« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »تاريخچه سواد اطلاعاتي
شناخت درست از پديده‌هاي انساني در سايه آگاهي از گذشته آنها ميسر مي‌شود. اين آگاهي گذشته نگر موجب نگاهي واقعگرا براي آينده خواهد بود. شواهد موجود حکايت ازآن دارند که طي دهه گذشته، سواد اطلاعاتي به موضوعي جهاني بدل شده و اقدامات گسترده‌اي دراين راستا درسراسر جهان صورت گرفته است. نگاهي گذرا به اين تحولات خواهيم داشت:
سيرتحول سواد اطلاعاتي درخارج از ايران
گشايش تحصيلات عالي پژوهش – گرا و نيزآموزش منبع- گرا درسال1860 باعث توجه به کتابخانه‌هاي دانشگاهي بعنوان مراکزي براي آموزش وپرورش فارغ التحصيلاني توانمند در دستيابي به اطلاعات و پژوهشگراني مستقل شد. دراين دوران آموزش شيوۀ پژوهش کتابخانه اي همراه آشنايي با برخي منابع به دانشجويان مطرح بود. لامارجانسون ، برنامه آموزشي مبتني بر آشناکردن دانشجويان بامنابع مرجع،آموزش انفرادي وآموزش مرتبط با درسها ارايه کرد.به نحوي که به دانشجويان نشان دهد که دريک موسسه آموزشي،کتابخانه مرکز آموزش است.
لوييس شورز ، ايده دانشکده کتابخانه اي رامطرح کرد. به عقيده اوکتابخانه ها بايد مرکز دانشکده ها وعامل تشويق دانشجويان به مطالعه مستقل درکتابخانه باشند . به نظروي استادان بايد ؛ کتابدار- آموزشگر باشند.از طريق برنامه هاي جنبش کتابخانه دانشکده اي دانشجويان به ارزش اطلاعات دريادگيري پي مي‌بردند همچنين نقش کتابخانه هارا که تصور مي شد صرفا درفراهم آوري، سازماندهي، مديريت ونگهداري منابع خلاصه مي شود به نقش پويايي بعنوان مرکز يادگيري تبديل کرد.
از آنجا که موفقيت وتداوم اين برنامه‌ها وابسته به حمايت نظام آموزشي و استادان داشت برنامه‌هاي دانشکده کتابخانه‌اي نتوانست تداوم پيدا کند. بنابراين آغازرشد آموزش شيوه استفاده از کتابخانه را مي‌توان به دهه 1960 نسبت داد. تغيير و تحولات اجتماعي بعد ازجنگ جهاني دوم و نيازجامعه به افراد آگاه و ماهرجهت آموزش فراگير- مدار، يادگيري فعال وتدريس پژوهش- مدارموجب توسعه فعاليتهاي آموزشي در کتابخانه‌ها شد. دراين دهه توجه بيشتري به کتابخانه‌ها به عنوان مکاني براي آموزش، يادگيري راههاي دسترسي و استفاده از اطلاعات داشتند. بسياري ازکتابخانه‌هاي دانشگاهي درآمريکا برنامه‌هاي مفصلي براي آموزش کتابشناختي به دانشجويان ارايه دادند که ازآن به منزله جنبش کتابشناختي يادمي شود.
دراين برنامه‌ها کتابداران ومدرسان کتابداري تلاش کردند تا مهارتهاي جستجوي اطلاعات منابع کتابخانه‌اي واستفاده ازانواع منابع را با برنامه‌هاي درسي دانشکده‌ها ادغام کنند. درمجموع، شرايط لازم براي يک جنبش ملي در زمينه آموزش کاربران فراهم شد. در همين زمينه دهه بررسي وارزيابي سواداطلاعاتي به يک هدف عمده و مهم تبديل شده است. تحقيقات مهمي دررابطه باسواداطلاعاتي صورت پذيرفته ودرحال انجام است. شواهد موجود حکايت ازآن دارند که طي دهه گذشته، سواد اطلاعاتي به موضوعي جهاني بدل شده و اقدامات گسترده‌اي دراين راستا درسراسرجهان به ثبت رسيده است که دراين ميان، به آنچه درآفريقاي جنوبي، چين، سنگاپور، استراليا، نيوزيلند، اتحاديه اروپا، کانادا، ايالات متحده آمريکا صورت گرفته مي‌توان اشاره کرد:
آفريقاي‌جنوبي :علاقه و توجه به موضوع سواد اطلاعاتي در آفريقاي جنوبي به واسطه دو عامل، يعني تغيير شكل نظام مند آموزش در تمامي سطوح و كاربرد فرآيند فناوري تبادل اطلاعات پديد آمده است . چارچوب سياستگذاري در خصوص سواد اطلاعاتي در موسسه‌هاي آموزش عالي ازسه حوزه سياست گذاري ناشي مي شود كه عبارتند از :سياستهاي آموزشي؛ سياستهاي مربوط به فناوري اطلاعات و سياستهاي مربوط به كتابخانه‌ها و خدمات اطلاع‌رساني.واكنش دولت‌ها به مباحث سواد اطلاعاتي بسته به علائق اساسي هر بخش، متغيير بوده است. مثلا بخش‌هايي نظير ارتباطات، تجارت و صنعت بر مشاركت اقتصادي، شهروندي و جهت گيري‌هاي كلي برنامه هاي دولت براي تأسيس انجمن اطلاع‌رساني تاكيد مي‌كنند.
آگاهي دولت از اقتصاد مبتني بر دانش علاقه آن به ارتقاي سطح آگاهي شهروندان از مزاياي تحقق جامعه اطلاعاتي، امروزه امري كاملا اثبات شده است. دولت بر پيوند ميان فناوري اطلاعات با توسعه اقتصادي و آموزشي تاكيد فراواني دارد و خود در تعدادي از پروژه‌هاي ملي و بين المللي براي ترويج فناوري اطلاعات و به كارگيري آن شركت دارد. تعهد به ابعاد گوناگون سواد اطلاعاتي در بسياري از اسناد و بيانه‌هاي مرتبط با اين امر، آشكاراست. مثلا دولت آفريقاي جنوبي در منشور فناوري اطلاعات اوكيناوا ، كه درنشست G8 در كيوشو در سال 2000 ميلادي تصويب شد مشاركت كرد. اين منشور نمايانگر همكاري ميان غني‌ترين كشورهاي جهان و تعدادي ازكشورهاي درحال توسعه بمنظور پر كردن شكاف ديجيتالي بود.
چين:از اوايل دهه 1980 دولت چين حمايت‌ها و تشويق‌هاي فراواني از تدريس مهارتهاي اطلاعاتي و كتابخانه‌اي در موسسه‌هاي دانشگاهي اين كشور به عمل آورده و در اين رابطه چندين كنفرانس ملي برگزار كرده است . از دانشگاه‌هاي چين آموزش كاربران اطلاعات انجام مي‌شود، اما در همين تعداد دانشگاه هم درصد كمي از دانشجويان قادر به شركت در اين آموزش‌ها هستند، زيرا آموزش كاربران در قالب دوره‌هايي جداگانه اجرا مي‌شود و با برنامه درسي تلفيق نشده است.
در اين اواخر كشور چين، اولين كارگاه ملي سواد اطلاعاتي براي آموزش عالي را در ژانويه 2002 در دانشگاه هيلانگ جيانگ واقع درشهر هاربين برگزار كرد. بيش از 170 كتابدار از نواحي مختلف چين در اين كنفرانس حضور يافتند و همگي اظهار علاقه كردند كه استانداردهاي قابليت سواد اطلاعاتي انجمن كتابخانه‌هاي دانشكده‌اي و پژوهشي را به منظور كمك به دانشجويان براي كسب مهارتهاي اطلاعاتي به كار بگيرند. استانداردهاي انجمن كتابخانه‌هاي دانشكده‌اي و پژوهشي به زبان چيني ترجمه و در مجامع كتابخانه‌اي مراكز دانشگاهي سراسر چين توزيع شدند.
سنگاپور : دولت سنگاپور برنامه ورود به جامعه دانشمدار را تدوين و اجراي آن را آغاز کرده است. در اين کشور آموزش مهارتهاي لازم براي كار در محيطي اطلاعاتي به امري ضروري تبديل شده است . مهارت‌هايي مثل مهارت حل مسئله و سواد اطلاعاتي جزء توانمندي‌هايي محسوب مي‌شود که سنگاپوري‌ها را قادر مي‌سازد تا در توسعه اقتصادي كشورسهيم باشند. در سنگاپور، مهارتهاي اطلاعاتي در مقطع آموزش ابتدايي و متوسطه براساس مصوبات وزارت آموزش به دانش آموزان تعليم داده مي شوند.
اين امر ابتدا به عنوان اقدامي آزمايشي در سال 1987 آغاز وسپس به صورت رسمي اجراي آن فراگيرشد. در سال 1996 نيز با همكاري معلمان و كتابداران ،کتابي با عنوان پروژه‌هاي گروه‌هاي پشتيباني كتابخانه در مدارس ابتدايي به چاپ رسيد و اثر ديگري با عنوان ، دستورالعملهاي سواد اطلاعاتي: مواد مکمل منتشرگرديد. بخش مطالعات اطلاع رساني در دانشگاه فني نانيانگ، پژوهشي در خصوص مهارت هاي اطلاعاتي دانشجويان تحصيلات عالي و تكميلي ، به ويژه در رشته مهندسي اجرا كرد. درآن مشكلاتي را كه اين دانشجويان در استفاده موثر از اطلاعات با آنها مواجه بودند مورد بررسي قرار داد. دريافت نتايج اين پژوهش براي ادغام آموزش سواد اطلاعاتي در برنامه‌هاي تحصيلي مقطع كارشناسي مورد بهره برداري قرار گرفت. يافته‌هاي پژوهش‌هايي كه در موضوع سواد اطلاعاتي در سنگاپور اجرا شده مي‌تواند براي مؤسسه‌هاي ديگردر ساير نقاط جهان، بسيار مفيد واقع شود.
استراليا :كتابداران دانشگاهي در استراليا ، فعالانه ارتباط ميان سواد اطلاعاتي و يادگيري مادام العمر را دنبال كرده اند . آنان چهار كنفرانس ملي موفق در موضوع سواد اطلاعاتي برگزار كرده اند كه همگي توسط كتابخانه دانشگاه استرالياي جنوبي و گروه تخصصي موضوعي سواد اطلاعاتي وابسته به انجمن كتابداري و اطلاع رساني استراليا سازماندهي شده اند . خلاصه مقالات اين نشست ها را منتشر كرده اند . آنان از طريق كنفرانس هاي ياد شده و از طرق ديگر مانند ميزگردها ، انتشارات و تعاملات، شروع به تدوين استراتژي هايي براي كمك به پيشرفت سواد اطلاعاتي به عنوان يك موضوع آموزشي مهم ، نه تنها در سطح آموزش عالي ، بلكه در كل جامعه کرده اند. تاكيد استراليا بر يادگيري مادام العمر ، منجر به مشاركت هاي جديدي ميان هيأت علمي كتابداران براي تغيير شكل آموزش و يادگيري مي شود. در دانشگاه بالارات، سواد اطلاعاتي اقدام رو به گسترشي است كه بر مبناي تخصص هاي چهار گانه باير،يعني تدريس كاربرد، تلفيق و كشف ، تدريس مي شوند.
نيوزيلند:نيوزيلند از سال 1993، داراي يك چهار چوب آموزش رسمي براي تعليم مهارت هاي اطلاعاتي در حوزه آموزش هاي اجباري وهمگاني بوده است .با اين حال مدرسان احساس مي كردند كه توسعه منابع انساني نيازمند فراگيري مهارتهاي اطلاعاتي توسط همگان است. در سال 1998،مطالعه اي به منظور تعيين نيازهاي خاص مدرسان دررابطه باآماده سازي دانشجويان جهت استفاده موثر از اطلاعات و ايفاي نقش به مثابه تسهيل كنندگان يادگيري مبتني بر منابع اطلاعاتي انجام گرفت.
نتايج نشان داد كه گرچه آموزش مهارت هاي اطلاعاتي در مدارس يك ضرورت است ، اما به درستي در محتواي درسي گنجانده نشده است و نيز هر چند مربيان براي مهارت هاي اطلاعاتي ارزش قائلند ، اما آگاهي آنان در مورد آموزش اين مهارت ها اندك است . همچنين به اين نتيجه رسيدند که در مدارس از سواد اطلاعاتي به طور جدي حمايت نمي شود. مطالعات نشان داده كه گر چه با سياستهاي موجود، آموزش سواد اطلاعاتي به طور اساسي حمايت نمي‌شود، آموزش سواد اطلاعاتي در مدارس الزامي است ، اما اجراي آن در عمل در نبود برنامه هاي مناسب براي توسعه حرفه اي معلمان و استادان بدون همكاري با افراد ديگر نظير كتابداران مدارس ابتدايي ، بسيار دشوار خواهد بود.
اتحاديه اروپا:از سال 1994 تا 1997، اتحاديه اروپا بودجه لازم براي برگزاري دوره‌هاي آموزش براي كاربران نهايي جهت دسترسي به اطلاعات از طريق فناوري ارتباطات را تامين كرد و دانشگاه‌هاي ايرلند، سوئد، فرانسه، اسپانيا و انگلستان با رهبري دانشگاه چالمرز ، در اين دوره‌ها شركت كردند. همكاري‌هاي ميان كشورهاي اروپايي منجر به برگزاري دو برنامه آموزشي Info Into مبتني بر وب براي تدريس سواد اطلاعاتي در هفت حوزه موضوعي : معماري، شيمي، انرژي، مهندسي برق و الكترونيك، علوم زيست محيطي، پزشكي و فيزيك,شد. اين برنامه‌ها براي آموزش حرفه‌اي طراحي شده‌اند و در برگيرنده ابزرهاي راهنما و مواد متن كامل بودند. براي آينده ، مدل‌هاي بيشتري براي موضوع‌هاي ديگر در دست طراحي است. طي سال هاي 1998 تا 1999 پروژه دوره هاي آموزشي اطلاعات از راه دور با دسترسي از طريق شبكه، با حمايت مالي اتحاديه اروپا به اجرا در آمد. در طي آن دوره‌هايي با صرفه و موثر با شركت نه كشور اروپايي برگزار شد.
انگلستان:كتابداران آموزشگاهي و دانشگاهي انگلستان در تدوين نظريه‌ها و برنامه‌هاي مرتبط با آموزش كاربران و سواد اطلاعاتي فعالانه مشغول هستند. در اين رابطه مي‌توان خصوصاً به دانشكده‌ها و دانشگاه‌هاي پلي‌تكنيك اشاره كرد كه تاكنون چندين برنامه آموزشي در خصوص مهارتهاي اطلاعاتي برگزار نموده‌اند. از روش‌هاي مختلف مورد استفاده در اين دوره‌ها مي‌توان به واحدهاي آموزش مبتني بر رايانه و بسته‌هاي آموزشي مبتني بر رسانه‌ها اشاره نمود. برنامه‌هاي آموزش مهارتهاي اطلاعاتي نيز بر برنامه‌هاي يادگيري آزاد و تحصيلات بزرگسالان متمركز بوده‌اند. كنفرانس دائمي كتابخانه‌هاي ملي و دانشگاهي، با ايجاد يك گروه كاري فوري، بيانيه‌اي درباره مهارتهاي اطلاعاتي در آموزش عالي صادر كرد.
اين كنفرانس كه در سال 1980 تأسيس شده داراي 157 عضو است و سعي دارد كيفيت و دامنه تأثير كتابخانه‌ها را در آموزش مقاطع عالي در ايرلند و انگلستان توسعه دهد و بهبود بخشد. اين كنفرانس اخيراً بينش و مأموريت خود براي خدمات اطلاع‌رساني دانشگاهي در سال 2005 را منتشر نموده است.كنفرانس دائمي كتابخانه‌هاي ملي و دانشگاهي، به هفت مجموعه از مهارت‌ها كه دربرگيرنده سطح پايه در مهارتهاي فناوري اطلاعات هستند اشاره دارد. بخش اعظم كتابداران دانشگاهي به نوعي مشغول آموزش مهارتهاي اطلاعاتي هستند. بينش كنفرانس دائمي كتابخانه‌هاي ملي و دانشگاهي، براي سال 2005 بر توسعه درگاه‌هاي وب، محيط‌هاي اطلاعاتي مديريت شده، و مشاركت رسمي تأكيد دارد و يادگيري و پژوهش را به مثابه نوعي مدل در يك نظام پيوسته و در عين حال توزيع شده از منابع محلي، منطقه‌اي، ملي و جهاني تعريف مي‌كند. سرانجام اين كه نقش كاركنان كتابخانه‌ها را نقش يك مشاور و مربي پيش‌بيني مي‌كند.
كنفرانس‌ها و نشست‌هايي برگزار مي‌كند، براي توسعه نيروي انساني فعاليت مي‌كند، خدمات مشاوره‌اي و اطلاعات ارائه مي‌دهد، رهنمودهايي در باب يادگيري و تدريس عرضه مي‌كند، و مقالات تحقيقي، مقالات ترويجي، آمار، رهنمود، و خبرنامه‌هايي منتشر مي‌نمايد. تعدادي از دانشگاه‌هاي بريتانيا از قبيل : كرانفيلد، شفيلد و نورث همپتون، در حال حاضر طبق دستورالعملهاي كنفرانس دائمي كتابخانه‌هاي ملي و دانشگاهي عمل مي‌كنند. ديگر دانشگاه‌هاي انگلستان از سايت‌هاي آموزش مجازي، واحدهاي آموزشي درونخطي، تك‌آموزها، واحدهاي آموزش از راه دور، و طيف وسيعي از ديگر روش‌هاي آموزشي براي آموزش مهارتهاي اطلاعاتي مناسب به دانشجويان استفاده مي‌‌نمايند. علاوه بر فعاليتهاي ياد شده، اقدامات قابل ذكر مفيد و منفرد ديگري در اين رابطه توسط دانشگاه‌هاي نورث آمبريا و كارديف، صورت پذيرفته است. در حال حاضر، يك پروژه تحقيقاتي بسيار جالب در دانشگاه نورث آمبريا در دست اجرا است كه پروژه “”JUBILLI نام دارد.
اين پروژه به بررسي رفتار اطلاع‌يابي كاربران اينترنت مي‌پردازد تا اين رفتار را در مؤسسه‌هاي آموزش عالي انگلستان مورد پيش‌بيني و نظارت قرار دهد و ويژگي‌هاي آن را دريابد.دانشگاه كارديف، خط مشي خود را در امر سواد اطلاعاتي تدوين نمود كه براي تحقق آن، همكاري بخش‌هاي بسياري پيش‌بيني شده بود. كتابداران جهت گيري راهبردي را هماهنگ با وظيفه سازماني خود و به منظور كمك به تلفيق مهارتهاي اطلاعاتي در برنامه‌هاي آموزشي و تدوين خط‌مشي سواد اطلاعاتي در كل دانشگاه تعيين كردند. كتابداران شاغل در دانشگاه كارديف، برنامۀ آموزشي بسيار گسترده‌اي را براي آموزش مهارتهاي اطلاعاتي به مرحله اجرا گذاشته‌اند. پروژه قابل ذكر ديگر در اين رابطه پروژه «Big blue» مي‌باشد كه «JISC» كميته سامانه‌هاي مشترك اطلاعاتي، تأمين‌كننده بودجه آن است. در اين پروژه، مهارتهاي اطلاعاتي به دانشجويان آموزش داده مي‌شوند و اين امر توسط كتابداران دانشگاه منچستر متروپوليتن و دانشگاه ليدز، صورت مي‌پذيرد.
اين پروژه، مدلي از يك فرد داراي سواد اطلاعاتي، يك مجموعه ابزار كمكي و خروجي‌هاي آموزشي را ارائه مي‌دهد.پروژه توسعه آموزشي كاركنان كتابخانه‌ها در بخش آموزش عالي؛ اجوليب، بر نقش مهمي تأكيد دارد كه كتابداران و ديگر كاركنان پشتيباني در وارد كردن منابع اطلاعات شبكه‌اي به تدريس، يادگيري و تحقيق روزمره برعهده دارند. كتابداران عوامل كليدي در ارائه خدمات آموزشي براي استفاده از اين منابع هستند. اين پروژه برنامه‌اي ملي براي توسعه آموزشي كاركنان شاغل در كتابخانه‌ها و مراكز اطلاعاتي است و شركت كنندگان در اين پروژه، از مهارتهاي اطلاعاتي شبكه‌اي، و مهارتهاي آموزشي مورد نياز براي كار به عنوان كارمند آموزشي و پشتيباني در كتابخانه‌هاي الكترونيكي برخوردار مي‌شوند. اين پروژه، كنسرسيوم‌هاي منطقه‌اي در سراسر انگلستان ايجاد كرده و از آنها حمايت مي‌كند تا جامعه‌اي متنوع را در سطوح و شاخه‌هاي گوناگون آموزش عالي پديد آورد. تيمي از مسئولان توسعه، اين كنسرسيوم را با هماهنگي تيم هسته، تشكيل خواهند داد.
اسكاتلند:از سال 1999 دانشگاه گلاسگو ، روي پروژه سيت اسكيپس، مشغول كار بوده‌تا آموزش دانشجويان آموزش عالي در زمينه فناوري رايانه و اطلاعات در تمامي انگلستان را بررسي كند. در دانشگاه گلاسگو، سواد اطلاعاتي از نظر توسعه منابع انساني و آموزش از طريق شبكه در دانشگاه گلاسگو، مورد بحث قرار گرفته است. كميته سامانه‌هاي مشترك اطلاعاتي(JISC)، كه قبلاً در ارتباط با پروژه بيگ بلو؛ ذكر آن رفت، بودجه مورد نياز براي پروژه‌هاي مرتبط با آموزش سواد اطلاعاتي به دانشجويان آموزش عالي را فراهم ساخته است. براي كمك به اين تلاش و براي كمك به دانشجويان در كسب مهارتهاي پژوهشي، مطالب آموزشي متعددي تدوين شده‌اند. علاوه بر اين، چندين دانشگاه اسكاتلندي نيز برنامه‌هاي گسترده‌اي در زمينه سواد اطلاعاتي تهيه نموده‌اند. مثلاً دانشگاه گلاسگو، از سال 1994 تاكنون يك برنامه آموزشي فناوري اطلاعات، داشته و بيش از 5200 دانشجو در اين دوره شركت نموده‌اند.ديگر دانشگاه‌ها نيز به آموزش مهارتهاي فناوري اطلاعات در ابعاد مختلف آن پرداخته‌اند. دانشگاه رابرت جردن، در آبردين، در مطالعه‌اي مشاركت داشته كه طي آن قرار است مهارتهاي اصلي مربوط به فناوري اطلاعات براي برنامه درسي پايه‌هاي تحصيلي 14- 5 در اسكاتلند، مورد بررسي قرار گيرد.
ايرلند:امروزه نياز به انجام اقداماتي در راستاي توسعه سواد اطلاعاتي در ايرلند احساس مي‌شود و در حال حاضر چندين مركز دانشگاهي اين كشور، اقداماتي را در اين رابطه آغاز كرده‌اند. مصاحبه‌هايي عميقي كه با 20 تن از اساتيد دانشكده‌هاي علوم اجتماعي در پنج دانشگاه ايرلند صورت گرفته بود، مورد تحليل قرار گرفت تا نقش سواد اطلاعاتي در دانشگاه‌ها سنجيده شود. نتايج نشان داد كه سواد اطلاعاتي از جايگاه نسبتاً مهمي در محيط‌هاي دانشگاهي برخوردار مي‌باشد و لازم است در اين رابطه تحقيقات بيشتري در جوامع دانشگاهي صورت پذيرد تا نهايتاً برنامه‌هاي آموزشي سواد اطلاعاتي در برنامه‌هاي آموزشي رسمي دانشگاه‌ها گنجانده شوند.
بر اساس نياز به آموزش فناوري اطلاعات و ارتباطات براي كاركنان و نيز دانشجويان، دانشگاه كوئينز، در بلفاست، يك برنامه آموزش و صدور تأييديه در سال 2000- به صورت سه ساله- برگزار كرد و بودجه مالي آن نيز توسط ؛ وزارت اشتغال و آموزش ايرلند شمالي تأمين گرديد. تاكنون، يافته‌ها نشان مي‌دهند كه اين برنامه براي كاركنان مؤثر است و آنان به اين ترتيب براي تدريس مهارتهاي اطلاعاتي و فناوري به دانشجويان، آمادگي‌هاي لازم را كسب مي‌كنند. اما براي دانشجوياني كه از مدرسان براي كسب مهارتهاي اطلاعاتي برخوردارند و اين مهارت‌ها با دوره‌هاي تحصيلي كنوني آنان تلفيق شده، شيوه مناسب‌تري كشف خواهد شد. دانشگاه كوئينز، اميدوار است كه كليه فارغ‌التحصيلان از مهارتهاي فناوري ارتباطات و اطلاعات مناسب براي كار در يك محيط تجاري مدرن برخوردار گردند.
آلمان:در جمهوري دموكراتيك آلمان سابق، آموزش كاربران در خصوص بهره‌گيري از اطلاعات، بخش عمده برنامه‌هاي آموزشي را در كليه سطوح از سطح مقدماتي تا متوسطه و پس از آن تشكيل مي‌داد. آموزش كاربران كتابخانه‌ها يكي از لوازم و بخش‌هاي برنامه عمومي درسي در طي اين دوره بود. اين امر تا حدودي به نوع و محدوده اطلاعاتي كه شهروندان مي‌توانستند بدان‌ها دسترسي داشته باشند نيز مربوط مي‌شد، چرا كه آزادي اطلاعات وجود نداشت و دولت سعي مي‌كرد نوع اطلاعات قابل دسترسي براي دانشجويان و شهروندان را محدود كند. پس از فروپاشي ديوار برلين و اتحاد آلمان شرقي و غربي، اين نوع آموزش به كاربران، حذف گرديد.در اين دوران، مشخصه كتابخانه‌هاي آكادميك غربي، مجموعه‌هاي بسته منابع بود و كاربران مي‌بايست هر يك از اقلام مورد نظر خود را درخواست مي‌كردند. دسترسي به كتابخانه‌ها بسيار محدود بود و خدمات كاربران به خوبي توسعه نيافته بود.
اما در دهه 1990 كتابداران دانشگاهي آلمان، بتدريج درهاي كتابخانه‌را به روي مراجعان گشودند و دريافتند كه لازم است به كاربران، برحسب نيازهايي كه در محيط ديجيتالي، و محيط آموزش و يادگيري درونخطي بيان مي‌دارند، آموزش‌هاي لازم را ارائه كنند. هم دانشگاه هايدلبرگ ،و هم دانشگاه هامبورگ، برنامه‌هاي آموزش سواد اطلاعاتي و تك‌آموزهاي درون خطي را عملي كرده‌اند. علاوه بر اين كنسرسيومي، با كمك آنان براي فعاليت در امر قابليت‌هاي اطلاعاتي تأسيس شده تا به مبادله اطلاعات در ميان كتابداران مرتبط با سواد اطلاعاتي كمك كند.كنفرانس سالانه انجمن كتابخانه‌هاي آلمان، در سال 2001 براي اولين بار به طرح يك برنامه منسجم براي آموزش سواد اطلاعاتي پرداخت. ديگر كتابخانه‌هاي دانشگاهي نيز به همين ترتيب و به تدريج، استفاده از انواع مدل‌هاي آموزشي را براي كمك به كاربران در به دست آوردن مهارتهاي اطلاعاتي آغاز نمودند.
کانادا:سياست هاي اطلاعاتي دولت كانادا از جمله ديگر اقدامات اطلاعاتي بوده كه باعث شده اين كشور داراي مردمي با مهارت سواد اطلاعاتي باشند. در 3 دهه گذشته ، كتابداران دانشگاهي كانادا به آموزش مهارت هاي كتابخانه اي و اطلاعاتي به دانشجويان اهتمام داشته اند. بيش از 25سال است كه دركنفرانس هاي ملي سالانه ، ملاحظات مربوط به مهارت هاي اطلاعاتي اين كشور بيان مي شود . كتابداران آموزشگر در كتابخانه هاي دانشگاهي، به حل چالش‌هاي موجود در ادغام آموزش سواد اطلاعاتي در دوره هاي درسي دانشجويان ادامه مي‌دهند. گرچه در اين رابطه، در پنج سال گذشته پيشرفت‌هايي حاصل شده، اما در مقايسه با اقداماتي كه در ايالت متحده، استراليا، نيوزلند و اروپاي شمالي صورت گرفته، به فعاليتهاي بسيار بيشتري نياز است.
يك تحقيق ملي كه در رابطه با آموزش سواد اطلاعاتي در كتابخانه‌هاي دانشگاهي كانادا صورت پذيرفته نشان مي‌دهد كه روندهاي مربوط به اهداف عملي، روش‌ها و محتواي آموزشي در پنج سال گذشته تغيير چشمگيري نداشته است . اين تحقيق نشان داد كه تعداد اندكي از كتابداران، اهداف علمي خود را به طور رسمي ثبت كرده‌اند و بسياري از آنان نتايج آموزش‌هاي خود را به صورت رسمي ارزيابي نكرده اند. برخي از يافته‌هاي اين بررسي با يافته‌هاي مطالعه‌اي كه قبلا در نيوزلند صورت گرفته بود، شباهت دارند. بنظر مي‌رسد كه دانشگاهيان كانادا در مقايسه با ايالت متحده ، تاكيد كمتري بر آموزش مهارتهاي اطلاعاتي دارند. از اين رو ، لازم است كتابداران با مدرسان در محيط‌هاي آموزش مقدماتي، متوسط و عالي رابطه كاري نزديك‌تري داشته باشند تا اطمينان حاصل شود كه همه دانشجويان و دانش آموزان از سواد اطلاعاتي برخوردار شده اند.
ايالات متحده آمريکا:آموزش سواد اطلاعاتي بيشتردرکتابخانه‌هاي آمريکا مورد توجه خاص قرار گرفت و رشد کرد. براساس اطلاعات اورت، نظام آموزشي آمريکا براساس نظام آموزشي آلمان شکل گرفته، ولي به تدريج دراين کشور رشد کرده ودربسياري ازجهات ازکشورهاي ديگرپيشي گرفته است. آمورش جزء جدايي ناپذيرحرفه کتابداري بوده، به دليل توجه وتغييراتي که نسبت به روند آموزش عالي درآمريکا ، رخ داد تغييراتي را درديدگاه افراد نسبت به کتابداران نيزبه وجود آورد .پيشرفت در زمينه سواد اطلاعاتي درايالات متحده امريکا باهمکاري گروه‌هاي کاري، افراد و نهادهاي مختلف درسطح ملي انجام شده است.
برگزاري همايش مجمع ملي سواد اطلاعاتي، با چهار نگرش نقش اطلاعات درزندگي افراد، نقش اطلاعات درکاروحرفه، و نقش اطلاعات دراجتماع. حمايت ازپروژه‌هاي سواد اطلاعاتي درحال انجام در ايالات متحده امريکا و سايرکشورها از دستورالعملهاي اين همايش بود. هيات‌ها و بخش‌هاي آموزشي به استفاده ازاستانداردهاي سواد اطلاعاتي براي دانش آموزان ازسطح کودکستان تا دبيرستان تاکيد ورزيدند. درسال2000 بررسي و ارزيابي سواد اطلاعاتي به يک هدف عمده و مهم تبديل شد. در اين سال راهنمايي با عنوان استانداردهاي رقابتي سواد اطلاعاتي براي آموزش عالي ،منتشرگرديد. اين استانداردها، بسيارمفيد و مؤثرند چراکه بيان مي‌دارند چگونه و به چه ترتيب مي‌توان پيشرفت وپيامدهاي مربوط به آموزش مهارتهاي اطلاعاتي را اندازه‌گيري نمود. بسياري ازکتابداران دانشگاهي در ايالات متحده آمريکا ازاين استانداردها استفاده مي‌کنند. درايالات متحده آمريکا، استانداردهاي مربوط به سواداطلاعاتي تهيه وتنظيم شده اند تابه کتابداران و مربيان درراستاي آموزش شهروندان براي کاروزندگي درجامعۀ اطلاعاتي آينده کمک کنند.
منبع
برجیان بروجنی،مهشید(1390)، سواد اطلاعاتي کتابداران شاغل در سازمان اسناد و کتابخانه، پایان نامه کارشناسی ارشد،کتابداری واطلاع رسانی، دانشکده ادبيات و علوم انساني تهران
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید