين وظيفه باشد احساس گرديد و به همين خاطر در ٢٥ مهرماه سال ١٣١٥ يك مؤسسه مستقل به نام ؛ مؤسسه برق تهران  زير نظر شهرداري به وجود آمد. اين مؤسسه در واقع با اهداف و شرح وظايف گسترده جايگزين اداره روشنايي شهرداري شد.

به علت افزايش تقاضا، كمبود برق در تهران روز به روز بيشتر احساس مي شد اما در طي سالهاي جنگ جهاني دوم به سبب اشغال ايران از سوي متفقين و آشفتگي اوضاع سياسي داخلي و عدم امكان ساخت تجهيزات نيروگاهي در داخل كشور مشكلات حمل قطعات نيروگاهها از خارج كشور، اميدي به نصب نيروگاههاي جديد وجود نداشت تا آنكه پس از پايان جنگ و پيش از خروج متفقين از ايران ٤ دستگاه مولد ٢٠٠٠ كيلو واتي جمعاً به ظرفيت ٨٠٠٠ كيلو وات ساخت كارخانه ؛ وستينگهاوس  از ارتش آمريكا خريداري گرديده و در ضلع شمالي مولدهاي اشكودا نصب شد و بهره برداري از آنها در مهرماه سال ١٣٢٧ آغاز گرديد. احداث اين نيروگاهها و حتي استفاده از برق مازاد كارخانه هاي دولتي از جمله سيمان، سيلو، دخانيات، سلطنت آباد و راه آهن نيز تكافوي پاسخگويي به نيازهاي برق تهران را نمي كرد. چنان كه در زمستان سال ١٣٢٨ كمبود نيروي برق در تهران به طور كامل محسوس شد و به همين خاطر پس از مطالعات و بررسيهاي به عمل آمده مسؤولان ذيربط در طي سالهاي ١٣٣٢ و ١٣٣٣ اقدام به خريد ٣ دستگاه مولد ديزلي هر يك به قدرت ١٣٠٠ كيلو وات و در مجموع به قدرت ٣٩٠٠ كيلو وات، از كارخانه ؛ نردبرگ آمريكا نمودند. اين مولدها هم در ضلع شمال غربي مولدهاي اشكودا نصب شده و در طي سالهاي ١٣٣٤ و ١٣٣٥ مورد بهبره برداري قرار گرفتند.

در اواخر سالهاي برنامه اول هفت ساله عمراني كشور ١٣٣٣-١٣٢٧ اولين گام اساسي براي تأمين برق منطقه تهران برداشته شد.

چنانكه در بهمن ماه سال ١٣٣٣ قراردادي با شركت آلستوم فرانسه براي خريد و نصب ٤ دستگاه توربين بخاري هر يك به قدرت نامي ٥/١٢ مگاوات و در مجموع به قدرت ٥٠ مگاوات به امضا رسيد تا در بيرون شهر تهران به سمت شمال غربي و در نزديكي روستاي طرشت نصب گردد. بهره برداري از اولين واحد اين نيروگاه در تاريخ ٢٨/٥/١٣٣٨ آغاز شد و پس از اين تاريخ واحدهاي ديگر نيز به تدريج به بهره برداري رسيدند. جالب اينكه اين نيروگاه تا امروز كه بيش از ٤٠ سال از افتتاح آن مي گذرد سر پا و در حال بهره برداري است. در سال ١٣٣٤ دولت وقت با خريد دو دستگاه توربين بخار هر يك به قدرت ٥ مگاوات و در مجموع به قدرت ١٠ مگاوات موافقت كرد و قرارداد خريد اين دو دستگاه توربين در بهمن ماه همان سال با شركت ؛ وستينگهاوس به امضاء رسيد. كانگ ساختمان اين نيروگاه در روز يكشنبه ١٩/١/١٣٣٥ به زمين زده شد و يك سال بعد اين نيروگاه به بهره برداري رسيد. يكي از مولدهاي ٥ مگاواتي وستينگهاوس با ملحقات آن هم اكنون در موزه صنعت برق ايران كه در سالن همين نيروگاه تأسيس شده موجود است. اين نيروگاه ١٠ سال پس از شروع به كار بعد از راه اندازي نيروگاه بخاري بعثت ؛ فرح آباد  به علت عدم نياز و سر و صداي زيادي كه در محل سكونت ايجاد كرد به حال تعطيل در آمد.

در قانون تأسيس وزارت آب و بر مصوب ٢٦/١٢/١٣٤٢ به وزارت مزبور اجازه داده شده بود كه براي اداره تأسيسات برق و نظارت بر نحوه استفاده از نيروي برق شركتهايي را كه به صورت شركت سهامي عام و بر اساس اصول بازرگاني اداره خواهند شد ايجاد كنند. طبق اين مجوز به غير از سازمان آب و برق خوزستان كه از سال ١٣٣٩ مشغول به كار بود، اساسنامه هفت شركت برق منطقه اي از جمله شركت برق منطقه اي تهران تدوين گرديد و در آذرماه ١٣٤٣ به تصويب مجلسين شوراي ملي و سنا رسيده و به اجرا گذاشته شد. هدف از تشكيل اين شركتها در ماده ٤ اساسنامه ذكر گريده بود عبارت بود از توليد، انتقال و توزيع نيروي برق و خريد و فروش نيروي برق به طور عمده در منطقه. يك سال بعد در ١٧ آذر ماه سال ١٣٤٤ با اصلاح ماده ٤ اساسنامه وظيفه توزيع برق نيز به اين شركتها محول گرديد. شركت برق منطقه اي تهران از همان سال با زير پوشش قرار دادن مشتركان برقهاي شركتهاي خصوصي در تهران و تحويل گرفتن مديريت برق شهرستانهاي استانهاي تهران، مركزي، سمنان و زنجان به عنوان يكي از بزرگترين شركتهاي برق منطقه اي كشور كار خود را آغاز كرد. اين شركت با تحويل گرفتن كليه نيروگاههايي كه زير نظر شهرداريها اداره مي شدند و با احداث شبكه هاي جديد فشار قوي و فشار ضعيف و احداث ايستگاههاي انتقال، فوق توزيع و توزيع نيروي برق، براي تحويل برق با كيفيت مطلوب به مشتركان، اقدامات اساسي به عمل آورد.

از سال ١٣٦٤ وزارت نيرو بر اساس مطالعاتي كه از سالهاي قبل انجام شده بود، اقدام به اجراي عمليات تمركز به صورت محدود نمود. سياست عدم تمركز به عنوان اولين قدم، با واگذاري تأسيسات انتقال با ولتاژ ٢٣٠ كيلو وات و كمتر از شركت توانير به شركتهاي برق منطقه انجام شد. همچنين بخش نيروگاههاي گازي هم كه در مناطق وجود داشت از شركت توانير منفك گرديد و به شركت هاي برق منطقه اي واگذار شد.

از سال ١٣٦٨ در اجراي سياستهاي وزارت نيرو از جمله اعطاي اختيارات متناسب با مسئوليت ها به واحدهاي صف و ايجاد شركت هاي مديريت توليد برق در هر منطقه به منظور افزايش بهره وري و كاهش قيمت تمام شده توليد به قيمت ثابت، كليه اختيارات مالي، اداري، بازرگاني و امور كاركنان هر نيروگاه به مديريت نيروگاه واگذار شد و در سال ١٣٧٠ و ١٣٧١ در اجراي سياست مذكور، كليه تأسيساتي كه در اختيار توانير بود به مناطق واگذار شد. در واقع نيروگاهها به واحدهاي خودگردان و به صورت مركز هزينه و درآمد تبديل شدند و نرخ فروش برق هم براي آنها تعيين شد. سپس با توجه به رهنمودهاي برنامه اول توسعه، مجمع عمومي شركت ها موارد زير را به وزارت نيرو ابلاغ كرد:

تشكيل شركت هاي توزيع در هر شهرستان به منظور ارتقاﺀ سطح عملكرد فني و مهندسي و در مجموع ارائه خدمات بهتر به مشتريان و اداره آنها به صورت غير دولتي.تشكيل شركتهاي مديريت توليد برق به صورت غير دولتي و واگذاري اداره نيروگاهها به اين شركت ها.حذف بخشهاي اماني و خدماتي از شركتهاي برق منطقه اي و تبديل آنها به شركت هاي اقماري با استفاده از امكانات و كاركنان موجود و در مجموع تبديل مراكز هزينه به مراكز سود.

در اجراي سياست هاي مذكور شركت برق منطقه اي تهران از سال ١٣٢٧ در زمينه هاي مختلف فعاليت خود تجديد نظر كرد و به تدريج نسبت به ايجاد و تأسيس شركت هاي مديريت توليد برق، شركت هاي توزيع نيرو و شركت هاي پشتيبان براي ارائه خدمات فني و مهندسي، پيمانكاري و مشاوره اي اقدام نمود به طوري كه تا كنون پنج شركت مديريت توليد برق با ظرفيتي نزديك به ٥٣٠٠ مگاوات و توليد برق سالانه ٢٠ ميليارد كيلو وات ساعت و هفت شركت توزيع نيروي برق كه هر يك به طور مستقل عهده دار بهره برداري، نگهداري، توسعه شبكه، فروش انرژي برق و ارائه ساير خدمات به مشتركان در حوزه عملياتي خود مي باشند و ١٥ شركت پشتيباني كه خدمات فني مهندسي، مشاوره اي و پيمـانكاري ارائه مي كنند به صورت شركت هاي وابسته و اقماري زير نظر شركت برق منطقه اي تهران به فعاليت ادامه مي دهند كه در صفحه هاي بعد به اسامي و شرح فعاليت آنها اشاره خواهد شد.

در حال حاضر مسئوليت تأمين بيش از 8 ميليون مشتري خانگي، صنعتي عمومي، تجاري و كشاورزي در محدوده دو استان تهران و قم شامل شهرستان هاي تهران، قم، كرج، شميرانات، ري،فيروزكوه، دماوندم ورامين، اسلام شهر، پاكدشت، شهريار، رباط كريم و ساوجبلاغ به عهده شركت برق منطقه اي تهران قرار دارد.

منبع

ضیائی دوستان،حامد(1394)؛ تاثیر آموزش بر اثربخشی سازمانی با توجه به نقش تعدیلگر فرآیند مدیریت دانش،پایان نامه کارشناسی ارشد،مدیریت بازرگانی،دانشگاه آزاداسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید