« بیشتر تلاش می کنیم تا با ما مطمئن پژوهش کنید. »بررسی عوامل مؤثر در پیشرفت دانشجویان
آموزش‌و‌پرورش، زیربنای توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هر جامعه است. بررسی عوامل موثر بر پیشرفت و ترقی جوامع پیشرفته نشان می‌دهد که همه‌ی این کشورها، آموزش‌و‌پرورش توانمند و کارآمدی داشته‌اند.در هر نظام آموزشی، عوامل بسیاری با یکدیگر عمل می‌کنند تا یادگیری و پیشرفت تحصیلی برای دانشجویان حاصل گردد. هر قسمت از این نظام باید به‌گونه‌ای آماده‌شود که دسترسی به بازده مطلوب و اهداف مورد‌نظر میسر شود، زیرا اگر جزئی از نظام از کار بازایستد، کارآیی اجزای دیگر نظام کاهش یافته و صدمه خواهد دید.
با درنظر گرفتن و تجزیه و تحلیل درون داده‌هایی از قبیل متغیرهای فیزیکی، می‌توان با آگاهی بیشتری اقدام به برنامه‌ریزی نمود. البته علاوه‌بر عوامل فیزیکی، متغیرهای زیاد دیگری نیز وجود دارند که فرآیند یادگیری و پیشرفت تحصیلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند که با انجام پژوهش می‌توان میزان تأثیر آن‌ها را تشخیص داد. وقتی که نظام‌های آموزشی اطلاعات لازم را در چنین زمینه‌های اساسی در اختیار نداشته‌باشند، نمی‌توان عملکرد صحیح را در عرصه‌های مختلف آموزشی و پرورشی انتظار داشت.
از این‌رو، این مقاله به‌دنبال یافتن پاسخ به دو سوال زیر است:
- آیا بین میزان امکانات آموزشی دانشگاه، با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد؟
- آیا بین جاذب بودن درس، با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد؟
- عوامل فیزیکی مربوط به امکانات آموزشی و جاذب‌بودن کلاس دوازده شاخص است که در شش قسمت به شرح ذیل دسته‌بندی و تبیین شده‌است.
پنج مورد اول مربوط به جاذب‌بودن کلاس و مورد ششم مربوط به امکانات آموزشی کلاس است:
- نور و عوامل مربوط به آن مانند میزان و شدت نور، نوع نور:طبیعی یا مصنوعی
- ابعاد ظاهری کلاس شامل دیوار، درب وکف کلاس، سرانه مساحت و سرانه فضا
- حرارت و تهویه کلاس
- صدا و عوامل مربوط به آن
- سازماندهی و آرایش کلاس
- تجهیزات آموزشی شامل وایت‌بورد و رسانه‌های آموزشی.
استاندارد‌هایی که در این تحقیق استفاده شده، شامل ملاک‌هایی است که توسط وزارت آموزش‌و‌پرورش، وزارت بهداشت ودرمان،سازمان نوسازی و تجهیزات مدارس ودانشگاه‌ها، کتاب‌ها ونشریه‌های علمی در مورد ویژگی‌های مناسب ولازم برای یک کلاس تعیین شده‌است،که به شرح آن‌ها می‌پردازیم:
- نور و متغیرهای مربوط به آن
بطورکلی درفرآیند یادیگری، 83 درصد یادگیری به‌وسیله‌ی حس بینایی صورت‌می‌گیرد. بنابراین، اگر عمل دیدن با اشکال روبه‌رو شود،افت در یادگیری ایجاد می‌گردد.هدف تأمین روشنایی کل دانشگاه و کلاس درس عبارت از به‌وجود‌آوردن محیطی است که در آن، عمل دیدن به بهترین وجه وبا حداقل زحمت و کوشش انجام گیرد تا نیروی دانشجویان صرف جذب اطلاعات و فرآیند یادگیری شود، نه این‌که این نیرو برای مبارزه با اشکالات دیدن –که در محیط کم نور وجود دارد- صرف شود.
البته باید یادآوری کنیم که هنگام انجام هر فعالیتی، میزان نور مورد نیاز متفاوت است.روشنایی کلاس ازطریق نورطبیعی،پنجره ها، دریچه‌ها و … یا نور مصنوعی،لامپ‌ها و انواع چراغ‌ها تأمین می‌گردد که در هر‌صورت باید به میزان نور، جهت و کیفیت آن توجه گردد.
تجربیات متعدد نشان داده‌است که مساحت پنجره‌های شیشه‌دار باید حداقل به‌اندازه‌ی یک‌پنجم سطح اتاق باشد تا حداقل روشنایی برای خواندن و نوشتن موجود باشد.از‌طرف دیگر، از هر اقدامی که موجب تساوی روشنایی برای همه دانشجویان شود، نباید دریغ نمود. نور از نظر توزیع باید مطلوب باشد و به‌صورت یکنواخت پخش شود تا درخشندگی سطوح سبب ناراحتی چشم نگردد. همچنین میزان نور کافی باشد و سایه‌های مزاحم موجود نباشد. در همین‌راستا، نویفرت اظهار می‌دارد:نور مستقیم و حباب‌دار فلورسنت بسیار عادی بوده، روشنایی مناسب را برای تخته‌سیاه تولید می‌کند. در آمریکا این روشنایی مصنوعی توسط سلول فتوالکتریک به‌طور خود‌کار کنترل می‌شود.
کولر و لیندس ، در تحقیق، اثر نور کلاس را بر هورمون های استرس، عملکرد کلاس، رشد بدن و سلامتی 88 دانشجو به‌مدت یک سال مورد بررسی قرار‌دادند. نتایج نشان داد که هورمون‌های استرس در تابستان افزایش می‌یابد وکمبود نورطبیعی و مصنوعی، سبب تأخیر قابل توجهی درافزایش هورمون‌های استرس می‌شود.
- ابعاد ظاهری کلاس
وب، در تحقیقی، تأثیر محیط فیزیکی دانشگاه را در مقایسه با تسهیلات سنتی و جدید، بر روی رفتار و عملکرد تحصیلی دانشجویان مورد بررسی قرار‌داد. وی تئوری لوین،مبنی بر محیط آموزشی جزء اساسی اموزش است و نظریه‌ی پروهاسکی،مبنی برمؤثر بودن محیط بر رفتار و عملکرد دانشجویان را مورد تأیید قرار‌داده‌است. همچنین وات کینز، در تحقیقی اثر محیط مطلوب و معمولی آموزش را بر 323 دانشجوی مقطع ارشد در کلاس‌های علوم مورد بررسی قرار‌داد. محیط مطلوب، عمق یادگیری را افزایش می‌بخشد. درارتباط با چگونگی ویژگی‌های سطوح و ابعاد ظاهری کلاس، دیوارهای کلاس باید خشک، بدون درز، صاف وحداقل تا ارتفاع 1/5 مترقابل شستشوبوده و بهتر است از سنگ باشد . دیوارکلاس‌ها باید ساده باشد تا گردوغبار روی آن جمع نشود.کف کلاس‌ها قابل شست‌و‌شو، مسطح و بدون درز بوده، لغزنده و مرطوب نباشد. این نکات در مورد سقف نیز باید رعایت شود.
رنگ نیز باید مورد توجه قرار‌گیرد ودررنگ‌آمیزی کلاس باید ازرنگهای آرامش‌بخش استفاده کرد. رنگ‌های آبی باز برای دیوارها و رنگ سفید برای سقف مطلوب است.رنگ دیوارها بهتر است قابل شستشو باشدوسطوح دیوار و سقف کلاس باید دارای رنگ‌های روشن و کف کلاس بهتر است به‌رنگ تیره باشد.نویفرت،در مورد شکل کلاس اظهار می‌دارد که مستطیل یا ذوزنقه، بهترین شکل برای کلاس درس است. اشکال مربع، مدور یا بیضی و غیره از لحاظ صوتی مناسب نیست. مساحت‌های بزرگ انحنا‌دار، ایجاد نقاط کانونی کرده، مانعی بزرگ برای صدا ایجاد می‌کند.
برای هر دانشجو 1/5 متر مربع زمین و 5/5 متر مکعب هوا لازم است. به عبارت دیگر، برای یک کلاس 30 نفری، ابعاد اتاق باید به‌طول 8 متر و عرض 6 تا7 متر و ارتفاع 4 متر باشد. فضای لازم برای هر دانشجو نباید از 4/5 متر مکعب و ارتفاع 3 متر کمتر باشد. بنابراین، در انتخاب یک مکان برای کلاس، باید حجم کلاس و تعداد دانشجویان را مد‌نظر قرار‌داد.
- حرارت و تهویه‌ی کلاس
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر یادگیری، تجهیزات مناسب برای تولید گرما و سرماست که کم توجهی به آن می‌تواند سبب افت در یادگیری و آسیب‌های جانی شود. براساس گزارش مؤسسه‌ی استاندارد ایران، حرارت 16-18 درجه‌سانتی‌گراد برای کلاس درس مناسب بوده و وجود جریان هوا برای آن ضروری است. اگر هوای محیط بیش از اندازه گرم باشد، بر مکانیسم تنظیم حرارت بدن فشار وارد آمده و بازده فعالیت‌های فیزیکی و مغزی کاهش خواهد‌یافت. بنابراین، مشاهده می‌شود که وضعیت حرارت در کلاس، عاملی است که بر چگونگی فعالیت فراگیران و درنتیجه یادگیری آنان اثر می‌گذارد.
در تحقیقی که در دانشگاه هاروارد روی دانشجویان سال اول در زمینه‌ی هوای لازم صورت گرفت، مشخص شد که اگر فعالیت افراد زیاد شود، میزان هوای لازم از مقدار هوای ضروری در حالت عادی زیاد‌تر خواهد بود. ضمناً هوای کلاس معمولاً سه تا پنج مرتبه در هر ساعت باید تعویض شود. زیرا هوای داخل اتاق نباید بیش از یم درصد دی‌اکسید‌کربن داشته‌باشد.
درجه حرارت مناسب برای کلاس 18 درجه سانتی‌گراد است و به‌طور کلی، سیستم‌های حرارت مرکزی بهترین وسایل برای تأمین و کنترل حرارت مورد‌نیاز هستند. از آن جا که در همه‌ی مدارس و دانشگاه‌های ما امکان داشتن این سیستم‌ها هنوط موجود نیست، جهت تأمین گرمای مناسب در کلاس‌ها بهتر است از بخاری‌های گازی با لوله‌های بلند استفاده شود. برای داشتن رطوبت مناسب می‌توان از ظروف بزرگ آب بر روی بخاری استفاده کرد.
لئوناردهیل، ضمن تحقیقی نشان داد که اثر تهویه‌ی ناقص بر روی دانشجویان به‌علت تغییر در میزان اکسیژن و دی‌‌اکسید کربن هوا یا سموم آلی-که قبلاً تصور می‌شد در هوای بازدم وجود دارد- نیست، بلکه به علت بالا‌رفتن درجه حرارت و افزایش رطوبت و از همه مهم‌تر، عدم جریان هوا در داخل اتاق است. از این‌رو، همفریز، به بررسی اثر دمای کلاس و باد‌و‌بارانی بودن هوا بر رتار دانشجویان می‌پردازد و تأثیر این‌گونه عوامل فیزیکی محیط را بر رفتار نشان می‌دهد. در این تحقیق که طی دو سال متوالی در دانشجویان سال اول و دوم و به‌روش مشاهده‌ی میدانی انجام گرفت، 48 استاد، پرسشنامه‌هایی را تکمیل کردند.
از پرسشنامه‌های فوق دو عامل به نام‌های کوشش میزان کوشش و همکاری با استاد و میزان فعالیت‌های کلاس و تحرک استخراج شد. سپس رابطه‌ی این دو جنبه رفتاری با دمای هوا و سایر ویژگی‌های هوا: رطوبت، باد و باران در ساعات صبح و بعد‌از‌ظهر مجدداً بررسی شد. این تحقیق نشان می‌دهد که رفتار دانشجویان به‌طور معناداری تحت‌تأثیر دما و کیفیت هوا قرارمی گیرد. به‌عنوان مثال، حرارت بیش از 21 درجه سانتی‌گراد موجب کاهش تحرک و بی‌حالی دانشجویان می‌شود. هانکوک ،نیز در ارتباط با تأثیر عوامل محیطی :درجه حرارت، تهویه و سر‌و‌صدا در فعالیت های مراقبتی مطالعاتی انجام داده‌است. نتایج تحقیقات او در ارتباط با درجه حرارت نشان داده‌است که بهترین عملکرد مراقبت در درجه حرارت معتدل است.
- صدا و متغیرهای مربوط به آن
صدا نیز به‌عنوان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر یادگیری محسوب می‌شود. با این‌که گاهی صداهای بیرون از کلاس به‌داخل کلاس راه می‌یابد، دانشجویان قدرت شنوایی خود را در اختیار صدای استاد قرار‌داده و فقط مطالبی را به مغز راه می‌دهند که از استاد می‌شنوند. اگر صداهای بیرون از کلاس بر صدای استاد تفوق یابد، در این‌صورت فراگیران ناخواسته قدرت‌شنوایی خود را در‌اختیار صداهای بیرون نهاده یا حداقل به هیچ‌کدام از صداها حتی به صدای مبهم نیز گوش فرا‌نمی‌دهند. غالباً در این مواقع آشفتگی در فراگیران بوجود میآید وهامیت موقعیت مکانی کلاس مشخص می‌گردد.عواملی که بر قابلیت شنوایی افراد تأثیرمی گذارند، عبارتند‌از:شکل اتاق، وسایل اتاق، وضعیت منبع صدا وزمان برگشت صداکه این عوامل نیز درزمان ساخت فضای آموزشی باید مورد توجه خاص قرار‌گیرد.
- سازماندهی و آرایش کلاس
مهم‌ترین تحول در فضاهای آموزشی، شکستن خط نگاه استاد و دانشجویان و ایجاد فضا برای تعامل دانشجویان با یکدیگر است. بدین‌منظور اساساً ردیف های خطی، مغایر با روحیات دانش‌آموزان شناخته می‌شود.
- تجهیزات آموزشی
سیگل،اظهارمی‌داردکه بالا رفتن امکانات آموزشی، سبب تسریع یادگیری می‌شود. همچنین وینستین، مجموعه‌ای از تحقیقات انجام شده در دانشگاه‌ها را مرور کرد و نتیجه‌گرفت که برخلاف بعضی نتایج متناقض، همه این نظریه را حمایت می‌کنند که کیفیت و چگونگی تجهیزات فیزیکی در دانشگاه‌ها روی رفتار متقابل دانشجو و استاد تأثیر می‌گذارد. اینلی در تکمیل مطالعات فوق چنین اظهار می‌کند که امکانات بهتر، همراه با محیط یادگیری غنی:مشارکت بیشتر، سازماندهی بهتر و روش‌های متنوع و فعالیت‌های متفاوت در درس‌هایی مانند علوم:کار عملی بیشتر، تشویق به جست‌و‌جو و یادگیری فعال با
هم مربوط هستند.طرحهای تحقیق همبستگی و علّی-مقایسه‌ای مورد استفاده قرار‌گرفته‌است، زیرا محقق از یک‌طرف به بررسی روابط بین متغیرها و از‌طرف دیگر به بررسی تفاوت بین کلاس‌های کم جمعیت و پرجمعیت، پس از این‌که به‌طور طبیعی به کلاس‌های کم جمعیت و پرجمعیت تقسیم شده، پرداخته‌است.می‌توان گفت که این پژوهش، به دلیل بهره‌گیری از سه ابزار مختلف:داده‌های عددی، نظر‌سنجی و مشاهده، تحقیق کمی و کیفی یا در‌هم تنیده است. اگرچه رابطه‌ی علّی :تأثیر و تأثر بین متغیرها باید با طرحهای تحقیق آزمایشی بررسی شود، لکن در‌صورتی که داده‌های بدست‌آمده از طرح های تحقیق علّی- مقایسه‌ای با روش‌های پیشرفته آماری مانند رگرسیون و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شوند- چنان‌چه در این تحقیق انجام‌شده- می‌توانند تا حد زیادی بیانگر رابطه‌ی علّی باشند.
با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم، ابتدا با به‌کارگیری فهرست کامل دانشگاه‌ها و رشته‌ها و با توجه به شهری و روستایی بودن دانشگاه مناطق و نواحی استان به سه طیف پرجمعیت، کم‌جمعیت و جمعیت متوسط تقسیم شد. از بین هر طیف، به‌صورت تصادفی تعدادی منطقه و ناحیه انتخاب گردید، سپس تعداد 72 کلاس رشته زبان شامل 2188 دانشجو و استادان کلاس‌های مربوطه به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. کلاس‌ها از مناطق کاشان، فلاورجان، دهاقان، شهر‌ضا، تیران و کرون، خور‌و‌بیابانک، کوهپایه و ناحیه 3 اصفهان انتخاب شدند.
برای انجام پژوهش حاضر از ابزارهای:
- پرسشنامه
- فرم مشاهده متغیرهای فیزیکی کلاس درس
- آزمون پیشرفت تحصیلی استفاده شده‌است.
برای تهیه و تدوین هرکدام از ابزارهای این پژوهش، مراحلی به‌شرح ذیل طی شده‌است:
پرسشنامه مربوط به پروژه‌ی ذکر شده در پیشینه
از آن‌جا که در ارتباط به موضوع تحقیق، پرسشنامه‌ی استانداردی وجود نداشته‌است، پس از انجام مصاحبه با تعدادی از استادان این رشته و کارشناسان آموزش این رشته و جمع‌آوری نظرات آنان، و با در نظر گرفتن مبانی علمی موضوع، پرسشنامه‌ای مرکب از 31 سؤال بسته پاسخ و یک سؤال باز پاسخ تهیه گردید. شانزده سؤال اول با مقیاس‌های مختلف از‌جمله بلی و خیر، و پانزده سؤال دوم با استفاده از مقیاس درجه‌بندی لیکرت تدوین شد. شایان ذکر است که چهار سؤال این پرسشنامه مربوط به شاخص‌های فیزیکی مورد‌بحث در این مقاله و بقیه‌ی سؤال‌های مربوط به عوامل انسانی و ویژگی‌ها و نگرش استادان است.روایی محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان تعلیم و تربیت، کارشناسان و معلمان، مورد بررسی و به تأیید ایشان رسید. همچنین برای تعیین پایایی پرسشنامه از فرمول آلفای کرونباخ استفاده‌گردید که مقدار آن با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS، برای پژوهش اصلی81/0 برآورد شده‌است. تعداد 20 استاد اجرای آزمایش در مرحله‌ی مقدماتی تحقیق، به پرسشنامه‌ی مذکور پاسخ دادند که اظهار نظرهای اصلاحی آنان مورد بررسی و استفاده قرار‌گرفت.
مشاهده مربوط به پروژه‌ی ذکر شده در پیشینه
برای تهیه‌ی مشاهده، با استفاده از شاخص‌ها و استاندارد‌های موجود، جدولی حاوی دوازده مورد با عبارت؛ مطلوب، متوسط و نامطلوب تنظیم گردید. این فرم متغیرهای مربوط به محیط فیزیکی کلاس درس را مورد بررسی قرار می‌دهد. افراد تیم تحقیق، ضمن حضور مستقیم در کلاس‌های درس، مشاهده‌ی وضعیت فیزیکی کلاس و اندازه‌گیری دقیق مساحت و فضای کلاس، آن‌ها را با معیارهایی که در اختیار داشتند، مقایسه نمودند. روایی فرم مشاهده به‌جهت تدوین آن براساس استاندارد‌های موجود در سطح بین‌المللی شاخص‌های مربوط به کشورمان مورد تأیید متخصصان قرار‌گرفته‌است. به دستیاران محقق که مسؤول جمع‌آوری این قسمت از داده‌ها بودند، آموزش‌های لازم ارائه شد تا ضمن مشاهده و ارزیابی دقیق محیط کلاس، نظرات آن‌ها با یکدیگر همخوانی داشته‌باشد.
آزمون پیشرفت تحصیلی مربوط به پروژه‌ی ذکر شده در پیشینه
علاوه‌بر تکمیل فرم پرسشنامه و مشاهده، انجام این پژوهش مستلزم اجرای آزمون پیشرفت تحصیلی هماهنگ بوده‌است، زیرا نتایج امتحانات داخلی دانشگاه‌ها و مدارس نواحی و مناطق که به‌صورت ناهماهنگ برگزار می‌گردد، نمی‌تواند به‌عنوان یک معیار ثابت برای مقایسه پیشرفت تحصیلی کلاس‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. لذا محققان این پروژه به منظور اندازه‌گیری پیشرفت تحصیلی دانشجویان مجبور به تهیه آزمون پیشرفت تحصیلی و اجرای آن شدند.ابتدا یافته‌های مربوط به سه ابزار پژوهش به‌صورت توصیفی و به‌شرح زیر تجزیه و تحلیل می‌گردند و سپس تجزیه و تحلیل استنباطی دو سؤال تحقیق انجام می‌شود.
منبع
کریمی،الهام(1391)،تأثيرشادكامي برروي پيشرفت تحصيلي دانشجويان، پایان نامه کارشناسی ارشد،روانشناسی عمومی،دانشگاه پیام نور
از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید
دیدگاهی بنویسید