بهزیستی روانشناختی و مؤلفه‌های آن

 اگر چه هیجان‌های مثبت متعددی در حوزه‌ی هیجانی مرتبط با انسان وجود دارد، اما شاید بتوان گفت که مهمترین آنها شادکامی یا بهزیستی ذهنی است. بهزیستی ذهنی مفهومی گسترده است که سطوح بالای تجارب هیجانی خوشایند، سطح پائین تجارب خلقی منفی و سطح بالای رضایت از زندگی را در بر می‌گیرد.احساس بهزیستی روانشناختی هم دارای مؤلفه‌های عاطفی و هم دارای مؤلفه‌های شناختی است. افراد با احساس بهزیستی بالا به طور عمده‌ای هیجانات مثبت را تجربه می‌کنند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبت دارند، در حالی که افراد با بهزیستی پائین حوادث و موقعیت‌های زندگی‌شان را نامطلوب ارزیابی می‌کنند و بیشتر هیجانات منفی نظیر اضطراب و افسردگی و خشم را تجربه می‌کنند .

باید توجه داشت که تجربه هیجانات خوشایند و مثبت همزمان با تجربه‌ی هیجانات ناخوشایند و منفی صرف کند به همان نسبت زمان کمتری را برای هیجانات منفی باقی می‌گذارد. از سوی دیگر باید توجه داشت که هیجانات مثبت و منفی حالات دو قطبی نیستند که فقدان یکی وجود دیگری را تضمین کند، یعنی احساس رضایتمندی ذهنی مثبت تنها با فقدان هیجانات منفی پدید نمی‌آید و عدم حضور هیجانات منفی لزوماً حضور هیجانات مثبت را به همراه نمی‌آورد، بلکه برخورداری از هیجانات مثبت خود به شرایط و امکانات دیگری نیازمند است. بنابراین احساس بهزیستی ؛ شادی  را باید با سه مؤلفه‌ی مجزا و در عین حال مرتبط با یکدیگر مورد شناسایی قرار داد، که این سه مؤلفه عبارتند از:

•  حضور نسبی هیجانات مثبت
•  فقدان و عدم حضور هیجانات منفی
•  رضامندی از زندگی .

مدل ریف در خصوص بهزیستی روانشناختی

یکی از مهمترین مدل‌هایی که بهزیستی روانشناختی را مفهوم سازی و عملیاتی کرده است، مدل ریف و همکاران ، است. ریف بهزیستی روانشناختی را تلاش فرد برای تحقق توانایی‌های بالقوه‌ی واقعی خود می‌داند. این مدل از طریق ادغام نظریه‌های مختلف رشد فردی عملکرد سازگارانه شکل گرفته و گسترش یافته است. در واقع نتایج پژوهش‌های ریف منجر به پیداش مفهوم جدید عینی از بهزیستی روانی شد که دارای شش مؤلفه‌ی خودمختاری, پذیرش خود, هدفمندی در زندگی، تسلط بر محیط، روابط مثبت با دیگران و رشد شخصی است.

مؤلفه‌های خودمختاری: که به احساس استقلال، خودکفایی و آزادی از هنجارها اطلاق می شود؛ فردی که بتواند بر اساس افکار، احساسات و باورهای شخصی خود تصمیم بگیرد، دارای ویژگی خودمختاری است؛ در حقیقت، توانایی فرد برای مقابله با فشارهای اجتماعی، به این مؤلفه مربوط می شود.خودمختاري يعني توانايي و قدرت پيگيري خواست ها و عمل بر اساس اصول شخصي حتي اگر مخالف آداب و رسوم و تقاضاهاي اجتماعي باشد .

مؤلفه‌ی پذیرش خود: به معنی داشتن نگرش مثبت به خود و زندگی گذشته‌ی خویش است؛ اگر فرد در ارزشیابی استعدادها، توانایی‌ها و فعالیت‌های خود در کل احساس رضایت کند و در رجوع به گذشته‌ی خود احساس خشنودیی کند، کارکرد روانی مطلوبی خواهد داشت. همه‌ی انسان‌ها تلاش می‌کنند که علیرغم محدودیت‌هایی که در خود سراغ دارند، نگرش مثبتی به خویشتن داشته باشند، این نگرش پذیرش خود است.

پذيرش خود به معناي توانايي ديدن و پذيرفتن قوت ها و ضعف هاي خود است.

مؤلفه‌ی هدفمندی در زندگی: به مفهوم دارا بودن اهداف دراز مدت و کوتاه‌مدت در زندگی و معنادار شمردن آن است؛ فرد هدفمند نسبت به فعالیت‌ها و رویدادهای زندگی علاقه نشان می‌دهد و به شکل مؤثر با آنها، درگیر می‌شود؛ یافتن معنی برای تلاش‌ها و چالش‌های زندگی در قالب این مؤلفه قرار می‌گیرد.هدفمندي در زندگي به معناي داشتن غايت ها و اهدافي است كه به زندگي فرد جهت و معنا بخشند .

 مؤلفه‌ی تسلط بر محیط: به معنی توانایی فرد برای مدیریت زندگی و مقتضیات آن است. لذا فردی که احساس تسلط بر محیط داشته باشد می‌تواند ابعاد مختلف محیط و شرایط آن را تا حد امکان دستکاری کند، تغییر دهد و بهبود بخشد.مولفه­ي تسلط بر محيط يعني توانايي تنظيم و مديريت امور زندگي به وي‍ژه مسائل زندگي روزمره .

مؤلفه‌ی روابط مثبت با دیگران: دیگر مؤلفه‌ی این مدل، به معنی داشتن رابطه‌ی با کیفیت و ارضا کننده با دیگران است. افراد با این ویژگی عمدتاً انسان‌هایی مطبوع، نوعدوست و توانا در دوست داشتن دیگران هستند و می‌کوشند رابطه‌ای گرم و صمیمی بر اساس، اعتماد متقابل با دیگران ایجاد کنند .مولفه­ي ارتباط مثبت با ديگران به مفهوم داشتن ارتباط نزديك و ارزشمند با افراد مهم در زندگي است .

مؤلفه‌ی رشد فردی: به گشودگی نسبت به تجربیات جدید و داشتن رشد شخصی پیوسته باز می‌شود. فردی با این ویژگی همواره در صدد بهبود زندگی شخصی خویش و از طریق یادگیری و تجربه است .

مولفه­ي رشد شخصي احساس اينكه استعدادها و تواناييهاي بالقوه فرد در طول زندگي بالفعل خواهد شد.

منبع

اسدی،شهلا(1394)، پیش بینی بهزیستی روانشناختی افراد براساس کیفیت زندگی و مهارتهای مقابله ای دردانشجویان ،پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی بالینی،دانشگاه آزاد اسلامی

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید