بررسی  تاریخچه آشنایی با  نظام 5 اس

نظام پنج اس كه از آن با نام ” نظام آراستگي” نيز ياد مي كنند چيزي بيش از يك پروژه سازماندهي و تميزكاري است.در حقيقت، هدف اصلي فايو اس اصلاح شيوه مديريت است. همفكري، همكاري، همدلي از نتايج زيباي نظام آراستگي است، كه نقش موثر در پياده سازي سيستم نگهداري و تعميرات بهره ور جامع دارد. وقتي محيط كار تميز نباشد، مشكلات به خوبي شناخته نمي شوند. محيط هاي آراسته در شكل دادن به عقايد و ديدگاه هاي مثبت درباره كاركنان نقش دارند و به عكس محيط هاي كاري درهم ريخته و نا ايمن ديدگاه منفي را نسبت به خود و ديگران رقم مي زنند. در محيط هايي كه با اجراي نظام آراستگي مديريت مي شوند، اشياي زائد و غير ضروري وجود ندارد و اقلام موجود با نظمي خاص مرتب مي شوند و اين امر تا حد زيادي موجب صرفه جويي و ايمني محيط خواهد شد. اجراي منظم مراحل نظام آراستگي، محيطي پاكيزه و بهداشتي را فراهم مي آورد و از همه مهم تر تلاش براي ايجاد عادت هاي صحيح در كاركنان مهم ترين عامل در تحقق محيط هاي آراسته است. وجود محيطي سامان يافته، از لوازم توليد يا ارائه خدمات با كيفيت است .خاستگاه نظام آراستگي، در ژاپن بوده است و اين مفهوم با مفاهيمي چون كايزن و بهبود مستمر، توليد به هنگام، مديريت كيفيت جامع و حتي نگهداري و تعميرات بهره ور فراگير پيوند خورده است. فايو اس، به پنج واژه ژاپني اشاره دارد كه با حرف اس شروع مي شوند. در نظام آراستگي اعتقاد بر اين است كه بهره وري از طريق از بين بردن تلفات و ضايعات حاصل مي شود و لازم است كه ريشه مشكلات از بين برود؛ نه فقط آثار و علايم آنها، ضمن آنكه مشاركت همه افراد، براي موفقيت ضروري است.آشنایی با نظام آراستگی در واقع آشنایی با چگونگی مدیریت مطلوب محیط کار است. این نظام در سازمان های تولیدی و خدماتی بسیاری از کشورهای جهان استقرار یافته و نتایج با ارزشی در ساماندهی و مرتب کردن محیط های کاری و ایجاد عادت های مطلوب و فرهنگ مشتری گرایی داشته است. این سیستم در برخی از سازمان های تولیدی و خدماتی کشور ما نیز به اجرا درآمده است. اجرای پنج اس برای رسیدن به هدف های متعددی اجرا می شود. برخی از مهم ترین هدف ها عبارتند از: ایمنی و بهداشت، بهره وری، صرفه جویی در هزینه ها، کیفیت و پیشگیری از خرابی ها. در محیط هایی که با اجرای نظام آراستگی مدیریت می شوند، اشیا زاید و غیر ضروری وجود ندارد و اقلام موجود با نظمی خاص مرتب می شوند و این امر تا حد زیادی موجب صرفه جویی و ایمنی محیط خواهد شد. اجرای منظم مراحل نظام آراستگی محیطی پاکیزه و بهداشتی را فراهم می آورد و از همه مهم تر تلاش برای ایجاد عادت های صحیح در کارکنان مهم ترین عامل در تحقق محیط های آراسته است و این مهم در اجرای بند پنجم این اصل حاصل خواهد شد. وجود محیطی سامان یافته از لوازم تولید یا ارائه خدمات با کیفیت است.

 تاريخچه شكل گيري پنج اس : نظام پنج اس براي اولين بار بعد از جنگ جهاني دوم در ژاپن شكل گرفت ولي ايده اوليه اين سيستم ژاپني نمي باشد. ژاپني ها در هنگام بازديد از برخي صنايع آمريكا  (همچون كارخانه هاي مهمات سازي، كبريت سازي، داروسازي، مواد غذايي، تجهيزات پزشكي و…) با پديده خانه داري صنعتي آشنا شدند. مواردي همچون نظافت، بهداشت، نظم و ترتيب، رعايت كامل ايمني و جلوگيري از حوادث به ويژه انفجار و آتش سوزي، جلوگيري از انباشت ضايعات و مواد در راهروها و خيابان هاي كارخانه و معابر داخل كارگاه ها، ريخت و پاش ابزار و نشت روغن و مواد شيميايي در كارخانه ها رعايت مي شد كه عدم رعايت آنها موجب بروز خطرات و ضايعات غيرقابل جبران جاني، مالي و اجتماعي گرديده و يا محصول آنها مستقيما با بهداشت و سلامتي مصرف كننده سروكار پيدا مي كرد. الگوهای اولیه ای که مورد استفاده ژاپنی ها قرار گرفت شامل سه دسته از صنایع آمریکایی و اروپایی می باشد.

دسته اول، صنایعی می باشند که رعایت بهداشت، تمیزی و نظم از زیر ساخت های اساسی آن می باشد، مانند صنایع بهداشتی و دارویی یا صنایع میکروالکترونیک که عموماٌ نیازمند محیطی تحت عنوان اتاق تمیزمی باشند.

دسته دوم، سازمان های خدماتی مانند سوپر مارکت ها، هتل ها، کتابخانه ها و مراکز تفریحی را در بر می گیرد. در این سازمان ها، مشتری با محیط سازمان تماس مستقیم و نزدیک دارد. حساسیت بالای مشتریان این گونه از سازمان ها به تمیزی، نظم و سرعت پاسخگویی به خواسته هایشان، موجب می شود که این سازمان ها برای بقا و رقابت ناچار باشند که اصول خاصی را رعایت نمایند. به طور کلی در آمریکا رعایت این گونه از اصول (چه اجبار قانونی باشد و چه الزام عرفی و صنفی) در زمینه هایی که مرتبط با بهداشت و سلامتی انسان ها می باشد، خانه داری خوب نامیده می شود.

دسته سوم، شامل سازمان های پیشرویی می باشند که به اهمیت مباحثی مانند انسان با ماشین، انسان با کار و انسان با محیط، توجه خاصی نموده و تلاش نموده اند که ارتباطی منطقی و سالم بین انسان، ماشین، کار، پدید آورند. ژاپني ها با مشاهده تاثير و نقش قابل توجه معيارهاي خانه داري صنعتي در ايجاد محيط كاري آراسته، حفظ ايمني و بهداشت و غيره برآن شدند تا معيارهاي مذكور را در شركت هاي ژاپني به كار گيرند. تطبيق اصول خانه داري صنعتي با شرايط حاكم بر صنايع ژاپن و بومي نمودن آن منجر به شكل گيري پنج اصل در آراستگي محيط كار گرديد و از آنجا كه اين پنج اصل با تلفظ اس شروع مي شد، پنج اس نامگذاري گرديده است.

کایزن، سیستم بهبود مستمر در کیفیت، فناوری، فرآیندها، ساختار شرکت، بهره وری، ایمنی و رهبری می باشد. کایزن پس از جنگ جهانی دوم در ژاپن ایجاد گردید. کلمه کایزن به معنی بهبود مستمر می باشد. کایزن ترکیبی از کلمات ژاپنی 改 (“kai”) به معنی تغییر دادن یا اصلاح کردن و کلمه 善 (“zen”) به معنای خوب می باشد. کایزن سیستمی است که تمام کارکنان را در بر می گیرد، از مدیریت ارشد تا خدمه نظافت. همه با مطرح کردن پیشنهاداتی که بهبودهای کوچکی را ایجاد می کنند تشویق می شوند. این یک فعالیت یک ماهه و یا یک ساله نیست، بلکه  باید به طور مستمر انجام شود. شرکت های ژاپنی مانند تویوتا و کانن، در مجموع از 60 تا 70 پیشنهادی که به ازای هر کارمند ژاپنی که در هر سال نوشته شده اند را به اشتراک گذاشته و به مرحله اجرا در می آورند. در اغلب موارد این ایده ها به منظور تغییرات عمده نیستند. کایزن بر مبنای تشکیل تغییرات کوچک روی یک اساس منظم شکل می گیرد: اساسی که همیشه در حال بهبود بهره وری، ایمنی و کارایی و در نظر گرفتن کاهش ضایعات می باشد. بهبودهای کوچک به طور مستمر منجر به مزایای عمده ای در سازمان می شود. این بهبودها منجر به کیفیت بهبود یافته، ایمنی بهتر، تحویل سریع تر، هزینه های کمتر و رضایت هر چه بیشتر مشتریان می شوند. پیشنهادات به ناحیه مشخصی مانند تولید و بازاریابی محدود نمی شوند. کایزن بر روی ایجاد تغییرات در هر جایی که بهبود می تواند شکل بگیرد بنا شده است. کایزن در ژاپن سیستم بهبودی است که هم زندگی کاری را شامل می شود و هم زندگی شخصی را در بر می گیرد. کایزن حتی فعالیت های اجتماعی را نیز در بر می گیرد. کایزن مفهومی است که در تمام جنبه های زندگی اشخاص به کار برده می شود.

پذیرش اجتماعی و فرهنگی یک سیستم و همخوانی آن با فرهنگ میزبان شرط اساسی ماندگاری آن سیستم است. برای اجرای موفق نظام آراستگی باید بتوان عناصر موجود در آن را با عناصری از فرهنگ ملی و دینی پیوند زد. نظام آراستگی در غرب پایه گذاری شد و در ژاپن تکامل یافت و سپس به اقصی نقاط جهان راه یافت. گسترش و پذیرش نظام آراستگی در کشورهای مختلف، با داشتن فرهنگ های متفاوت، نشان می دهد که مفاهیم نظام آراستگی با فرهنگ های گوناگون سازگار است. در فرهنگ دینی و ملی ما ایرانیان آموزه هایی وجود دارد که نظام آراستگی با آن عناصر سازگار است و پذیرش آن را ساده می سازد. تعالیم دینی ما مشحون از دستورات ظریف و دقیقی است که بر پاکیزگی تاکید دارد و آن را نشانه ایمان به مکتب می داند. سفارش حضرت علی (ع) به نظم پس از سفارش به تقوا اهمیت نظم در زندگی را نشان می دهد. نظم و ترتیب و وقت شناسی در اجرای برنامه های عبادی و دستورات دینی از جمله نماز به حدی روشن است که نیاز به توضیح ندارد. رساله های عملیه که بیانگر بخشی از دستورات اسلام است تحت عناوین مطهرات و نجاسات مفاهیمی برجسته تر و عالی تر از پاکیزگی در پنج اس را مطرح می کنند.رهنمودهای پیشوایان دین در مورد لباس، مسکن، ظاهر فردی، بهداشت و نظافت، روشنگر توجه اسلام به آراستگی است.اصلاح روابط بین فردی و اجتماعی و تقویت بنیان های برادری و وحدت در جامعه اسلامی از طریق زدودن موانع فرهنگی و اخلاقی بخش عظیمی از تعالیم اسلام است و بسیار فراتر از مفاهیم و روش های طرح شده در نظام آراستگی است. در فرهنگ ملی ما ایرانیان جشن نوروز از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. خانه تکانی قبل از عید و توجه به زیبا سازی محیط زندگی و ظاهر فردی و پوشیدن لباس نو و رفتن به دیدار خویشان و دوستان و رعایت ادب و احترام و خلاصه نو شدن انسان و محیط زندگی همگام با نو شدن طبیعت و دور شدن از پلیدی ها و پلشتی های درونی و بیرونی از هدف های برگزاری آیین نوروز است. با نگاهی گذرا به دستورات انسان ساز اسلام و فرهنگ ملی خویش درمی یابیم که عناصر متعددی در آنها وجود دارد که پذیرش نظام آراستگی را آسان می سازد. افزوده بر این به مفاهیمی بر می خوریم که می توانیم در تکمیل و ارتقا نظام آراستگی و بومی سازی از آنها استفاده کنیم. نظام آراستگی سیستمی است که انعطاف لازم برای پذیرش عناصر دیگر فرهنگ ها را دارد. پذیرش اجتماعی و فرهنگی یک سیستم و هم خوانی آن با فرهنگ میزبان شرط اساسی ماندگاری آن سیستم است. برای اجرای موفق نظام آراستگی باید بتوان عناصر موجود در آن را با عناصری از فرهنگ ملی و دینی پیوند زد.

«پنج اس» نظامي است كه در ژاپن بصورت نهادينه مورد استفاده قرار گرفته و نتايج بسيار خوبي را براي واحدهاي صنعتي و خدماتي به ارمغان آورده است. نتايجي كه معمولاً با استفاده از اين روش حاصل مي گردد را مي توان به اختصار به پيشگيري از حوادث، كاهش وقفه كاري و افزايش بهره وري در محيط كار عنوان نمود. بطور كلي هدف نهايي پنج اس پيشگيري از اتلاف است. عليرغم اينكه سيستم پنج اس به ظاهر خيلي ساده و قابل فهم است و انجام آن اصول نيز خيلي ساده به نظر مي‌آيد ولي عموماً سازمان ها و واحدها براي پياده كردن آن در عمل با مشكلات فراوان روبرو هستند. دليل اين امر را بايد در ظاهر ساده آن جستجو كرد. در واقع تحقق پنج اس از آن رو دشوار است كه مديران و پرسنل اجرايي از اهداف و مأموريت هاي آن بصورت صحيح اطلاع كاملي ندارند. بنابراين اجراي نظام پنج اس و تدارك بستر مناسب براي انجام آن تا زماني كه اصول آن به خوبي شناخته نشده كاري بسيار دشوار است. به همين خاطر به منظور آشنايي مختصر مديران با اين روش هر يك از اين اصول به اختصار معرفي مي‌گردند.

منبع

آل بویه ،حسن (1393)، تبیین تاثیر نظام آراستگی بر عملکرد کارکنان پتروشیمی مبین عسلویه ، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی ،دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت

از فروشگاه بوبوک دیدن نمایید